በደም የተፃፈ ታሪክ

እንደዚሁም እንደ ዓቅላኒዮቹና እንደ መሰሎቻቸው ሙርተድ ኢኽዋኒዮች ተውሒድና ዓቂዳ ከተሞክሮ፣ ከባዶ አስተያየት፣ ከልብ ወለድ አይወሰድም። የሱንና ዑለማኦች የቢድዓና የጥመት አንጃዎችን አካሄድ ባጠቃላይ አውግዘዋል፤ ለፍልስፍናና ለሎጂክ ተከታዮች መልስ ሰጥተዋል፤ የሱፍዮቹን ከሽፍና ልብወለዳዊ የድርሰት ተረቶችን ተቃውመዋል፤ አስተያየቶችንና ያማሩንን ነገሮችን ከሸሪዓ ማስቀደምን ውሸትነት ተናግረዋል። ዲናችን መንሃጃችን የኪታብና የሱንና መረጃዎችን የመከተል ዲን ነው። የአስተያየቶች፣ የዝንባሌና የስሜት ዲን አይደለም። አዎ! ዲናችን ቁርአንንና ሱንናን የመከተል ዲን ነው፤ የአመለካከቶች፣ የአምሮትና ዝንባሌ ሀይማኖት አይደለም። ሸሪዓ አመለካከትን ከሸሪዓ ማስቀደምን ከልክሏል። አዎ! አመለካከታችንን ከአላህ ሸሪዓ አናስቀድምም፤ አምሮቶቻችንንና ኢጅቲሀዶቻችንን ከኪታብና ከሱንና መረጃዎች አናስቀድምም። አላሁ ተዓላ እንዲህ ብሏል፤

وَمَآ ‌ءَاتَىٰكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰكُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ "

መልክተኛውም የሰጣችሁን (ማንኛውንም) ነገር ያዙት። ከእርሱም የከለከላችሁን ነገር ተከልከሉ። አላህንም ፍሩ። አላህ ቅጣተ ብርቱ ነውና።"

አላሁ ሱ.ወ. እንዲህ ይላል፦

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَيۡنَ يَدَيِ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ

“እናንተ ያመናችሁ ሆይ! በአላህና በመልክተኛው ፊት (ነፍሶቻችሁን) አታስቀድሙ። አላህንም ፍሩ። አላህ ሰሚ ዐዋቂ ነውና።”



አዎ! በአላህና በመልክተኛው ፊት ራሳችንን አናስቀድምም። አመለካከታችንን፣ ኢጅቲሀዶቻችንና አምሮቶቻችንን አናስቀድምም። መረጃዎችን በኢጅቲሀድ አንቃወምም። በጭራሽ! ይህ የአህሉ ሱንና ዑለማኦች ያወገዙት የቢድዓና የጥመት ሰዎች መንገድ ነው። በመሰለኝ ፈትዋ አንሰጥም፤ ይህ የቢድዓ ሰዎች መንገድ ነው። በቡኻሪና መስሊም እንደተዘገበው ዐብዱላህ ኢብን ዓምር



جاء في الصحيحين من حديث عبد الله بن عمرو قال سمعت النبيَّ صلى الله عليه وسلم يقول: إنَّ الله لا ينزع العلم بعد أن أعطاكموه انتزاعًا ولكن ينتزعه منهم مع قبض العلماء بعلمهم فيبقى ناسٌ جهَّالٌ يُستفتون فيُفتون برئيهم فيُضلُّون ويَضلُّون

ዐብዱላህ ኢብን ዓምር ነብዩም صلى الله عليه وسلم “አላህ እውቀትን ከሰጣችሁ በኋላ ነጥቆ አይወስደውም፤ ነገር ግን ዑለማኦችን ከእውቀታቸው ጋር በመውሰድ ነው የሚወስደው፤ ከዚያም በጣም ጃሂል የሆኑ ሰዎች ይቀሩና ፈትዋ ይጠየቃሉ፤ በመሰለኛቸው ፈትዋ ይሰጣሉ፤ ሰዎችን ያጠማሉ፤ እነሱም ይጠማሉ።“ ሲሉ ሰምቻለሁ ብሏል።

أخرج أبو داود في سننه عن عليٍّ رضي الله عنه قال لو كان الدين بالرئي لكان أسفل الخُفِّ أولى بالمسح من أعلاه وقد رأية رسول الله صلى الله عليه وسلم يمسح على ظاهر خفَّيه

አቡ ዳዉድ በሱነኑ እንደዘገበው ዓልይ ረ.ዐ. ”ሀይማኖት በአስተያየት ቢሆን ኖሮ የኹፍ የታችኛው ክፍል ማበስ የላይኛውን ክፍል ከማበስ በላጭ ነበር። እኔ ረሱልን صلى الله عليه وسلم የኹፎቻቸውን ላይኛው ክፍል ሲያብሱ አይቻለሁ።“ ብሏል።

አህለሱንና ወልጀማዓ ሲወርድ ሲዋረድ ከመጣው ሸሪዓዊ መረጃ በፊት ዓቅላቸው የተመቸውን ነገር የሚያስቀድሙና አመለካከታቸውን የሚከተሉ ሰዎችን አስቀያሚነት ተናግረዋል።

قال إمام الأوزاعيُّ - رحمه الله - عليك بآثار من سلف وإن رفضك الناس وإيَّاك وآراء الرجال وإن زخرفوا لك القول

ኢማሙል አውዛዒይ ረሒመሁላህ ”አደራህን የቀደምቶችን ፈለግ ያዝ! ሰዎች ቢቃወሙህም፤ አደራህን የሰዎችን አስተያየት ተጠንቀቅ! ንግግርን ቢያሳምሩልህም።“

የአላህ ባሮች ሆይ የሰዎችን አስተያየት አስተውሉ! እነዚያ ለሰዎች ሽርክን የሌለ ማሳመርን አሳምረው የሚያቀርቡ ሙርተድ ኢኽዋኖችን አስተያየት አስተውሉ! እኔ ዘንድ እነሱ እብሊስን እንኳን የበለጡ ናቸው።

قال إمام ابن القيِّم رحمه الله وكلُّ مَن لهُ مَسكةٌ مِن عقلٍ يعلَمُ أنَّ فسادَ العالَمِ وخَرابَه إنَّما نشأ مِن تقديمِ الرأيِ على الوَحيِ والهوَى على العقلِ, وما استَحكَمَ هذانِ أصلانِ فاسدانِ في قلبٍ إلَّا استَحكَمَ هلاكُه وفي أمةٍ إلَّا فسد أمرُها أتمَّ فسادٍ فلا إله إلَّا الله كم نُفيَ بهذِه الآرآءِ من حقٍّ وأُثبتَ بها من باطلٍ وأُميتَ بها من هدًى وأُحيِيَ بها من ضلالةٍ وكم هُدمَ بها من معقِلِ الإيمانِ وعُمِّرَ بها من دينِ الشيطانِ وأَكثرُ أصحابِ الجحيمِ هُم أهلُ هذه الآرآءِ الذينَ لا سَمعَ لَهُم ولا عَقلَ بَل هُم شرُّ مِن الحُمرِ وهُم الذين يقولون يومَ القيامةِ لَوۡ كُنَّا نَسۡمَعُ أَوۡ نَعۡقِلُ مَا كُنَّا فِيٓ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ

ኢማሙ ኢብኑል ቀይም ረሒመሁላህ “ትንሽ አእምሮ ያለው ሰው ሁሉ የዚህች ዓለም መበላሸትና መፈራረስ መነሻው ከወሕይ አስተያየትን እና ከአእምሮ ስሜትንና ዝንባሌን ማስቀደም መሆኑን ያውቃል። በአንድ ሰው ልብ ውስጥ እነዚህ ሁለቱ[1] ዳኛ አይሆኑም መጥፋቱን የፈረዱ ቢሆኑ እንጂ፤ በህዝብም ውስጥ ጉዳያቸው ፍፁም የተበላሸ ቢሆን እንጂ ፈራጅ አይሆኑም። ላኢላሀ ኢለላህ! በነዚህ አስተያየቶች ስንት ሐቅ ውድቅ ተደረገበት! ስንት ውሸት እንዲፀና ተደረገበት! ስንት ቅን መንገድ ተዳፈነበት! ስንት ጥመትስ ህይወት ተዘራበት! ስንት የኢማን ቦታ በሱ ተወደመበት! ስንት የሰይጣን ሀይማኖትስ ታነፀበት! አብዛኛው የጀሀነም ሰዎች እነዚያ መስሚያም ሆነ አእምሮ የሌላቸው የሆኑ የእነዚህ አስተያየቶች ባለቤቶች ናቸው። የውመል ቂያማህም ‘የምንሰማ ወይም የምናስብ በነበርንም ኖሮ በነዳጅ እሳት ጓዶች ውስጥ ባልኾንን ነበር።’ የሚሉት እነሱ ናቸው።” ብሏል። አዕላሙል ሙወቂዒን ከሚለው ኪታቡ የተወሰደ ነው።

ይህንን የኢብኒል ቀይም ንግግር ላስተዋለ ሰው ንግግሩ አሻዒሪያዎችን፣ ማቱሪዲያዎችን እንደዚሁ ኢኽዋነል ሙርተዲንን እና እነሱን የመሳሰሉት የጥፋትና የጥመት አንጃዎችንና የጥፋት ዑለማኦችን በደንብ አድርጎ የሚገልፃቸው ሆኖ ያገኘዋል። እነዚህ በአስተያየቶቻቸው ሐቅን ውድቅ ያደረጉ ናቸው፤ በአስተያየቶቻቸው ውሸት እንዲፀና ተደረገ፤ ቅናቻ ተዳፍኖ እንዲቀርና ጥመት ህያው እንዲሆን ተደረገ። አስተያየት ስንት የኢማን ቦታ ፈርሶ የሸይጣን ሀይማኖት ተገነባ? ወላሂ አዎ! ህግ የማውጣት ሽርክ ላይ ማነው ሳይታክት ጥሪ ያደረገው? ህጉን ያወጣውና ሰዎችን ወደሱ የገፋፋውና የቀሰቀሰው ማነው? የጥፋት፣ የጥመት፣ የሽርክና የሪድዳ ዑለማኦች እና የኩፍር ፓርቲዎች ናቸው። ማነው እንደ አሻዒሪያዎች፣ ማቱሪዲያዎችና ሌሎችም እንዳደረጉት ወደ

የተውሒድ ትምህርቶች

ክፍል ስምንት

1.1. ተውሒድን የምንይዘባቸው መነሻ ምንጮች



ለአላህ ብዬ የምወዳችሁ ወንድሞቼ ሆይ! ስለተውሂድ ዓቂዳ እየተማርን ነው። በዚህ ክፍልም የምናየው መቅረት ከሌለባቸው ቅድመ ተውሒድ ትምህርቶች አካል የሆነ ትልቅ ርዕስ ነው። እሱም ተውሒድ ስለሚወሰድበትና የሚይያዝበት ምንጭና መነሻ ነው። ማለትም ተውሒድን ከየት ነው የምናገኘውና የምንማረው? ለሁሉም ነገር መነሻ ምንጭ አለው። ሁሉም እውቀት የሚገኝበት ምንጭ አለው። ይህ ትልቅ እምነት የሆነው ተውሒድ ከየት ነው የምናገኘውና የምንወስደው? ከየት ነው የምንማረውና የምንቀዳው? ከዝንባሌና ስሜታችን ነው? ወይስ ከሀሳብ፣ ከምናብ፣ ከሙከራ ነው? ወይስ ከፍልስፍናና ሎጂክ (መንጢቅ) ነው? ወይስ ከህልም፣ ከራዕይ፣ በመገለጥ (ከሽፍ)፣ ከልበወለድ (ኸያላት) ነው? በጭራሽ አይደለም። የተውሒድ እምነት ከአላህ ኪታብና ከመልእክተኛው صلى الله عليه وسلم ሱንና እንጂ አይያዝም። እነዚህ ሁለቱ ተውሒድን የምንይዝባቸው ምንጮች ናቸው። ቁርአንና ሱንና ተውሒድን የምንወስድባቸው ምንጮቹ ናቸው። ምክንያቱም አንድ ሰው በተውሒድ በኩል እንጂ ጌታውን አያውቅምና ነው።



የተውሒድ እውቀት ምንድን ነው? የተውሒድ እውቀት ማለት ስለአላህ በስሞቹ፣ በባህሪያቱ፣ እሱ በሚለይባቸው ነገሮችና ለሱ እኛ ላይ ባለው ሐቅ ማወቅ ነው። የተውሒድ እውቀት የሚባለው ይህ ነው ። ስለዚህ የተውሒድ እውቀት ከቁርአንና ከረሱሉ صلى الله عليه وسلم ሱንና (ሐዲስ) እንጂ አይወሰድም። ምክንያቱም ኪታብና ሱንና ከአላህ የወረዱ ወሕዮች ናቸውና ነው። ስለአላህ ከአላህ በላይ የሚያውቅ የለም። ከዚያም ስለአላህ ከአላህ መልእክተኛ صلى الله عليه وسلم በላይ የሚያውቅ የለም። በዚህም መሠረት ተውሒድን የምንወስደው ከኪታብና ከሱንና ነው። እንደዚሁ ይህች ኡመት ስህተት በሆነ ነገር ስለማትስማማ አህሉልዒልም ኢጅማዕ የዓቂዳ ምንጭ መሆኑን አውስተዋል።



በዚህ ጉዳይ ላይ ከዓቂዳዎች መብዛት አንፃር ትክክለኛውን ዓቂዳ ከተሳሳተው ዓቂዳ እንዴት ማወቅ እንችላለን? ትክክለኛው ዓቂዳ የሚለየውና ግልፅ የሚሆነው ከኪታብና ከሱንና ወይም ከኢጅማዕ ማስረጃ ያለው መሆኑ ነው። አዎ! የትክክለኛ ዓቂዳ ምልክቱ ከቁርአን፣ ከሱንና እና የኢጅማዕ ማስረጃ ያለው መሆኑ ነው። በዚህም የተሳሳተውን ዓቂዳና ትክክለኛውን ዐቂዳ መለየት እንችላለን። ምክንያቱም የተሳሳተ ዓቂዳ ከኪታብና ከሱንና ማስረጃ የለውምና ነው። ትክክለኛው ዓቂዳ ግን ከአላህ ኪታብና ከረሱል صلى الله عليه وسلم ሱንና የሆነ ማስረጃ ያለው ነው። በዚህም የሽርክ ሰዎችን ማስመሰያዎችን (ሹብሀ) ሁሉ ውሸትነት እናረጋግጣለን። ማለትም ከኖርንበት እውነታ ውስጥ የህግ አውጪ ፓርላማ ውስጥ መግባት ለምሳሌ እንይ! ከአላህ ውጪ ህግ ማውጣት ትልቁ ሽርክ ነው። ከመሆኑ ጋር ግን የጥመትና የሪድዳ ዑለማኦች ዑለማኡ-ሱእ ምርጫና ፓርላማ ግዴታ መሆኑን ፈትዋ የሰጡባቸውና ሰዎችንም ወደዚህ ሽርክ የጠሩባቸው በርካታ ፈትዋዎችን አግኝተናል። ሹብሀቸውን በሙሉ ውድቅ የምናደርግበት አንድ ጥያቄ ብቻ እንጠይቅ! ለመስለሐ ተብሎ ሽርክ የሚፈቀድ መሆኑን የኪታብና የሱንና ማስረጃችሁ የት አለ? ጉዳዩ የዓቂዳ ጉዳይ ነው። ጉዳዩ ከተውሒድ ጋር የተያያዘ ነው። ከቁርአንና ከሐዲስ ያመጣችሁት ማስረጃ የት አለ? ቁርአንን ከመጀመሪያው እስከመጨረሻው እንደዚሁ ሱናን ብናገላብጥ የምናገኘው ይህንን የአላህ ንግግር ብቻ ነው።

مَن ‌كَفَرَ ‌بِٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ إِيمَٰنِهِۦٓ إِلَّا مَنۡ أُكۡرِهَ وَقَلۡبُهُۥ مُطۡمَئِنُّۢ بِٱلۡإِيمَٰنِ

ከእምነቱ በኋላ በአላህ የካደ ሰው (ብርቱ ቅጣት አልለው)። ልቡ በእምነት የረጋ ኾኖ (በክህደት ቃል በመናገር) የተገደደ ሰው ብቻ ሲቀር።“



ማለትም ማንም ሰው በጭራሽ ሽርክና ኩፍር እንዲሰራ አይፈቀድለትም፤ በትክክል ተገዶ ነው በሚባል ደረጃ ዑለማኦች ያስቀመጧቸውን መስፈርቶች ያሟላ የሆነ መገደድን የተገደደ ሰው ብቻ ልቡ በኢማኑ የረጋ ሆኖ ካልሆነ በስተቀር። ስለዚህ ለአስገዳጅ ሁኔታ ወይም ለመስለሐ ተብሎ ሽርክና ኩፍር መሥራት አይፈቀድም። ማስረጃ እስካላመጡ ድረሥ እነሱ የተሳሳተና የሽርክ ዓቂዳ የያዙ ሰዎች ናቸው። እናም በትክክለኛና በተሳሳተ ዓቂዳ መካከል መለየት የምንችለው በዚህ ነው። ማንኛውም ጥያቄ ይነሳ፣ ማንኛውም አደጋ ይከሰት፡ የሙፍቲዎች ፈትዋዎችና የአስተያየት ሰጪዎች አስተያየቶች እንደዚሁም የሰዎች መዝሀቦችና አስተምህሮቶች ሁሉ የፈለገውን ያህል ቢበዙ ከኪታብና ከሱንና ማስረጃ መኖር አለመኖሩን ተመልከት። ማስረጃ ከተረጋገጠ እሱ ትክክለኛ ዓቂዳ ነው። ምክንያቱም የዓቂዳ ምንጩ ቁርአንና ሱንና ነውና። ተውሒድ ምንጩ ቁርአንና ሱንና ነው። የተበላሸና የተሳሳተ ዓቂዳ ባለቤቶች ግን እምነት አርገው ከያዟቸው የተበላሹ ዓቂዳዎቻቸው ጋር የሚስማማ የሆነ ከቁርአንና ከሱንና የሆነ ማስረጃ ማምጣት አይችሉም። በባጢል ላይ ቁርአንና ሐዲስን መረጃ ካደረጉ እውነቱ እነሱ መረጃን ያለቦታው ተጠቅመዋል ማለት ነው። ምክንያቱም ቁርአንና ሐዲስ ሐቅ ላይ እንጂ አያመላክቱምና ነው። በጭራሽ ውሸት ነገር ላይ አያመላክቱም። ስለዚህ በዚህ ስህተቱንና እውነቱን እንለያለን። እነዚያ ከአሜሪካ እና ካፊርና ሴኩላር (ዓልማኒይ) ከሆነችው ቱርክ ጋር ወዳጅነትን የፈጠሩትንና ደውለተል ኢስላሚያን ለመዋጋት ህብረት ውስጥ የገቡትን ከኪታብና ከሱንና ማስረጃችሁ የት አለ እንላቸዋለን። ማስረጃችሁን አምጡ! ካልሆነ ግን እናንተ ካፊሮች ናችሁ። ምክንያቱም በሙስሊሞች ላይ ካፊር ጋር የተባበረ ካፊር መሆኑን የሚያረጋገጥ መረጃ አለና ነው። እንደዚሁም እነዚህ ሽርክ ወደሆኑት ምርጫና ህግ አውጪ ፓርላማዎች ሰዎችን የሚጣሩ ሰዎች ማስረጃ ያምጡ አለበለዚያ ግን እነሱ ኩፋሮች ናቸው። ወንድሞቼ የተሳሳተ ዓቂዳና ትክክለኛውን ዓቂዳ በዚህ ነው መለየት የምንችለው። እነዚያ አውሊያኦችን፣ ደሪሖችን ቀብሮችንና ነብያትን እርዳታ የሚጠይቁ ሰዎች መረጃቸው የት አለ? ይልቁንስ ከአላህ ውጪ ያለን አካል የለመነና የተገዛ ሰው ካፊር መሆኑን በማስረጃ ተረጋግጧል። ስለዚህ ወንድሞች የተውሒድና የዓቂዳ ትምህርት ከቁርአንና ከሐዲስ እንጂ አይወሰድም። የተውሒድና የዓቂዳ እውቀትን ከፍልስፍናና ከሎጂክ (መንጢቅ) መውሰድ በጭራሽ አይፈቀድም። ይህ ሙዕተዚላዎች፣ አሻዒራዎች፣ ማቱሪዲያዎችና እነሱን የመሳሰሉት ፊርቃዎች የሚያደርጉት ነው። እነዚህ ዒልመል ከላምን፣ የፍልስፍና እውቀትንና የግሪክ ፍልስፍናን የተውሒድ ምንጭ አድርገዋል። እነዚህ በእርግጥ በእስልምና ላይ ትልቅ የሆነ ወንጀልን ፈፅመዋል።



እንደዚሁም ሱፊያና የሱፍያ ጠሪቃዎቹ እንደሚያደርጉት ተውሒድ ከህልም፣ ቅዠት፣ ተገልጦ ከሚታየን ነገር ወይም በአእምሮዋችን ከምንስለው ነገርና ከልብወለድ አይወሰድም። የበሰበሰው ሱፊያና ጠሪቃዎቹ ህልምን፣ ቅዠትን፣ ከሽፍን፣ ልብ ወለድን (ኸያል)፣ ተረቶች (ኹራፋህ)ን ተውሒድ የሚወሰድባቸው መሠረቶች አድርገዋቸዋል። ይህ ምን አይነት ሞኝነት ነው? አይገርምም? “ከኢብራሂምም ሕግጋት ነፍሱን ያቄለ ሰው ካልኾነ በስተቀር የሚያፈገፍግ ማነው? (የለም)፤"

وَمَن ‌يَرۡغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبۡرَٰهِـۧمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفۡسَهُۥۚ

እነሱ በእርግጥ ከኢብራሂም መንገድ ሸሽተዋል።

የተውሒድ ትምህርቶች
ክፍል ሰባት

ተውሒድን በተመለከተ የኛ ግዴታዎች ምንድን ናቸው?



በዚህ ክፍል የምናየው በጣም ወሳኝ ርዕስ የሆነው በተውሒድ ዙሪያ ከኛ የሚጠበቁብን ግዴታዎችን እንመለከታለን። ስለተውሒድ ማዕዘናት (አርካን) እና ቅድመ መስፈርቶች (ሹሩጥ) ከማየታችን በፊት ከኛ የሚፈለጉብንን ነገሮች እናቅ ዘንድ ስለተውሒድ በኛ ላይ ያሉብንን ግዴታዎችን ማውሳት ግድ ይላል። ኢማሙ ሙሐመድ ኢብን ዓብዱላህ ረሒመሁላህ እንዲህ ይላል። “አላህ ባሪያውን በአንድ ነገር ላይ ሲያዝ በባሪያው ላይ ሰባት ደረጃዎች ግዴታ ይሆንበታል።” ማለትም አላህ የሚያዘው ማንኛውንም ትዕዛዝ በተመለከተ እኛ ላይ ሰባት ደረጃዎች ግዴታ ይሆኑብናል። እነሱም፦

1. ስለሱ (ትዕዛዙን) ማወቅ(العِلم به)

2. መውደድ(محبَّتُه)

3. ለመስራት መቁረጥ (መወሰን)(العزم على الفعل)

4. መስራት(العَمل)

5. ጥርት ያለና ትክክል ሆኖ በተደነገገው መሠረት መሆን(كونه يقعُ على المشروعِ خالصًا صَوابًا)

6. የሚያበላሸውን ነገር ከመስራት መጠንቀቅ(التحذيرُ من فِعلِ ما يُحبِطُه)

7. በሱ ላይ መፅናት(الثباتُ عليه)

ወንድሞቼ እነዚህ ሰባት ደረጃዎች አላህ ባዘዛቸው ሁሉም ትዕዛዞች ውስጥ በኛ ላይ ግዴታ የሚሆኑ ናቸው። እኛ ስለተውሒድ እስካወራን ድረስ እነዚህን ደረጃዎችን እንተንትን።

1. ማወቅ፡- ተውሒድን በተመለከተ በመጀመሪያ ደረጃ እኛ ላይ ግዴታ የሚሆነው ተውሒድን መማር ነው። ምናልባት ከላይ ባለፉት የትምህርት ክፍሎች በመማር ደረጃ ተውሒድ የመጀመሪያ ግዴታ መሆኑን ማውሳታችንን ማስታወስ ያስፈልጋል። በመጀመሪያ ደረጃ መማሩ ግዴታ የሚሆነው ተውሒድ ነው። ይህ የነብዩ صلى الله عليه وسلم መንገድ ነው። እርሳቸው ባልደረቦቻቸውን ከቁርአንም በፊት ተውሒድን ያስተምሩ ነበር። ጁንዱብ ያወራው ሐዲስ “እኛ ወጣት ልጆች ሆነን ከነብዩ صلى الله عليه وسلم ጋር ነበርን ቁርአንን ከመማራችን በፊት ኢማንን ተማርን። ከዚያም ቁርአንን ተማርንና ኢማንን ጨመርን።” ይላል። ይህ የሁሉም አንቢያኦች መንገድ ነው። እነሱም ለህዝቦቻቸው ጥሪ ሲያደረጉ በመጀመሪያ የሚጠሩት ወደ ተውሒድ ነበር። እውነታውንም ካየን ተውሒድ በመጀመሪያ ተምረነው ካልሆነ በስተቀር በትክክል መተግበር አንችልም። ስለዚህም የመጀመሪያው ደረጃ መማር ነው። በዚህ ትምህርታችንም እያደረግን ያለነው ከሰዎች ላይ ጅህልናን የማንሳትና ይህንን ግዴታ እንዲወጡ የማድረግ ሙከራ ነው።

2. ሁለተኛው ደረጃ መውደድ ነው። ማለትም ይህንን የአላህ ትዕዛዝ መውደድ ማለት ነው። ተውሒድን መውደድ፤ አላህ ያወረደውን መውደድና አለመጥላት ማለት ነው። ይልቁንም ሸሪዓዊ ግዴታዎችን መጥላት ራሱ ኩፍር ነው።

وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ ‌فَتَعۡسٗا ‌لَّهُمۡ وَأَضَلَّ أَعۡمَٰلَهُمۡ ٨ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَرِهُواْ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأَحۡبَطَ أَعۡمَٰلَهُمۡ

َّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُخۡلَእነዚያም የካዱት ለእነርሱ ጥፋት ተገባቸው። ሥራዎቻቸውንም አጠፋባቸው። ይህ እነርሱ አላህ ያወረደውን ስለጠሉ ነው። ስለዚህ ሥራዎቻቸውን አበላሸባቸው።



ወዳጆቼ ሆይ! ተውሒድንና በአላህ ማመንን መውደድ፣ የሙእሚኖች ወዳጅነትን (አልወላእ) እና ከካፊሮች መጥራራትን (አልበራእ) መውደድ በኛ ላይ ግዴታ ነው። በተለይ ካፊሩ ሰው ዘመድና ቤተሰብ ከሆነ መቆራረጡ በነፍስ ላይ ከባድ ቢሆንም ግን ይህንን መጥራራት መውደድ አለብን። በጣዖታት መካድና በነሱ መካድንም መውደድ በኛ ላይ ግዴታ ነው። ጣዖታትን መውደድ ሳይሆን እነሱን በመራቅ ከነሱ መጥራራትን መውደድ በኛ ላይ ግዴታ ነው። ተውሒድን መውደድ ሊቀር የማይገባው ጉዳይ ነው። ተውሒድን የጠላ ሰው ከፍሯል፤ ሩቅ የሆነ መሳሳትንም ተሳስቷል። ይልቁንም በተውሒድ መደሰት ግዴታ ነው።

قُلۡ ‌بِفَضۡلِ ‌ٱللَّهِ وَبِرَحۡمَتِهِۦ فَبِذَٰلِكَ فَلۡيَفۡرَحُواْ

«በአላህ ችሮታና በእዝነቱ (ይደሰቱ)። በዚህም ምክንያት ይደሰቱ።



ተውሒድ ባይኖር ኖሮ እኛ የምንሆነው ሽርክና ኩፍር ውስጥ ነበር። ተውሒድ ከሌለ የሚጠብቀን እሳት ነው። በመሠረቱ በተውሒድ እንጂ በዱንያም ሆነ በአኼራ ለኛ ደስታ አይኖረንም። ስለዚህም በተውሒድ እንደሰታለን።

3. ሶስተኛው ደረጃ ለመሥራት መወሰን ወይም ማሰብ (ኒያህ) ነው። በእውቀትና በተግባር በተውሒድ ላይ ቀጥ ለማለት መወሰንና መቁረጥ ነው። ምክንያቱም አንዳንድ ሰዎች ወይም አብዛኛዎቹ ሐቅን ተውሒድን ያውቃሉ፤ ይብስ ብሎም ይወደዋል፤ ነገር ግን ዱንያው እንዳይቀየርበት ሲል ለመተግበር አይወስንም። ተውሒድ ላይ የነበሩና ሰዎችን ወደ ተውሒድ ሲጣሩ የነበሩ እና ስለተውሒድ ሲከራከሩና ሲከላከሉ የነበሩ የሽርክና የክብር በር ሲከፈትላቸውና የተውሒድን ምሽግ ይዘው ከቀጠሉ ዱንያቸው እንደሚወገድ ሲታያቸው ተውሒዱን ወደ ኋላቸው ጥለው ወደ ሽርኩ የሚሽቀዳደሙ ስንት ሰዎች አሉ። እንደዚህ ዓይነቱ ብዙ ነው። ከሰዎች ውስጥ የሽርክ ሰዎችን የሚያከብር፣ የሚፈራና እንዳያገሉት በመስጋት በሚሰሩት ሽርክ ላይም ዝም የሚላቸው ሰው አለ። ለምሳሌ ቀብር አምላኪዎች ጋር የሚቀላቀል ሰው ስለዱንያው ፈርቶ ሲያከብራቸውና ምናልባትም በአንዳንድ ሽርኮቻቸው ላይ ከነሱ ጋር አብሮ ሲሳተፍ ታገኘዋለህ። በጣዖታቶቹ ሀገራት ውስጥ የሚኖር አብዛኛው ሰው ተውሒድን የማያቅ ከመሆኑ ጋር ወደ ተውሒድ ይጣራል። ነገር ግን ይፈተንና ስለዱንያው በመፍራት ወደ ዲሞክራሲ ከሚጣሩ ሰዎች አንዱ ይሆናል፤ ወደ ሽርክ፣ ምርጫና ፓርላማ ይሽቀዳደማል፤ ለሰዎችም ጥሪ ያደርጋል። ስለዚህ ተውሒድን በተመለከተ በኛ ላይ በሶስተኛ ደረጃ ግዴታ የሚሆነው ‘ለመስራት መወሰን’ ነው። አቡጣሊብ ተውሒድ ሐቅ መሆኑን ያውቅ ነበር፡ ረሱል صلى الله عليه وسلم ሐቅ መሆኑንም ያውቅ ነበር፤ ይህንንም ይወድ ነበር። ከዚህም በመነሳት የሙሐመድ ሃይማኖት ከፍጡሮች ሀይማኖት ሁሉ ምርጡና በላጩ መሆኑን አውቄያለሁ ብሎ እስከመናገር ደርሷል። ነገር ግን አቡጣሊብ ተውሒድ ላይ ለመሆን አልወሰነም፤ በሽርክ ላይ ሞተ። ስለዚህም እሳት ይጠብቀዋል።

‌وَجَحَدُواْ ‌بِهَا وَٱسۡتَيۡقَنَتۡهَآ أَنفُسُهُمۡ ظُلۡمٗا وَعُلُوّٗاۚ

ነፍሶቻቸውም ያረጋገጧት ሲኾኑ ለበደልና ለኩራት በእርሷ ካዱ።



ሂረቅል ተውሒድን አውቆ ወዶታል፤ ነገር ግን ንግስናውን እንዳያጣው ፈራ፤ እስከሚሞትም ድረስ በክርስትና ላይ ሆነ። ስለዚህ ለመስራት ቆራጥ መሆን ግዴታ ነው።

4. አራተኛው ደረጃ ‘ስራ’ ነው፤ በተውሒድ መስራት መጀመር፣ ተውሒድን እምነት (ዓቂዳ) አድርጎ መያዝ፣ ወደ አላህ ሸሪዓ እንጂ ላትፋረድ፣ ለአላህ እንጂ ላታርድ፤ አውሊያኦችን፣ አንቢያኦችን፣ መላኢኮችንና የአላህ ቅርብ ባሮችን የድረሱልኝ እርዳታ (ኢስቲጋሳ) ላትጠይቅ፤ አላህን እንጂ የድረስልኝ ጥሪ ላትጠይቅ ነው። ሥራ ወይም ተግባር ማለት የአላህን ሸሪዓ እንጂ ፈራጅ ላታደርግ ነው፤ ምርጫዎችን፣ ፓርላማዎችንና የሽርክ ዚያራ ቦታዎችንና ደሪሖችን መራቅ ነው። ብዙ ሰው አንድን ነገር ለመስራት ከወሰነ በኋላ መንገዱ አስቸጋሪ መሆኑንና የሚያስከትላቸውም ነገሮች ከባድ መሆናቸውን ግልፅ ሲሆንለት ትቶት ይገለበጣል፤ መስራቱንም ያቆማል። መጠንቀቅ

እንደዚሁም ነቢያችን ሙሐመድ ኢብን ዓብዲላህ صلى الله عليه وسلم ተውሒድን ያረጋገጡ በእሱም የኖሩና በሱ ወደ አላህ ከተቃረቡ ሰዎች ውስጥ ዋናውና ትልቁ እርሳቸው ናቸው። አላህም ከጂንና ሰዎች ተንኮል ጠበቃቸው። አላህ ለነቢዩ ሙሐመድ صلى الله عليه وسلم አላቸው

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلرَّسُولُ ‌بَلِّغۡ ‌مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَۖ وَإِن لَّمۡ تَفۡعَلۡ فَمَا بَلَّغۡتَ رِسَالَتَهُۥۚ وَٱللَّهُ يَعۡصِمُكَ مِنَ ٱلنَّاسِۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡكَٰفِرِينَ

አንተ መልክተኛ ሆይ! ከጌታህ ወዳንተ የተወረደውን አድርስ። ባትሠራም መልእክቱን አላደረስክም። አላህም ከሰዎች ይጠብቅሃል። አላህ ከሓዲዎችን ሕዝቦች አያቀናምና።

አላህ ሱ.ወ. እንዲህ ይላል፡

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ ‌حَسۡبُكَ ‌ٱللَّهُ

አንተ ነቢዩ ሆይ! አላህ በቂህ ነው።

አላህም ለነቢዩ صلى الله عليه وسلم ቃልኪዳኑን ፈፀመላቸው፤ የቁረይሽ ኩፋሮችን ተንኮል መለሰላቸው። በዋሻው ውስጥ ጠበቃቸው፤

لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا አትዘን አላህ ከእኛ ጋር ነው አሉ። ከየሁዶች ተንኮል ሰላም አደረጋቸው፤ እሱንም አሳወቃቸው፤ ከተመረዘ የበግ ስጋም አዳናቸው። ረሱሉላህ صلى الله عليه وسلم ከባልደረቦቻቸው ጋር ከአንድ ዘመቻ የተመለሱ ጊዜ እሾካማ የሆነ ብዙ ዛፍ ያለበት አንድ ሸለቆ ወስጥ ቀይሉላ[2] ሰዓት ደረሰና ረሱል صلى الله عليه وسلم አረፍ አሉ፤ ሶሐቦቹም በየዛፉ ስር ጥላ ፍለጋ ተበታተኑ፤ ረሱልም صلى الله عليه وسلم አንድ ትልቅ ዛፍ ስር አረፉ፤ ሰይፋቸውን ዛፉ ላይ አንጠለጠሉ፤ ሁሉም እንቅልፍ ተኙ። ከሙሽሪኮቹ የሆነ አንድ ሰው መጣና በነብዩ صلى الله عليه وسلم ራስ በኩል ሰይፋቸውን ይዞ ቆመ፤ ይህ ሙሽሪክ በረሱል صلى الله عليه وسلم ላይ ሰይፋቸውን እስኪመምዘዝ ድረስ ሰርጎ ገባ፤ ረሱሉላህ صلى الله عليه وسلم ብቻቸውን ሆነውውስጥ ከኔ የሚከላከልልህ ማነው አላቸው። ረሱል صلى الله عليه وسلم ጋር ሰይፍ የለም፤ ሰይፉ ይህ ሙሽሪክ እጅ ስር ሆኗል። ሁለቱ ብቻቸውን ናቸው። ”ከኔ የሚከላከልልህ ማነው?“ አለ። ነብዩም صلى الله عليه وسلم ተውሒድን ሙሉ የሆነ ማረጋገጥን ያረጋገጡ፣ በልባቸውም የአላህ ትልቅነት ጠልቆ የሰረፀባቸው እርሳቸው ናቸውና “አላህ” አሉት፤ በዚህ ጊዜም ሰይፉ ከእጁ ወደቀ። አላህ ጠበቃቸው። ረሱሉላህ صلى الله عليه وسلم ያዙትና ”ከኔ የሚከላከልልህ ማነው?“ አሉት። ”መልካም ያዥ ሁን!“ አላቸው። ”ላኢላሀ ኢለላህ ብለህ ትመሰክራለህ?“ አሉት። ”አይ አልመሰክርም፤ ነገር ግን ላልዋጋህና ከሚዋጉህም ሰዎች ጋር ላለመሆን ቃል እገባልሀለሁ“ አላቸው። ነቢዩም صلى الله عليه وسلم ለቀቁትና ወደ ባልደረቦቹ ሄዶ ”ከሰዎች ሁሉ በላጭ ከሆነ ሰው ጋ ነው የመጣሁት“ አለ። ችግርና ፈተና በበረታበትና በአደጋ ጊዜ የአንቢያኦች አካሄዳቸው (ሚንሀጅ) ነው። በተውሒድ ይጠጋሉ፤ በሱም ወደ አላህ ይቃረባሉ። ይህንን የመጀመሪያዎቹ ሙሽሪኮችም አውቀውታል፤ ከአስቸጋሪ ሁኔታዎችና አደጋዎች ለመዳን ባላቸው የተውሒድ ቅሪት ይጠበቁ ነበር። የመጀመሪያዎቹ ሙሽሪኮች በደህና ጊዜ ያሻርኩና በችግርና በስጋት ጊዜ ከችግሩ ለመውጣትና ጉዳት በደረሰባቸው ጊዜ እርዳታ ለመጠየቅ ግን የሚያውቁት የተውሒድ ቅሪት በመኖሩ በተውሒድ ይጠጋሉ። አላህ ሱ.ወ. አለ

حَتَّىٰٓ إِذَا كُنتُمۡ فِي ٱلۡفُلۡكِ ‌وَجَرَيۡنَ ‌بِهِم ‌بِرِيحٖ طَيِّبَةٖ وَفَرِحُواْ بِهَا جَآءَتۡهَا رِيحٌ عَاصِفٞ وَجَآءَهُمُ ٱلۡمَوۡجُ مِن كُلِّ مَكَانٖ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُمۡ أُحِيطَ بِهِمۡ دَعَوُاْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ لَئِنۡ أَنجَيۡتَنَا مِنۡ هَٰذِهِۦ لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلشَّـٰكِرِينَ ٢٢ فَلَمَّآ أَنجَىٰهُمۡ إِذَا هُمۡ يَبۡغُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّۗ

በመርከቦችም ውስጥ በሆናችሁና በእነርሱም በመልካም ነፋስ በርሷ የተደሰቱ ኾነው (መርከቦቹ) በተንሻለሉ ጊዜ ኀይለኛ ነፋስ ትመጣባታለች። ከየስፍራውም ማዕበል ይመጣባቸዋል። እነሱም (ለጥፋት) የተከበቡ መሆናቸውን ያረጋግጣሉ። (ያን ጊዜ) አላህን ከዚህች (ጭንቀት) ብታድነን በእርግጥ ከአመስጋኞቹ እንሆናለን ሲሉ ሃይማኖትን ለርሱ ብቻ ያጠሩ ሆነው ይለምኑታል። በአዳናቸውም ጊዜ እነሱ ወዲያውኑ ያለ አግባብ በምድር ላይ ወሰን ያልፋሉ።

አላህ ሱ.ወ. ይላል

‌فَإِذَا ‌رَكِبُواْ ‌فِي ‌ٱلۡفُلۡكِ دَعَوُاْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ فَلَمَّا نَجَّىٰهُمۡ إِلَى ٱلۡبَرِّ إِذَا هُمۡ يُشۡرِكُونَ

በመርከቦች ውስጥ በተሳፈሩ ጊዜም አላህን መገዛትን ለእርሱ ብቻ ያጠሩ ኾነው ይጠሩታል። ወደ የብስ (በማውጣት) ባዳናቸው ጊዜም ወዲያውኑ እነርሱ (ጣዖትን) ያጋራሉ፡ ፡

ፊርዓውን እንኳን ሳይቀር ባህሩ ባሰመጠው ጊዜ ወደ ተውሒድ በመጠጋት የመጀመሪያዎቹን ሙሽሪኮችን ፈለግ ከመከተል አልወጣም። አላህ አለ

حَتَّىٰٓ ‌إِذَآ ‌أَدۡرَكَهُ ‌ٱلۡغَرَقُ قَالَ ءَامَنتُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱلَّذِيٓ ءَامَنَتۡ بِهِۦ بَنُوٓاْ إِسۡرَـٰٓءِيلَ وَأَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ

መስጠምም ባገኘው ጊዜ፡- «አመንኩ። እነሆ ከዚያ የእስራኤል ልጆች በርሱ ከአመኑበት በስተቀር ሌላ አምላክ የለም። እኔም ከታዛዦቹ ነኝ» አለ።

ይሁንና ለፊርዓውን የተሰጠው የተውበትና የማመን ጊዜ አልፎ የነበረ ከመሆኑ ጋር አላህ በድኑን አወጣው። አላህ እንዳለው

فَٱلۡيَوۡمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنۡ خَلۡفَكَ ءَايَةٗۚ وَإِنَّ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلنَّاسِ عَنۡ ءَايَٰتِنَا لَغَٰفِلُونَ

ዛሬማ ከኋላህ ላሉት ተዓምር ትሆን ዘንድ በድን ሆነህ (ከባሕሩ) እናወጣሃለን (ተባለ)። ከሰዎችም ብዙዎቹ ከተዓምራታችን በእርግጥ ዘንጊዎች ናቸው።

የአላህ ባሮች ሆይ በአላህ አዛኝነትና ጥበቃ እርግጠኛ ሁኑ፤ የአላህን አንድነት (ተውሒድ) አረጋግጡ፤ በችግርም ጊዜ በሱ ወደ አላህ (ተወሱል አድርጉ) ተቃረቡ። የሀዘናችሁን መወገድ ታያላችሁ። በጣዖት በመካድ፣ በአላህ በማመን፣ በወላእ ወልበራእ ወደ አላህ ተቃረቡ። የዚህን ጊዜ የዱዓችሁን ምላሽ ማግኘት ውጤትና ፍጥነቱንም ታያላችሁ። የእነዚያ መሀይማን ሙሽሪኮች ችግራቸውን ለማስወገድ ተውሂድ ከሚያመጣው ውጤት አፈንግጠው ሽርክን ወደ አላህ መቃረቢያ (ተወሱል) ማድረጋቸው የሚገርም ነው፣ በመከራ ጊዜ ወደ ቀብርና ደሪሆች መሄዳቸውና ከአላህ ውጪ ያለን አካል እንዲደርስላቸው እርዳታ (ኢስቲጋሳ) መጠየቃቸው አስገራሚ ነው። እርዳታን ከመነፈግ በአላህ እንጠበቃለን።

በዓብዲ ኢብንሑመይድ ሙስነድ ውስጥ እንደተዘገበው መርፉዕ በሆነ ሐዲስ ከጭንቅ ነፃ መውጫ ቃል ‘ላኢላሀ ኢለላህ አልዐዚሙ አልሐሊም’ (ከትልቁ ቻዩ አላህ በስተቀር በእውነት የሚመለክ የለም) ነው። ይህች ትልቅ ንግግር ነፃ መውጫ ቃል ተባለች። እንደዚሁም አሕመድ፣ አቡዳውድ፣ ነሳኢና ኢብኑ ማጃህ እንደዘገቡትና አስማእ ቢንት ዑመይስ ረ.0. እንዳተናገረችው

حديث أسماء بنت عُميس - رضي الله عنها – قالت: قال لي رسول الله صلى الله عليه وسلم ألا أعلِّمُكِ كلماتٍ تقولينَهُنَّ عند الكربِ, اللهُ اللهُ ربِّي لا أشركُ به شيئا

የአላህ መልእክተኛ صلى الله عليه وسلم ”በሀዘን ጊዜ የምትያቸው ንግግሮችን ላስተምርሽ ወይ? ‘አላህ አላህ ጌታዬ ነው በሱ ምንም አላጋራም’“ አሉኝ ብላለች።

أخرج النسائي والحاكم من حديث سعد ابن وقَّاص - رضي الله عنه - قال: كنَّا جلوسا عند رسول الله صلى الله عليه وسلم قال ألا أخبركم أو أحدِّثُكم بشيءٍ إذا نزل برجلِ منكم كربٌ أو بلاءٌ من بلاء الدنيا دعا به ففُرِّج؟ فقيل له بلى, قال دعاءُ ذي النون لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبۡحَٰنَكَ ‌إِنِّي ‌كُنتُ ‌مِنَ ‌ٱلظَّـٰلِمِينَ



ነሳኢና አልሐኪም በዘገቡት ሐዲስም ሰዕድ ኢብን አቢ ወቃስ ረ.ዐ. ረሱል صلى الله عليه وسلم ዘንድ ተቀምጠን ነበር። “ከናንተ ውስጥ አንድ ሰው ሀዘን ወይም ከዱንያ ፈተናዎች የሆነ አንድ በላእ (ፈተና) በደረሰበት ጊዜ በሱ አላህን የሚለምንበትና ከሱ ነፃ የሚወጣበትን ዱዓእ ልንገራችሁ ወይ?” አሉ፤ አዎ ንገሩን አልናቸው። “የዚንኑን[1] ዱዓእ ነው ከአንተ በቀር ሌላ አምላክ የለም። ጥራት ይገባህ። እኔ በእርግጥ ከበዳዮቹ ነበርኩ” አሉን።



አስተውል አንተ የአላህ ባሪያ ሆይ! ነብዩ صلى الله عليه وسلم ችግር በበረታባቸውና ሀዘን በደረሰባቸው ጊዜ እንዴት ነበር የሚያደርጉት። በተውሒድ ይጠበቃሉ፤ በሱም አላህን ይለምናሉ፤ ወደ አላህም ይቃረቡ (ተወሱል ያደርጉ) ነበር። ይህንን ነገር ያስተዋለ ሰው የተውሒድን ውጤትና ሀዘንና ችግሮች ለማራቅና ሀሳብን ለማስወገድ በእሱ መቃረብን ያውቃል። የሩሱሎች ፈለግ በችግር ጊዜ ወደ አላህ በተውሒድ ይቃረቡ ነበር። ይሄው ነብዩላህ ዩኑስ ትልቅ ችግር የደረሰበት ጊዜ ተውሒዱን መቃረቢያ (ተወሱል) አድርጎ ወደ ፈጣሪውና ወዳጁ ተጠጋ ተጠበቀ። አላህ አለ



وَذَا ٱلنُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَٰضِبٗا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقۡدِرَ عَلَيۡهِ فَنَادَىٰ فِي ٱلظُّلُمَٰتِ أَن لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبۡحَٰنَكَ ‌إِنِّي ‌كُنتُ ‌مِنَ ‌ٱلظَّـٰلِمِينَ ٨٧ فَٱسۡتَجَبۡنَا لَهُۥ وَنَجَّيۡنَٰهُ مِنَ ٱلۡغَمِّۚ وَكَذَٰلِكَ نُـۨجِي ٱلۡمُؤۡمِنِينَ

የዓሳውንም ባለቤት ተቆጥቶ በኼደ ጊዜ (አስታውስ)። በእርሱም ላይ ፈጽሞ የማንፈርድበት መኾናችንን ጠረጠረ። (ዓሳም ዋጠው)። በጨለማዎችም ውስጥ ኾኖ ከአንተ በቀር ሌላ አምላክ የለም። ጥራት ይገባህ። እኔ በእርግጥ ከበዳዮቹ ነበርኩ በማለት ተጣራ። ለርሱም ጥሪውን ተቀበልነው። ከጭንቅም አዳነው። እንደዚሁም ምእመናንን እናድናለን።



መልሱ የመጣበትን ፍጥነት ተመልከት “ለርሱም ጥሪውን ተቀበልነው።” ይህ ለዩኑስ ዐ.ሰ. ብቻ አይደለም። “እንደዚሁም ምእመናንን እናድናለን።” ይህ ደግሞ ኢብራሂም ዐ.ሰ. ነው፤ እሳት ውስጥ የተጣለ ጊዜ በተውሒድ ወደ አላህ እንጂ አልዞረም። حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ በቂያችንም አላህ ነው ምን ያምርም መጠጊያ! አለ። እሳቷም ቀዝቃዛና ሰላም ሆነችለት።

قُلۡنَا يَٰنَارُ كُونِي بَرۡدٗا وَسَلَٰمًا عَلَىٰٓ إِبۡرَٰهِيمَ ٦٩ وَأَرَادُواْ بِهِۦ كَيۡدٗا فَجَعَلۡنَٰهُمُ ٱلۡأَخۡسَرِينَ ٧٠ وَنَجَّيۡنَٰهُ وَلُوطًا إِلَى ٱلۡأَرۡضِ ٱلَّتِي بَٰرَكۡنَا فِيهَا لِلۡعَٰلَمِينَ

«እሳት ሆይ! በኢብራሂም ላይ ቀዝቃዛ፤ ሰላምም ሁኚ» አልን። በእርሱም ተንኮልን አሰቡ። በጣም ከሳሪዎችም አደረግናቸው። እርሱንና ሉጥንም ወደዚያች በውስጧ ለዓለማት በረከትን ወደ አደረግንባት ምድር (በመውሰድ) አዳንናቸው።

ከሁለቱም በፊት ደግሞ ነቢዩላህ ሁድ ዐ.ሰ. ህዝቦቹ በኃይልና በጉልበት ትልቅና የእነሱ አምሳያ በሀገሮች ውስጥ ያልተፈጠረ ከመሆናቸው ጋር ድርቀታቸውንና ኩፍር ላይ ሙጥኝ ማለታቸውን ባየ ጊዜ በተውሒድ ዛተባቸው።

قَالُواْ يَٰهُودُ مَا جِئۡتَنَا بِبَيِّنَةٖ وَمَا نَحۡنُ بِتَارِكِيٓ ءَالِهَتِنَا عَن قَوۡلِكَ وَمَا نَحۡنُ لَكَ بِمُؤۡمِنِينَ ٥٣ إِن نَّقُولُ إِلَّا ٱعۡتَرَىٰكَ بَعۡضُ ءَالِهَتِنَا بِسُوٓءٖۗ قَالَ إِنِّيٓ أُشۡهِدُ ٱللَّهَ وَٱشۡهَدُوٓاْ أَنِّي بَرِيٓءٞ مِّمَّا تُشۡرِكُونَ ٥٤ مِن دُونِهِۦۖ فَكِيدُونِي جَمِيعٗا ثُمَّ لَا تُنظِرُونِ ٥٥ إِنِّي تَوَكَّلۡتُ عَلَى ٱللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُمۚ مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلَّا هُوَ ءَاخِذُۢ بِنَاصِيَتِهَآۚ إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ ٥٦ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُم مَّآ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦٓ إِلَيۡكُمۡۚ وَيَسۡتَخۡلِفُ رَبِّي قَوۡمًا غَيۡرَكُمۡ وَلَا تَضُرُّونَهُۥ شَيۡـًٔاۚ إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٍ حَفِيظٞ ٥٧ وَلَمَّا جَآءَ أَمۡرُنَا نَجَّيۡنَا هُودٗا وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَنَجَّيۡنَٰهُم مِّنۡ عَذَابٍ غَلِيظٖ ٥٨



አሉ፡- «ሁድ ሆይ! በአስረጅ አልመጣህልንም። እኛም ላንተ ንግግር ብለን አማልክቶቻችንን የምንተው አይደለንም። እኛም ለአንተ አማኞች አይደለንም። «ከፊሎቹ አማልክቶቻችን በክፉ ነገር (በዕብደት) ለክፈውሃል እንጂ ሌላን አንልም» (አሉ)። «እኔ አላህን አስመሰክራለሁ። ከምታጋሩትም እኔ ንጹሕ መሆኔን መስክሩ» አላቸው። ከእርሱ ሌላ (አማልክትን ከምታጋሩት ንጹህ ነኝ)። ሁላችሁም ሆናችሁ ተንኮልን ሥሩብኝ፤ ከዚያም አታቆዩኝ። «እኔ በጌታዬና በጌታችሁ በአላህ ላይ ተጠጋሁ። በምድር ላይ ምንም ተንቀሳቃሽ የለችም እርሱ አናትዋን የያዛት ብትሆን እንጂ። ጌታዬ (ቃሉም ሥራውም) በቀጥተኛው መንገድ ላይ ነው» (አላቸው)።«ብትዞሩም በእርሱ ወደእናንተ የተላክሁበትን ነገር በእርግጥ አድርሼላችኋለሁ። ጌታዬ ከእናንተ ሌላ ሕዝብም ይተካል ምንም አትጎዱትምም። ጌታዬ በነገሩ ሁሉ ላይ ተጠባባቂ ነውና» (አላቸው)። ትዕዛዛችንም በመጣ ጊዜ ሁድንና እነዚያን ከእሱ ጋር ያመኑትን ከእኛ በሆነው ችሮታ አዳን። ከብርቱ ቅጣትም አዳናቸው።

የተውሒድ ትምህርቶች
ክፍል ስድስት
የተውሒድ ትሩፋቶች (የቀጠለ)

7. እንደዚሁም ተውሒድ በዱንያም በአኼራም የስኬትና መዳን ሰበብ ነው። አላህ ሱ.ወ. እንዳለው

قَدۡ أَفۡلَحَ مَن تَزَكَّىٰ

“የተጥራራ ሰው በእርግጥ ዳነ።”



ማለትም ራሱ ከሽርክ ወንጀል የተጥራራ ሰው ማለት ነው። ራሱን ከጉድለትና ከዝቅተኛ ስራዎች ንፁህ ያረገና ነገር ግን ከሽርክ ራሱን ንፁህ ካላደረገ የተጥራራ ሰው አይሆንም። ሽርክ ነጃሳ ሲሆን ተውሒድ ደግሞ ጠሀራ ነው። አዎ ተውሒድ ንፁህ ነው፤ ሽርክ ደግሞ ነጃሳ። የተጥራራ ሰው በእርግጥ ዳነ። በዚህም ምክንያት ረሱል صلى الله عليه وسلم ገበያ ውስጥ በሰዎች መካከል እየተዘዋወሩ “እናንተ ሰዎች ሆይ ላኢላሀ ኢለላህ በሉ ትድናላችሁ” ይሉ ነበር። ስለዚህ መዳን ለተውሒድ ባለቤቶች እንጂ ለሌላ አይደለም። መዳን (ፈላሕ) የዱንያና የአኼራ መልካም ነገሮችን በሙሉ ጠቅልሎ የያዘ ነው። ትልቁ ደረጃውም በጀነት መደሰትና ከእሳት ነፃ መውጣት ነው። በዚህም ምክንያት ከቃላቶች ውስጥ ከሁሉም በላይ መልካም ነገሮችን ጠቅልሎ የያዘ ቃል ‘ፈላሕ’ (መዳን እና ስኬት) የሚለው ቃል ነው። አንድ የአላህ ባሪያ የዱንያና የአኼራ መልካም ነገሮችን ጠቅልሎ ሊይዝ አይችልም በተውሒድ ቢሆን እንጂ። ይህች ኡመት በተውሒድ እንጂ በጉዳዮቿ ላይ ስኬትን ፈፅሞ አታገኝም። ይህች ኡመት ከተውሒድና በሰዎች ሁለንተናዊ ኑሮ ላይ ተውሒድን ከማረጋገጥ በራቀች ጊዜ ጥመት የከበባት፤ ጃሂሊያ የተንሰራፋው፤ ሽርክም የተስፋፋው ለዚህ ነው። ስለዚህም በተውሒድ እንጂ ከዚህ አዘቅት መውጣት አንችልም። በተውሒድ እንጂ ስኬትና መዳን የለም።



8. በተጨማሪም በግለሰብም ይሁን በማህበረሰብ ደረጃ ተውሒድ ከሚያስገኛቸው በረከቶች ውስጥ አላህ ተውሒድን ለእርዳታና ድል ሰበብ ማድረጉ ነው። አላህ ይላል



لَّا تَجۡعَلۡ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَتَقۡعُدَ مَذۡمُومٗا مَّخۡذُولٗا

ከአላህ ጋር ሌላን አምላክ አታድርግ የተወቀስክ ረዳት የሌለህ ትኾናለህና፤



ለሙሽሪክ ሰው ረዳት-የለሽነትን አላህ ወስኖበታል። ሙሽሪክ ረዳት የለሽ ነው። በዱንያውም ሆነ በአኼራው ስኬትንና መዳንን አያገኝም፤ አላህም አይረዳውም። እንደዚሁም አላህ ዘንድና አውሊያኦቹ ዘንድም ወራዳ ነው። ሽርክ መርጋት እንደሌላት መጥፎ ዛፍ ነው። በሷ መዳን አይቻልም። ለዚህም ነው ሙሽሪክ እርዳታ አያገኝም፤ ጠማማና ግራ የተጋባ ሆኖ ይቀራል። ሙሽሪክ በሽርኩ ምክንያት ረዳት የለሽ ከሆነ ሙወሒድ ደግሞ በተውሒዱ ሰበብ እርዳታና ድልን የሚያገኝ ነው። በዚህም ምክንያት አላህን አንድ አድርጎ የተገዛና ሀይማኖቱን ለአላህ ያጠራና በሱ ላይ ብቻ የተንጠለጠለ ሰው እሱ በሁሉምቢሆን ሁኔታዎቹ ውስጥ ምስጉንና እርዳታ የሚያገኝ ይሆናል። ይህች ኡመታችን ይህ የአላህ ኒዕማ በጣም ያስፈልጋታል። እርዳታና ድል ማድረግ በተውሒድ እንጂ በጠላቶቻችን ላይ እግገዛን አናገኝም፤ ድልም አይሰጠንም በተውሒድ እንጂ።



9. የአላህ ባሮች ሆይ አደራችሁን ፅናት እናድርግ! አላህ ተውሒድን ትልቁ የፅናት ሰበብ አድርጎታል። ይህም ከተውሒድ በረከቶች ውስጥ አንዱ ነው። ተውሒድ ዲን ላይ ለመፅናት ትልቁ ሰበብ ነው። አላህ ሱ.ወ. አለ



‌يُثَبِّتُ ‌ٱللَّهُ ‌ٱلَّذِينَ ‌ءَامَنُواْ بِٱلۡقَوۡلِ ٱلثَّابِتِ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِۖ

አላህ እነዚያን ያመኑትን በቅርቢቱም ሕይወት በመጨረሻይቱም (በመቃብር) በተረጋገጠው ቃል ላይ ያረጋቸዋል።(ያፀናቸዋል)



አላህ ለነዚያ ላመኑት የተውሒድ ባለቤቶች ፅናትን ወስኖላቸዋል። አላህ የተውሒድን ንግግርንም ‘የተረጋገጠው (ፅኑ) ቃል’ ብሎ ሰይሞታል። እንደዚሁም ተውሒድንም በቴምር ዛፍ መስሎታል። የቴምር ዛፍ ከዛፎች ሁሉ የበለጠ ፅኑና የረጋ ነው።

أَلَمۡ ‌تَرَ ‌كَيۡفَ ‌ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا كَلِمَةٗ طَيِّبَةٗ كَشَجَرَةٖ طَيِّبَةٍ أَصۡلُهَا ثَابِتٞ وَفَرۡعُهَا فِي ٱلسَّمَآءِ

አላህ መልካምን ቃል ሥርዋ (በምድር ውስጥ) የተደላደለች ቅርንጫፍዋም ወደ ሰማይ (የረዘመች) እንደሆነች መልካም ዛፍ አድርጎ ምሳሌን እንዴት እንደገለጸ አላየኽምን



መልካም ቃል የተባለው የተውሒድ ንግግር ወይም ‘ላኢላሀ ኢለላህ’ የምትለዋ ቃል ናት። ስለዚህ በአላህ ዲን (ሀይማኖት) ላይ መፅናት የፈለገ ሰው ተውሒዱን ለአላህ ያጥራ፤ እሱ ጠንካራው ገመድ ነውና።



فَمَن ‌يَكۡفُرۡ ‌بِٱلطَّـٰغُوتِ وَيُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱسۡتَمۡسَكَ بِٱلۡعُرۡوَةِ ٱلۡوُثۡقَىٰ لَا ٱنفِصَامَ لَهَاۗ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ

በጣዖትም የሚክድና በአላህ የሚያምን ሰው ለርሷ መበጠስ የሌላትን ጠንካራ ዘለበት በእርግጥ ጨበጠ። አላህም ሰሚ ዐዋቂ ነው።



10. ተውሒድ ችግርን ለመከላከልና ከሀዘን ለመውጣት ትልቁ ሰበብ ነው። አዎ! አንተ ሀዘንና ሀሳብ ያስጨነቀህ ሰው ሆይ! አንተ ችግርና ሀዘን የበዛብህና የዱንያ ችግር የተደራረብህ ሰው ሆይ! አንተ የተውሒድ ባለቤት ሆይ! ችግሮችን ለመከላከልና ከነዚህ ሀዘኖች ነፃ ለመውጣት ትልቁ ሰበብ በልባችን እያለ ተስፋ መቁረጥና ማዘን ለምንድን ነው? የነብዩን صلى الله عليه وسلم ፈለግ የተከታተለ ሰው ችግር ባጋጠማቸውና ሀዘንና ሀሳብ በደረሰባቸው ጊዜ አላህን የሚለምኑት እንዴት ነበር? በምን ነበር ወደ አላህ የሚቃረቡት? በምን ነበር አላህን የሚለምኑት? ቡኻሪና ሙስሊም በሰሒህ ሐዲሶቻቸው በዘገቡት የኢብን ዓባስ ሐዲስ ረሱሉላህصلى الله عليه وسلم ሀዘን በደረሰባቸው ጊዜ

لا إله إلَّا اللَّه العظيمُ الحليمُ, لا إله إلَّا اللَّه ربُّ العرشِ العظيمِ, لا إله إلَّا اللَّه ربُّ السماواتِ وربُّ الأرضِ وربُّ العرشِ الكريمِ

”ትልቁና ቻዩ (ታጋሹ) ከሆነው አላህ በስተቀር በእውነት የሚመለክ የለም፤ የታላቁ ዓርሽ ጌታ ከሆነው አላህ ሌላ በእውነት የሚመለክ የለም፤ የሰማያት ጌታ፣ የምድር ጌታ፣ የተከበረው ዓርሽ ጌታ ከሆነው አላህ በስተቀር በእውነት የሚመለክ የለም።“ ይሉ ነበር ብሏል::



ጠበሪይ እንዳለው ሰለፎች ይህንን ዱዓእ ‘ዱዓአል ከርብ’ (የጭንቅ ጊዜ ዱዓእ) ይሉት ነበር ብሏል። የሀዘን ጊዜ ዱዓን ተመልከት! እንዳለ በሙሉ ተውሒድ ነው። በመጀመሪያ ወደ አእምሯችን ቶሎ የሚመጣው ነብዩ صلى الله عليه وسلم ጉዳያቸውን፣ ሀዘናቸውንና ጭንቃቸውን ማንሳት እንደሚያበዙ ከመሆኑ ጋር ነብዩ صلى الله عليه وسلم ግን በሀዘን ጊዜ ዱዐቸው ተውሒድን እንጂ አያነሱም፤ በተውሒድ እንጂ ወደ አላህ አይቃረቡም። ”ትልቁና ቻዩ (ታጋሹ) ከሆነው አላህ በ ስተቀር በእውነት የሚመለክ የለም፤ የታላቁ ዓርሽ ጌታ ከሆነው አላህ በስተቀር በእውነት የሚመለክ የለም፤ የሰማያት ጌታ፣ የምድር ጌታ፣ የተከበረው ዓርሽ ጌታ ከሆነው አላህ በስተቀር በእውነት የሚመለክ የለም።“

وقد جاء في مسند عبد ابن حميد مرفوعا: (كلمات الفرج لا إله إلَّا الله العظيم الحليم)