پرویز امینی

‍ ✅ساختار قبض و بسط تئوریک سروش

🔴سالهاست منتقدان قبض و بسط تئوریک شریعت این بحث سروش را تحت تاثیر هرمنوتیک گادامر می دانند(همین فیلم سخنرانی آقای صادق لاریجانی و کتاب درآمدی بر هرمنوتیک احمد واعظی) که به زعم آنها نسبی گرایی فهم، برتری نداشتن هیچ فهمی نسبت به فهم دیگر یا معنای نهایی و قطعی نداشتن فهم ها از جمله پیامدهای آن است.

🔴بر این ادعا دو نقد وارد است. نقد اول این است سروش علاوه بر مشرب فلسفه تحلیلی که دارد و او را در پارادایم متفاوتی از فلسفه قاره ای از جمله هرمنوتیک قرار می دهد، به لحاظ زمانی در سال ۶۷ نیز امکان دسترسی و آشنایی با هرمنوتیک گادامر را نداشته است تا از آن تقلید کند.

🔴نقد دوم این است که هرمنوتیک گادامر در نقد سوبژکتیو و متدودیک بودن فلسفه مدرن است و در کتاب حقیقت و روش به ملازمه روش و حقیقت برای دسترسی به حقیقت که مولفه کلیدی فکر مدرن از دکارت به بعد است، ایراد دارد و طعنه می زند . گادامر فهم را نه سوبژکتیو بلکه در دیالوگ بین خواننده و متن تا رسیدن به امتزاج افق بین خواننده و متن بیان می کند. در حالیکه سروش در قبض و بسط اساسا متوجه چنین منازعه ای نیست تا برسد به این که یک سوی نزاع بایستد.

🔴صورت بندی فکر سروش در قبض و بسط بیشتر متاثر از چارچوب کلان فلاسفه تحلیلی نسل اول مانند جی ادوارد مور، راسل، ویتگنشتاین و... است که کار فلسفه را ایضاح مفهوم و نه نظریه پردازی و به نوعی خادم علم می دانند و فلسفه در چارچوب علم (تجربی) اعتبار دارد. سروش در قبض و بسط به جای معرفت فلسفی، معرفت دینی قرار داده است و با تقسیم بندی معارف بشری به تولید کننده و مصرف کننده، معرفت دینی را معرفت مصرف کننده و علوم دیگر در حکم تولید کننده گرفته است که با تغییر در این علوم بالطبع معرفت دینی نیز تغییر می کند.