کانال بازنگری | ترکاشوند

توجه
ادامۀ یادداشت‌ها در موضوع "شرعی نبودن انتساب کفر به غیر مسلمانان جهان" و نیز تداوم موضوع "بازشناسی مفهوم کفر" پس از مدتی استراحت از سر گرفته خواهد شد.
نیز پس از آن درنگ، در ادامۀ پرداختن به مراد از بقیّةالله در عبارت قرآنیِ "بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین"، بخش سومش، با فرضِ تطبیق آن بر مهدی موعود پی گرفته خواهد شد (السّلامُ عليكَ يا بقيّةَ الله في أَرضِه: سلام بر تو ای "باقیماندۀ خدا"!! در زمينش -زیارت آل‌یاسین-).
تا چندی، در پناه حق
کانال بازنگری | ترکاشوند ۱۴۰۳/۱۱/۲۶
@baznegari

دوران ریاستِ رهبری در ۶۰ تا ۶۸

برخی در کشورمان بر این باورند که نابسامانی‌های بازار و اقتصاد و تورم و اُفت ارزش پول و کوچک شدن سفره‌ها ربطی به رهبری ندارد و حتی مدعی‌اند اتفاقاً این ناکامی‌ها حاصل گوش نکردنِ دولت‌ها به رهنمودهای رهبر است.
اما این ادعا نادرست است زیرا اولی'ترین کس در عمل به اندرزها و رهنمودهای آن کس در درجه نخست خودِ اوست پس باید دید آن هشت سالی که رهبر فعلی، در آن روزگار در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ خودش رئیس جمهور بوده و دولت را مردم به او سپردند چه کارنامه‌ای در شاخص‌های اقتصادی بالا از خود به جا گذاشته است!
بله در دولت وی و نخست‌وزیرش مهندس موسوی شاهد بیشترین افزایش نرخ ارز (دلار تقریباً چهار و نیم برابر شد) و بیشترین افت ارزش پول ملی بودیم. پس مدعیان بدانند که رطب خورده منع رطب نتواند کرد.
اگر هم بر این باورند که آن دوران بهترین دوران مقاومت اقتصادی و شکوفایی (با وجود جنگ) بوده، خب سلّمنا، از رهبری بخواهند حال که هیچ رئیس جمهور و دولتی باب میل او نیست و نمی‌تواند کشور را به روزهای افتخارآمیز دوران ریاست جمهوری خودش برگرداند پس نخست‌وزیر آن دورانش را فرا خوانَد و از وی بخواهد همان الگوها را در قالب سیاست‌های کلی لازم‌الاجرا در اختیار رؤسای جمهور قرار دهد.
نام میرحسین با انضباط اقتصادی و فسادستیزی و ناولنگاری گره خورده ولی افسوس که به آن زوج مدیریتی (با وجود اختلافاتِ همان زمان‌های‌شان) فرصت بازشکل‌گیری داده نشد تا متأسفانه همچنان شاهد تداوم فسادهای خرد و کلان و نجومی چه آن‌ها را ساختاری و سیستماتیک و سلولی بنامیم و چه نه، باشیم.

امیر ترکاشوند، ۲۴ بهمن ۱۴۰۳
https://t.me/baznegari/1591

فروردین ۱۳۵۸، مسجد الجواد، استاد مرتضی مطهری:

(چند هفته پس از ۲۲ بهمن ۵۷):
《اگر بنا بشود حکومت جمهوری اسلامی، زمینه اختناق را بوجود بیاورد قطعاً شکست خواهد خورد (اسلام دین آزادی است، دینی که مروج آزادی برای همه افراد جامعه‌ است) البته آزادی غیر از هرج و مرج است و منظور ما، آزادی به معنای معقول آن است. هر کس می‌باید فکر و بیان و قلمش آزاد باشد و تنها در چنین صورتی است‌ که انقلاب اسلامی ما، راه صحیح پیروزی را ادامه خواهد داد اتفاقا تجربه‌‌های گذشته نشان داده است که هر وقت جامعه از یک نوع آزادی فکری -ولو از روی سوء نیت- برخوردار بوده است این امر به ضرر اسلام تمام نشده، بلکه در نهایت به سود اسلام بوده است.
اگر در جامعه ما، محیط آزادِ برخورد آراء و عقاید به وجود بیاید بطوری‌که صاحبان افکار مختلف بتوانند حرفهای‌شان را مطرح کنند و ما هم در مقابل، آرا و نظریات خودمان را مطرح‌ کنیم، تنها در چنین زمینه سالمی خواهد بود که اسلام هر چه بیشتر رشد می‌کند.
اینجا بی‌مناسبت نیست که خاطره‌ای برای‌تان تعریف کنم چند سال‌ پیش در دانشکده الهیات، یکی از استادها که ماتریالیست بود بطور مرتب سر کلاسها تبلیغات ماتریالیستی و ضد اسلامی می‌کرد دانشجویان به‌ این عمل اعتراض کردند و کم کم نوعی تشنج در دانشکده ایجاد شد من نامه‌ای‌ بطور رسمی به دانشکده نوشتم که عین این نامه را در حال حاضر در اختیار دارم و توضیح دادم که به عقیده من لازم است در همین جا که دانشکده الهیات‌ است یک کرسی ماتریالیسم دیالکتیک تأسیس بشود و استادی هم که وارد در این مسائل باشد و به ماتریالیسم دیالکتیک معتقد باشد تدریس این درس را عهده دار شود. این طریق صحیح برخورد با مسئله‌ است و من با آن موافقم اما این‌که ... -پیرامون انقلاب اسلامی ص ۶۲ تا ۶۴ "اینجا"》.
(استاد چند هفته بعد ترور شد و آسمانی گشت).

آیا متولیان کشور از خود پرسیده‌اند که اگر اینک استاد مرتضی مطهری زنده بود و اوضاع جاری کشور در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و امنیتی و روابط بین‌الملل را لمس می‌کرد آیا امروز در راهپیمایی سالگرد پیروزی انقلاب شرکت می‌کرد؟ دکتر علی شریعتی که از او به عنوان معلم انقلاب یاد می‌شود چطور؟ آیا او را نیز می‌شد در صفوف راهپیمایان دید؟
داوری را به خوانندگان با طیف‌های مختلف فکری و سیاسی وا می‌گذارم.

کانال بازنگری | ترکاشوند ۱۴۰۳/۱۱/۲۲
https://t.me/baznegari/1588

همۀ ما برادریم

فقط اشخاصی که حقانیّت اسلام را دریافته و با وجودِ این انکار می‌کنند کافرند و نه میلیاردها عوام و خواصِ غیر مسلمان


در نقض تقسیم مردم به مسلمان و کافر، و در تداوم یادداشت‌هایی با این موضوع کلی که غیر مسلمانانِ کنونی جهان را شرعاً و با منطق دینی و قرآنی نباید کافر شمرد، اینک می‌رسیم به کتاب "همۀ ما برادریم" اثر محمد اسفندیاری از تحصیل‌کردگان حوزه که به خوبی، مسئله را شکافته و در اختیار خواننده قرار داده است. با هم بخشی از آن کتاب ،در حدّ پُست‌های تلگرامی، را مرور می‌کنیم (امیر ترکاشوند ۱۴۰۳/۱۱/۲۱).
@baznegari


محمّد اسفندیاری:

《در این‌که کفر چیست و میان اسلام و کفر چه رابطه‌ای است حداقل دو نظر وجود دارد:
طبق یک نظر اگر اسلام نباشد، کفر است و آن‌که مسلمان نیست کافر است و چیزی میان این دو وجود ندارد. بر این اساس، تقابل اسلام و کفر تقابل تناقض (سلب و ایجاب) است و همۀ غیر مسلمانان، کافر شمرده می‌شوند؛ خواه کفرشان از سر جهل باشد و خواه از سرِ جحد.
طبق نظر دوم، تقابل اسلام و کفر تقابل تضاد است. در تقابل تضاد، اسلام و کفر دو امر وجودی هستند نه یک امر وجودی و یک امر عدمی. چنان‌که در اسلام اظهار شهادتین لازم است در کفر نیز انکار اسلام لازم است و کافر نه به هر نامسلمان بلکه به نامسلمانی گفته می‌شود که اسلام ،چنان‌که بود، به او عرضه شده است و انکار می‌کند. کسانی که اسلام به آن‌ها عرضه نشده است و آن‌ها در مقام انکار و تکذیب نیستند نه کافرند و نه مسلمان بلکه میان این دو قرار دارند. پس واسطه‌ای میان اسلام و کفر وجود دارد و در مواردی نه به اسلام کسی حکم می‌کنیم و نه به کفر او. انسان‌ها به مسلمان و کافر تقسیم نمی‌شوند بلکه به مسلمان و نامسلمان و کافر تقسیم می‌شوند. دلیل این مدّعا آن است که از امام باقر -ع- روایت شده است که برخی از مردم نه ایمان آورده‌اند و نه کافرند: ما هُم بمؤمنینَ و لا کافرینَ. همچنین آن حضرت در دو حدیث دیگر در باره مستضعف فرموده است که او کسی است که نه به کفر تن داده و نه به ایمان راه یافته است. یعنی مستضعف نه کافر است و نه مسلمان، بلکه میان این دو قرار دارد.
در آیاتی از قرآن، کسانی کافر خوانده شده‌اند که دلیلی برای ایشان اقامه شده است و آنان عالمانه و از سر عناد، انکار می‌کنند؛ از جمله: لِمَ تکفرون بآیات الله و أنتم تَشهدون، همچنین: و ما یجحد بآیاتنا الّا الکافرون، همچنین: انّ الذین کفروا بالذّکر لَمّا جائهم، همچنین: بل الذین کفروا فی تکذیب، همچنین: بل الذین کفروا یُکذّبون.
در برخی دیگر از آیات قرآن پس از "کفروا"، "کذّبوا" و "صدّوا عن سبیل الله" آمده است و از این‌جا آشکار می‌شود که کفر، تکذیب آیات خداوند و بازداشتنِ مردم از راه اوست؛ از جمله: والذین کفروا و کذّبوا بآیاتنا اولئک اصحاب النار، همچنین: والذین کفروا و کذّبوا بآیاتنا اولئک اصحاب الجحیم، همچنین: انّ الذین کفروا و صدّوا عن سبیل الله قد ضَلّوا ضلالاً بعیداً، همچنین: انّ الذین کفروا و صدّوا عن سبیل الله زِدناهُم عذاباً فوقَ العذاب بما کانوا یُفسِدون، همچنین: الذین کفروا و صدّوا عن سبیل الله اَضلَّ اَعمالَهم.
بر اساس این آیات کسانی که اسلام را نمی‌شناسند تا آن را تکذیب کنند و مردم را از آن باز دارند، کافر شمرده نمی‌شوند. کفر، عدم اعتراف به اسلام نیست بلکه انکار آگاهانۀ آن است. اغلب کسانی که مسلمان نیستند کافر هم نیستند بلکه میان این دو قرار دارند و نامسلمان قلمداد می‌شوند. این گروه یا از عوام هستند و یا از خواص. آنان که عوام‌اند، اطلاعی از اسلام ندارند و اگر هم چیزی از اسلام شنیده باشند قادر به شناخت حقّانیت آن نیستند. برخی خواص نیز اگر چه در بعضی از جنبه‌های علمی برتر از عوام‌اند اما اطلاع‌شان از اسلام چندان بیشتر از عوام نیست و در شناخت اسلام عوام شمرده می‌شوند. اینان ممکن است که در یک یا چند رشته علمی تخصص داشته باشند ولی از اسلام چندان چیزی نمی‌دانند و ذهن‌شان به لزوم تحقیق در باره اسلام حکم نمی‌کند. حاصل این‌که فقط کسانی را می‌توان کافر واقعی شمرد که کفرشان، کفر جحودی باشد؛ یعنی اشخاصی که حقانیّت اسلام را دریافته‌اند و با وجود این، انکار می‌کنند. کفر واقعی غیر از کفر فقهی است، و کافر واقعی کسی است که کفرش جاحدانه باشد نه جاهلانه》

(همۀ ما برادریم، محمد اسفندیاری، نشر نگاه معاصر، چاپ دوازدهم ص ۱۵۸ تا ۱۶۱)
https://t.me/baznegari/1587

بقیةاللهِ آخرالزمانی‌ها، بقیةاللهِ ملت

(بقیةاللهِ قرآنی امام زمان نیست ارزانی و سود عادلانۀ ارزاق و کالاهاست)

امیر ترکاشوند، ۱۴۰۳/۱۱/۱۹


بقیةالله خیرٌ لکم إن کنتم مؤمنین: اگر اهل ایمان هستید بدانید که بقیّةالله برای‌تان بهتر است (سوره هود آیه ۸۶)

پس از چندی که از استقرار حکومت دینی در کشورمان گذشت نام بقیّت‌الله (بقیّةالله) و استناد فراوان به آیه یادشده  بر سرِ زبان‌ها افتاد و منظور از آن را اشاره به امام زمان (مهدی) القا می‌کردند و حتی به خاطر این انطباق، نام بسیاری جاها (از جمله بیمارستان بزرگی در تهران) را به عشق مهدی، از آن آیه گرفتند و بقیة الله گذاشتند!؛ این در حالی است که آن آیه و این کلمه در آن، هیچ ربطی به مهدی و امام زمان ندارد و هیچ تفسیر کهن و معتبر (از جمله مجمع البیان، تبیان و..) بقیةالله را به مهدی موعود تفسیر نکرده است. شما تفسیر معاصر المیزان را هم که ببینید هیچ اثری از چنین تفسیر و تطبیقی در آن نمی‌بینید.

قضیه از چه قرار است؟
این آیه از جمله اندرزهای حضرت شعیب به هموطنانش است که طیّ آن، ابتدا از آنان می‌خواهد که معبودی در کنار الله برای خود نتراشید (شرک نورزید) و در عرضه کالا به مردم‌تان و فروش محصولات، وفادار به رعایت قسط و عدالت در سنجه و پیمانه و ترازو و قیمت‌گذاری باشید زیرا ( درست است فعلا) شما را در رفاه و ارزانی می‌بینم اما خوف دارم در فردا روزی دچار عذابی فراگیر شوید. ای برادرانم از حق و حقوق مردم نکاهید و عزم فسادِ فی الارض نکنید زیرا باقیماندۀ حلال خدا (بقیة الله) و سود عادلانه‌ای که در عرضه کالا به دست می‌آورید همان برای‌تان بهتر است:

وَ إِلى مَدْيَنَ أَخاهُم شُعَيبًا قال يا قَوْمِ اعْبُدوا الله ما لكُم مِن إِلهٍ غَيرُه وَلا تَنقُصوا المِكيال وَالميزان إِنِّي أَراكُم بِخَيرٍ وَإِنِّي أَخاف عَليكُم عذابَ يَومٍ مُحيطٍ ﴿۸۴﴾ وَيا قَومِ أَوفوا المِكيالَ وَالْمِيزان بِالْقسطِ وَلا تَبْخَسوا النَّاس أَشياءَهُم وَلا تَعثَوا في الْأَرض مُفسدين ﴿۸۵﴾ بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنتُم مُؤمنِين وَما أَنا علَيكُم بِحَفیظ ﴿۸۶﴾


چنان‌که دیدید (و خود برای اطمینان می‌توانید به ترجمه‌ها رجوع کنید) آیه اساساً به موضوع کلامی و اعتقادی نپرداخته بلکه موضوعی اقتصادی و تجاری، و رعایت قسط و عدل و انصاف در سیاست‌گذاری اقتصادی را گوشزد کرده

شاید هشدار شعیب، حکایت دیروز و امروز ما باشد که ارزانی جای خود را به گرانی‌های پیاپی و تمام‌نشدنی داده و در این باره متهم، نه کَسَبه و خرده‌فروشان بلکه کاسبان سیاسی‌اند که برای جبران پیامدهای سیاست فرامرزیِ خود، تمام هزینۀ آن سیاست‌ها و تبعات اقتصادی‌اش را با افزایش پی در پی قیمت کالاها و عوارض گمرکی و... بر سر مردم آوار می‌کنند و از جیب آنان می‌پردازند. آیا این نمی‌تواند فساد فی الارض باشد؟

ابن‌عباس در توضیح برخی عبارات آیات یادشده چنین می‌گوید:

《ابن عباس در تفسیر عبارتِ "شما را (فعلا) در نعمت/رفاه می‌بینم" گفت منظور ارزانی کالاهاست، و در تفسیر عبارتِ "ولی از عذاب روزی فراگیر بر شما بیمناکم" گفت منظور از آن گران شدن و افزایش قیمت کالاهاست: عن ابْن عباس في قوله "إِنِّي أَرَاكُم بِخَير" قال: رخص السّعر "وَإِنِّي أَخاف علیکم عذاب يَوْم مُحِيط" قال: غلاء السّعر وَ.. في قَوْله "بَقِيَّة الله" قال: رزق الله》.
(الدرالمنثور سيوطی ج ۴ ص ۴۶۶).

گفتنی است امام صادق نیز "خیر" در آیه "انّی أراکم بخیر" را عبارت از ارزانی و رفاه دانسته: عن أبی‌عبدالله: في قول الله: « إِنِّي أَراكُمْ بِخَيْرٍ » قال: كان سعرهم رخيصا (المیزان ج ۱۰ ص ۳۷۶)

کاش متولیان به جای بقیةاللهِ خودخواهانۀ خودشان به فکر بقیةاللهِ ملت و مردم باشند یعنی با وضع سیاست‌های جدید، میان حقوق و هزینه زندگی تناسب عادلانه برقرار کنند تا نعمت که همان رفاه است نصیب ملت گردد؛ آیا می‌توانند؟ نومیدانه امیدوارم بتوانند یا بهتر بگویم: بخواهند! تا بیش از این از هشدار شعیب نبی تخطی نشود.


آقای تقی‌زاده در این باره در کانال تلگرامی خود می‌گوید:
《گراني گريبان مردم را گرفته و طبق روايت امام صادق در اصول كافي، آنها را ذله كرده و به ستوه آورده است [غلاء السعر... یَضجُر المرءَ المسلم]. در آيه فوق از سوره هود نكته مهمي آمده است، "اني اريكم بخير" يعني قيمتها ارزان است، "وعذاب يوم محيط" يعني قيمتها روزبروز گرانتر شود ( تفسير الدر المنثور ج٣ص٣٤٧ [ج۴ ص۴۶۶]). اني اريكم بخير تعليل و علت قبل است يعني وقتي كالاها ارزان است ديگر شرك و كم‌فروشي و گران‌فروشي دليل و توجيه ندارد (تفسير الميزان ج١٠ص٣٦١) شايد بتوان گفت كه طبق آيه اگر گراني دامنگير جامعه شود، ترك دين و دينداري و مفاسد اقتصادي توجيه پيدا مي‌كند، بمقتضاي تعليل اني اريكم بخير، زيرا العلة تعمم وتخصص》(: اینجا).
https://t.me/baznegari/1584

مرجع جعفر سبحانی و محدود نبودن تقسیم انسان‌ها به کافر و مؤمن

(کافر نبودنِ افراد غیرمتمکن، وجود واسط میان کافر و مؤمن)

امیر ترکاشوند، ۱۴۰۳/۱۱/۱۳


مرجع جعفر سبحانی چنان‌که خود توضیح می‌دهد برخلاف متکلمین (که انسان‌ها را فقط یا کافر می‌دانند یا مؤمن) اما وی با استناد به روایات و توضیحاتی، قائل است که مطابق قرآن و سنت، افراد غیر متمکن و بی‌اطلاع و غیر مقصّر، از شمول کفر برکنارند. وی برخلاف دیگرانی که عموم غیر مسلمانان را کافر دانسته و آن‌ها را به دو گروه: کافر مقصر و کافر قاصر تقسیم می‌کنند، اساساً قاصر را طبق ادله شرعی کافر نمی‌داند.

متن سخن ایشان:
《هل الجاهل القاصر كافر أو لا ؟
لا شك أنّ الجاهل القاصر ليس بموَمن إنّما الكلام هل هو كافر أو لا ؟ والمعروف بين المتكلّمين أنّه لا واسطة بين الاِيمان والكفر، لاَنّهما من قبيل العدم والملكة، مثلاً الاِنسان إمّا بصير أو أعمي ولا ثالث لهما، هذا وإن كان صحيحاً من حيث الاَبحاث الكلامية، لكنَّ الكلام في إطلاق لفظة الكافر في اصطلاح القرآن والسنّة عليه إذ من الممكن أن يكون للكافر اصطلاح خاص فيهما، فيختص بالجاحد أو الشاكّ مع التمكّن من المعرفة، ولا يعمّ غير المتمكّن أصلاً. وبعبارة أُخرى: ليس الكلام في الثبوت ، حتّى يقال: إنّه لا واسطة بينهما، إنّما الكلام في الاِطلاق والاصطلاح. حيث يظهر من العديد من الروايات وجود الواسطة بينهما. وإليك نقلها:
1ـ عن أبي جعفـر الباقــر ع في تفسـير قولـه سبحـانـه: (إلاّ المستضعفين ... لا يستطيعون حيلة) فيدخلوا في الكفر (ولا يهتدون)فيدخلوا في الايمان، فليس هم من الكفر والايمان في شىء
2ـ عن سماعة: وهم ليسوا بالموَمنين ولا الكفّار وعن زرارة قال: قلت: لاَبی‌عبدالله ع: أتزوّج المرجئة أو الحرورية أو القدرية؟ قال: لا عليك بالبله من النساء. قال زرارة: فقلت: ما هو إلاّ موَمنة أو كافرة. فقال أبو عبد الله ـ عليه السلام ـ : فأين استثناء الله ، قول الله أصدق من قولك (إلاّ المستضعفين من الرجال والنساء)
۳ـ قال حمران: «سألت أباعبدالله ع عن المستضعفين، قال: إنّهم ليسوا بالموَمنين ولا بالكافرين وهم المرجون لاَمر الله»
ولاحظ الروايات الا َُخر المذكورة في ذلك الباب ولا نطيل الكلام بذكرها.
وقد أخرج سليم بن قيس حديثاً عن الاِمام أميرالموَمنين ع يدلّ على وجود المستضعف في مسائل فلاحظ

فإن قلت: إنّ هناك روايات تدلّ على أنّ الشاك والجاحد كافر، والجاهل القاصر في مجال المعارف بين شاك وجاحد، وربّما يكون غافلاً ....
قلت: إنّ هذه الروايات ناظرة إلى المتمكّن، فإنّ الشك أو الجحد إذا استمرّا يكون آية التسامح في التحقيق، والتقصير في طلب الحقيقة.

إلى هنا خرجنا بهذه النتيجة: "إنّ القاصر في مجال المعرفة لا موَمن ولا كافر، إلاّ فيما كان العقل والفطرة كافيين في التعرف على الحقّ وتمييزه عن الباطل كأصل المعرفة بالله وبعض صفاته، ويكون الكفر عندئذ عن تقصير ولا يكون الاِنسان جاحداً لخالقه وبارئه إلاّ لعامل روحي أو مادي يدفعانه إلى الانكار والجحد، أو الشك والترديد، وأمّا ما وراء ذلك فالجاهل القاصر متصوّر ومحقق فهو ليس بموَمن ولا كافر بالمعنى الذي عرفت.

(الإيمان والكفر في الكتاب والسنّة ج۱ ص ۹۷ تا ۹۹ -اینجا-).

https://t.me/baznegari/1582

توجه
در آینده، سخنانی از استاد مطهری نیز در همین باب (شناسایی کفر) آورده می‌شود

کانال بازنگری | ترکاشوند
@baznegari

دکتر شریعتی و بازشناسی مفهوم کفر در قرآن

(کفر مسئله‌ای ذهنی نیست بلکه بی‌تعهدی در شؤون اجتماعی و انسانی است)

امیر ترکاشوند ۱۴۰۳/۱۱/۱۳


دکتر علی شریعتی:
یکی از اختلافات اساسی معتزله و شیعه همین است که آن‌ها مثل همۀ ماها معتقد به این هستند که .. باید دین و کفر را بر اساس یک ملاک ذهنی تقسیم‌بندی کرد .. : کافر کسی است که به متافیزیک، روح و دنیای پس از مرگ اعتقاد ندارد.. و مؤمن کسی است که به این‌ها اعتقاد دارد اما کفر را در قرآن نگاه کنید همواره تعریف کفر و دین تعریف به عمل است نه تعریف به ذهنیت. أرأیت الّذی یُکذّب بالّدین: دیدی آدمی را که اصلاً تکذیب دین می‌کند -یعنی مذهب را نفی می‌کند؟.. متافیزیک را نفی می‌کند؟ خدا را نفی می‌کند؟ روح را نفی می‌کند؟ قیامت را نفی می‌کند؟ این‌ها را تکذیب می‌کند؟ عقیده به این‌ها ندارد؟- تمام تعریف در این سوره تعریف به عمل است: فَذلک الّذی یَدُعُّ الیتیم. این آدم کسی است که یتیم را می‌راند. این تعریف لامذهب و تعریف ماتریالیست است. ولا یَحُضُّ علی طعام المِسکین: نه که به مسکین طعام می‌دهد یا کم می‌دهد بلکه با شور و حرص و جدیت همیشگی برای مبارزه با گرسنگی تلاش نمی‌کند. این آدمی است که مذهب ندارد. تعریف‌اش این است. همه جا در قرآن این‌طور است. وقتی از کفر صحبت می‌کند، برخلاف ما مسألۀ ذهنی مطرح نیست (مجموعه آثار ج ۱۷ ص ۱۵۵ اسلام‌شناسی ۲)

افراد انسانی به کسانی تقسیم شدند که باور دارند و کسانی که باور ندارند! یک دفعه می‌بینی بهترین آدم‌ها باور ندارند و می‌بینی خبیث‌ترین آدم‌ها باور دارند.. در صورتی که قرآن توضیح می‌دهد که مقصود از کسانی که «یکذّبُ بالدین» هستند.. آن‌هایی نیستند که آن متافیزیک را باور دارند یا ندارند. کافر، بی‌دین، لامذهب و کسی که به مذهبش دروغ می‌زند، چه کسی است؟ آن کسی که «لا یَحُضُّ علی طعامِ المِسکین».. بی‌تاب و پرتب‌وتاب و دردمند برای مبارزه با گرسنگی و برای سرپرستی و ولایت یتیم نیست: «لا یَحُضُّ علی طعامِ المِسکین»، نه این‌که فقط اطعام بکند، اصلاً این جنس و ذات و گرایش فکری و روحی‌اش به مبارزه با گرسنگی در جامعه است.. آن که همۀ مردم را تحریک نمی‌کند و دائماً همۀ مردم را برنمی‌شوراند برای این‌که گرسنگی را از بین ببرد چنین شخصی کافر است. مرزها را می‌بینی که چه‌طوری و با چه ملاکی تقسیم می‌کند؟ معلوم می‌شود که به جای مفاهیم ذهنی و منطقی برای تقسیم کردن کافر و مؤمن، مفاهیم جبهه‌ای و جهتی را ملاک قرار می‌دهد نه مسائل ذهنی را
(همان ج ۲۳ ص ۱۷۲-۱۶۹؟)

«‌إن الذین یکفرون بآیات الله و یقتُلون النّبیین بغیر حقٍ و یقتلون الذین یأمرون بالقسط من الناس فَبشّرهم بعذاب الیم».. بنابراین کسانی به آیات خداوندی کفر می‌ورزند که پیامبران و افراد این امت یا حزب یا غیر آن‌ها را که در راه عدالت و برابری مردم مبارزه می‌کنند، به قتل می‌رسانند. این هر سه از یک مقوله‌اند.. از این‌جاست که مبارزۀ گروهی در راه استقرار عدل و قسط در میان مردم، در حقیقت ادامۀ مبارزۀ پیامبران است و هم‌سنگ ایمان به نشانه‌های خداوندی، و قتل آن‌ها ادامۀ راه دشمنان پیامبران است و هم‌سنگ کفر بر نشانه‌های خداوندی (همان ج ۷؟)

خداپرستان و دین‌دارانی که در صف مخالف مردم هستند، در اسلام نه تنها به عنوان مشرک و کافر بلکه مدعی خداوندی،.. لقب داده شده‌اند (همان ج ۲۹ ؟)

پیش از عمل، همان‌طور که گفتم فکر باطل یا حق، دین درست یا نادرست، اسلام یا کفر، توحید یا شرک، تشیع یا تسنن همه‌اش مساوی است؛ به اقرار و تصریح خودِ تشیع، عمل جزو تعریف دین است (همان ج ۱۷ درس ۱۴ اسلام‌شناسی)

عمل، ایجاد کننده واقعیت و حقیقت است و بی‌عمل، اعتقاد و عدم اعتقاد به چیزی، مساوی است. بی‌عمل مؤمن بودن، مساوی است با کافر و منکر بودن.. کسی که تمام مسائل اجتماعی را دقیق و عالمانه تحلیل می‌کند اما از تعهد هر مسئولیت اجتماعی سر باز می‌زند، به اندازه کسی که اصلاًَ نمی‌داند جامعه چیست، ارزش وجودی دارد، زیرا که بد و خوب ، ایمان و کفر و شیعه بودن و شیعه نبودن، بعد از عمل است که تحقق می‌یابد (اینجا)

مادام میشن یک زن یهودی است.. این زن یهودی که در نوزده سالگی در دورۀ اشغال فرانسه به وسیلۀ آلمان قهرمان ملت فرانسه است و محبوب‌ترین چهرۀ روشنفکران فرانسه و آزادی‌خواهان فرانسه، وقتی جنگ ۱۹۶۷ شروع می‌شود و ستم صهیونیسم بر اعراب را می‌بیند می‌گوید من به خاطر یهودی بودنم (هیچ‌وقت صهیونیست نبوده) باید یک توبۀ وجودی مثل توبۀ آدم بکنم، مثل توابین. توبۀ وجودی انسان مرگ است.. در اوج محبوبیت و در سن نزدیک به شصت سالگی رفت لباس رزم پوشید و به الفتح پیوست.. و ده سال است که در سنگر می‌جنگد.. خب ملاک چیست؟ اسلام کجاست کفر کجاست مؤمن کیست و کافر کیست؟ نمی‌گویم او مؤمن است، می‌گویم این عمل خودش یکی از خط‌هایی نیست که این مرز را مشخص می‌کند؟ (همان ؟)
https://t.me/baznegari/1580

صفحه ۲ از یادداشتِ:
(دوگانۀ کفر و ایمان مربوط به قلب / دوگانۀ مسالم و محارب برای روابط اجتماعی) در کلام استاد محقق داماد

ادامه:

حال ببینیم منظور از اطاعت خدا و پیامبر چیست؟ و نیز منظور از بی‌ارزش نشدن اعمال «لایلتکم» چیست؟

نظر تفسیری نگارنده در مورد این دو جمله این است که اطاعت خدا و پیامبر هرگز به معنای مؤمن شدن نیست، زیرا اصولاً مخاطبان بی‌ایمانان با فرض عدم ایمان است. اطاعت از خدا و پیامبر عمل به مقررات و رعایت موازین اجتماعی و عمل به تکالیف شهروندی است.
جملۀ دوم «لایلتکم من اعمالکم شیئا»، یعنی نسبت به شما کم نمی‌گذاریم. حال سئوال این است که کم نگذاشتن یعنی چه و ظرف آن کجاست؟
به یقین کم نگذاشتن اعمال، یعنی بی ارزش ندانستن اعمال افراد و مزد آنها را دادن. اندک تأمل در آیۀ شریفه نشان میدهد که موضوع سخن قرآن آخرت نیست که معنایش دادن مزد افراد در آخرت باشد. موضوع سخن زندگی دنیایی و این جهانی است. بنابراین معنای آیه چنین میشود که شما افرادی غیر مؤمن اگر پای بند به مقررات و انجام تکالیف عضویت در جامعه مؤمنین باشید، عضویت شما پذیرفته میشود و اعمالتان را همانند سایرین ارج مینهیم، از کرامت، حرمت و از تمام حقوق شهروندی برخوردارید.
آیه دیگر: «یا ایها الذین آمنوا اذا ضربتم فی سبیل الله فتَبیّنوا و لا تقولوا لمن القی الیکم السلام لستَ مؤمنا تبتغون عرَض الحیاة الدنیا فعند الله مغانم کثیرة کذلک کنتم من قبل فمنّ الله علیکم فتبیّنوا إنّ الله کان بما تعملون خبیرا» ((ای كسانی كه ايمان آورديد چون در راه خدا سفر می‏كنيد و به افراد ناشناس بر می‏خوريد (به زودی قضاوت نکنید) دربارۀ آنان (درنگ کنید) تا وضعیت‌شان روشن شود ـ همین که كسی سلام به شما می‏كند دیگر نگویيد مؤمن نيستی ـ مبادا به منظور گرفتن اموالش او را به قتل برسانيد، بدانيد كه نزد خدا غنيمتهای بسيار هست، خود شما نيز قبل از اين، چنين بوديد و خدا (با نعمت ايمان) بر شما منت نهاد، پس به تأمل و درنگ بپردازيد كه خدا به آنچه می‏كنيد با خبر است)).
به موجب آیۀ فوق در زندگی جمعی معیار پذیرش همزیستی مسالمت آمیز است. همین که کسی در ظاهر و صرفاً با شعار سلام اعلان صلح، دوستی و آشتی کند، عضو جامعه محسوب است و هیچکس  مجاز به تفحص و تفتیش قلبی او نیست.
از همه بالاتر به این آیه توجه کنید: «يا أيّها الّذين آمَنوا ادْخُلوا في السّلْمِ كافّةً و لا تَتّبِعوا خُطُوات الشيطان إنّه لكُم عَدُوّ مُبين» (ای كسانی كه ايمان آورده‏ايد بدون هيچ اختلافی همگی تسليم خدا شويد و زنهار گامهای شيطان را پيروی مكنيد كه او برای شما دشمنی آشكار است).
ملاحظه میکنید که مخاطب آیه فوق مؤمنان هستند نه کافران. یعنی مؤمنان هم میتوانند کسانی باشند که داخل در «سلم» نباشند.
بنابراین قرآن همۀ انسانها اعم از مؤمن و کافر قلبی را در زیست اجتماعی به طرف «سِلم» دعوت کرده. سلم همان کلمه‌ای است که من اسم فاعلش را استعمال کردم. شخص داخل در سلم را «مسالم» و یا مسلم گویند. مسالم یعنی کسی که به‌رغم آنچه در قلب دارد در زندگی روزمره به همزیستی مسالمت‌آمیز، همراه با آشتی گرویده است. مقابل او «محارب» است. محارب کسی است با انسانها سر جنگ دارد، او باید دفع شود. به موجب این آیه حتی مؤمنی که دست به سلاح برد و اقدام به کشتن مردم نماید و از این رهگذر نظم اجتماعی را بر هم زند، غیر مسالم است و به تعبیر محقق خراسانی مقاتل محسوب است، هرچند که از مؤمنین باشد ...
فقیهان شیعی پیرو مولایشان علی بن ابی‌طالب هستند که برای رعایت حقوق شهروندان در نامه به مالک اشتر فرمود: «واشعر قلبک الرحمة للرعییه و لاتکونن علیهم سبعا ضاویا، فانهم صنفان، اما اخ لک فی الدین واما نظیر لک فی الخلق» ... والسلام》

(کتاب مکتب اجتهادی آخوند خراسانی، بخش ۷: جایگاه اصل کرامت انسانی در اجتهاد شیعی، نویسنده: سیدمصطفی محقق‌داماد، ناشر: مرکز نشر علوم اسلامی چاپ اول ۱۳۹۷ ص ۲۶۷ تا ۲۷۶)


با توجه به این‌که امام علی بیش از هر کس به قرآن و تقسیم‌بندی کافر و مؤمن در آن، آگاه بود ولی با این وصف در نامه به فرماندار و حکمرانِ اجتماعی‌اش از تقسیم مردم به کافر و غیر کافر پرهیز می‌کند، و به جای آن در عرصه اجتماع از دوگانه‌ی همکیش و همنوع (با شرایط برابر) استفاده می‌کند نشان می‌دهد که سخنان و استدلال نویسنده یادداشت بالا استاد محقق داماد در تفکیک حوزه اجتماع از حوزه قلب و درون، از دقت برخوردار بوده و بسیار تأمل‌برانگیز است.

توجه
برای خواندن متن کامل یادداشت، به کتاب مراجعه شود.

بازگشت به صفحه ۱: 👇
https://t.me/baznegari/1575

استاد محقق‌داماد:
دوگانۀ کفر و ایمان مربوط به قلب
دوگانۀ مسالم و محارب برای اجتماع

(وابستگی حکم شرع به زمان و مکان بخش۲۷)

امیر ترکاشوند ۱۴۰۳/۱۱/۱۲


سیدمصطفی محقق داماد:
《همواره این اتهام متوجه ادیان بوده که هر یک از ادیان موجب میشوند که انسانها به دو دستۀ مؤمن و کافر تقسیم شوند؛ پیروان هر دین هم مسلکان خود را مؤمن و جز آنان را کافر و از این رهگذر جامعۀ بشری را با این معیار به خودی و غیر خودی تقسیم میکنند. این تقسیم صرفاً به حوزۀ دل و قلب بسنده نمی‌شود، بلکه به سرعت توسط آنان به روابط اجتماعی سرایت می‌کند. تا آنجا که برای مؤمنین فقط مؤمنین حق حیات و حرمت دارند و غیر مؤمنین نه تنها هیچ حقی که حتی هیچ حرمت و کرامتی ندارند نه حق حیات نه حق مالکیت خصوصی و نه حق آزادی، کرامت، حریت و طهارت! بی‌حقی که جای خود دارد، مؤمنین مکلف به کشتن برخی و اسیر برخی و جزیه گرفتن از برخی دیگر میشوند. مشکل این مسأله هنگامی سخت‌تر میشود که تعیین مؤمن و کافر هم به دست هر کس و ناکسی  قرار میگیرد، زیرا ایمان و کفر را چه کسی تعریف میکند؟ بالاتر آنکه هر مؤمنی مکلف به پیدا کردن کافر میشود و در پی تفحص و جستجو میافتد. و باز هم بالاتر از آن وقتی که تعریف کفر و ایمان به دست قدرت سیاسی  و در راستای اهداف آن قرارگیرد.
نهاد تکفیر در طول تاریخ خون بسیار ریخته و قربانیان زیادی گرفته است ..
به نظر صاحب این قلم ایمان و کفر امری قلبی است و نباید در روابط اجتماعی اعم از روابط شهروندی و یا همزیستی تأثیری بگذارد. تقسیم انسانها به مؤمن و کافر در قرآن مجید آیات متعددی دال بر آن وجود دارد و امری کاملاً مسلم و غیر قابل انکار است ولی باید دقّت کنیم که این تقسیم، مربوط به قلب انسانهاست و ربطی به روابط اجتماعی و حقوق شهروندی ندارد. در روابط اجتماعی این تقسیم بایستی جای خود را به «مسالم و محارب» بدهد. منظورم از «مسالم» یعنی کسی است که جنگ طلب نیست و سلاح در دست ندارد و نظم اجتماعی و آسایش دیگران را تهدید نمیکند و منظورم از «محارب» کسی است که به هر انگیزه‌ای به جنگ با ما برخاسته و حیات و آسایش ما را هدف گرفته است. با این دستۀ دوم تا حد توان و به قول قرآن مجید «ما استطعتم من قوه» باید جنگید این جنگ نامش دفاع است.
این نظر من استنباطی است که شخصاً از قرآن مجید دارم. درست است که قرآن مجید فرموده «هو الّذی خلقكم فمِنكم كافر و منکم مؤمن و الله بما تعملون بصير» ولی ناگفته روشن است که این آیه در مقام بیان عدم اجبار قلبی توسط خداوند است. یعنی خدا شما را آفریده و با آزادی برخی مؤمن و برخی کافر شدید. او میتوانست به نحو جبر شما را مؤمن بیافریند، ولی حکمت الهی در خلقت انسان چنین نبود. به هر حال این گونه آیات ربطی به روابط اجتماعی ندارد.
آنچه در خصوص روابط اجتماعی سخن میگوید این آیه است: «قالت الاعراب آمنّا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا اسلمنا و لمّا یدخل الایمان فی قلوبکم و إن تطیعوا الله و رسوله لا یَلِتکم من اعمالکم شیئا إن الله غفور رحیم» ((اعراب باديه‏نشين به تو گفتند ايمان آورديم. بگو: نه، هنوز ايمان نياورده‏ايد، بگوييد داخل در اسلام شدیم چون هنوز ايمان در دلهای شما داخل نشده و اگر خدا و رسول را اطاعت كنيد، خدا از پاداش اعمالتان (یعنی از حقوق اجتماعی‌تان) چيزی كم نمی‏كند كه خدا آمرزگار رحيم است)).
جالب آنست که این آیه شریفۀ ۱۴ درست در پی آیۀ ۱۳ قرار گرفته که حاوی پیامی بزرگ برای بشریت است. آیۀ ۱۳ چنین است: «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم ان الله علیم خبیر» (ای مردم ما شما را از مردی و زنی بيافريديم و شما را جماعتها و قبيله‏ها كرديم تا يكديگر را بشناسيد هر آينه گرامی‏ترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست..)
این آیه حامل اصل مهم «وحدت خانوادۀ بشری» است. اینکه همۀ انسانها از یک پدر و مادر آفریده شده‌اند وحدت خانوادۀ بشری را اعلام میدارد. شاید بتوان گفت تمام اصول حقوق بشر جهانی بر این اصل مبتنی است..
اصولی مانند برابری و برادری و امثال آنها کلاً بر وحدت خانوادۀ بشری مبتنی است. به هرحال قرآن مجید پس از اعلام این اصل، آیۀ ۱۴ را آورده وگویی مفاد آن که در زیر میآید مبتنی بر همین اصل است.
مفاد آیۀ ۱۴ فوق چند مطلب است:
اول اینکه جای ایمان قلب است و نه ظاهر
دوم اینکه تشخیص دهنده وجود و عدم ایمان در قلب افراد هیچ کس جز خدا نیست..
و بالاخره سوم اینکه به موجب آیۀ فوق قرآن افرادی را که به یقین قلباً مؤمن نبودند به عضویت جامعه اسلامی و زندگی در کنار مسلمانان پذیرفته است..
در این آیه قرآن مجید همین امر را به نحو صریح اعلام فرموده است: «و إن تطیعوا الله و رسوله لا یلتکم من اعمالکم شیئا إن الله غفور رحیم» (اگر همان افرادی که در قلب ایمان ندارند خدا و پیامبرش را اطاعت کنند اعمالشان هرگز بی‌ارزش نخواهد بود
@baznegari
بقیه در صفحه ۲👇 اینجا

توده‌های بی‌خبرِ غیر مسلمان، معذور و مغفورند نه کافر و دوزخی

(نقل قول روح‌البیان از سمرقندی)

امیر ترکاشوند، ۱۴۰۳/۱۱/۱۰

اسماعیل حقی بروسوی (درگذشته به سال ۱۱۳۷ قمری) در تفسیر روح البیان هنگام شرح آیه‌ای که در باره الذین کفروا (: کسانی که کفر ورزیدند) است و در آیه ۳۱ سوره جاثیه قرار دارد (: وَأمّا الّذين كَفَروا أَفَلَم تَكُنْ آياتي تُتْلى عليكُم فَاسْتكبَرتُم و كُنتُم قَومًا مُجرمين: اما كسانی كه كافر شدند به آنها گفته می‌شود مگر آيات من بر شما خوانده نمي‏شد و شما استكبار كرديد و قوم مجرمی بوديد) چنین می‌گوید:

《شیخ سمرقندی [متوفی به سال ۳۷۳ یا ۳۹۵ قمری] در بحرالعلوم گفته است: اگر بگویی آیا این آیه شامل کسانی که در دورترین نواحی روم [اروپا] و ترک [خاور دور] و هند هستند -و شمارشان از شن‌های بیابان بزرگی در عربستان بیشتر است- که دعوت به آنها نرسیده و هیچ آیه‌ای از آیات خدا بر آنها خوانده نشده، می‌شود یا نه؟ .. من می‌گویم نه، ظاهر این آیه از دید من این است که آن‌ها معذور و مغفور هستند و مشمول رحمت وسیع خداوند، بلکه می‌گویم این معذور و مغفور بودن شامل هر کسی که در دوران عدم‌دعوت فوت کرده، یا پیر، یا کر و لال و یا احمق است می‌شود. ابوهریره می‌گوید رسول‌الله فرمود: چهار دسته هستند که همه آنها بر خداوند حجت و عذر دارند: مردی که در دوران عدم دعوت فوت کرده، مردی که اسلام را در حال پیری درک کرده، مردی کر و لال و دیوانه، و مردی احمق. پس ای پرسش‌کننده، در رحمت خداوند وسعت نظر کن؛ زیرا صاحب شریعت کسی است که رحمت وسیع خدای تعالی را شامل حال ما کرده و بر بندگانش تنگ نگرفته است. زبان و دل را به تکفیر و تضلیل مشغول مساز ...》


متن اصلی:
《"وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا أَفَلَمْ تَكُنْ آياتِي تُتْلى عَلَيْكُمْ" قال الشيخ السمرقندي فى بحر العلوم فان قلت أهذه الآية تشمل الذين فى اقاص الروم والترك والهند من الذين لم تبلغهم الدعوة ولم يتل عليهم شىء من آيات الله وهم اكثر عددا من رمال الدهناء وما قولك فيهم قلت لا بل الظاهر عندى بحكم الآية ان هؤلاء معذورون مغفورون شملتهم رحمة الله الواسعة بل أقول تشمل كل من مات فى الفترة وكل أحمق وهرم وكل أصم ابكم قال ابوهريرة عنه قال رسول‌الله اربعة كلهم نزل على الله بحجة وعذر رجل مات فى الفترة ورجل أدرك الإسلام هرما ورجل أصم ابكم معتوه ورجل أحمق فاستوسع ايها السائل رحمة الله فان صاحب الشرع هو لذى استوسع رحمة الله تعالى قبلنا ولم يضيق على عباده ولا تشغل بالتكفير والتضليل لسانك وقلبك كطائفة بضاعتهم مجرد الفقه يخوضون فى تكفير الناس وتضليلهم وطائفة من المتكلمين كفروا عوام المسلمين وزعموا وقد كذبوا وفى غمرتهم عمهوا ان من لم يعرف العقائد الشرعية بأدلتنا المحررة فى كتبنا فهو كافر ...》
(تفسیر روح‌البیان ج ۸ ص ۴۵۵ -اینجا-).
https://t.me/baznegari/1573