دیپلماسی شناختی

💠چنگیز های ذهن ما چه کسانی هستند؟

🔷یه کلاسِ انگلیسی هفته‌ای دو روز تو مدت کوتاه ‌چند ماهه‌‌ای که وین بودم میرفتم. راستش انگلیسیم اینقدر خوب بود که به اون کلاس نرم، ولی‌ دو چیزِ اون کلاس برام خیلی‌ جالب بود ...دور تا دورِ اون اتاق کوچیک صندلی بود و ما‌ها از کشور‌هایِ مختلف با سنین مختلف مثلِ یه دورِ همی‌ رویِ اون صندلی‌ها می نشستیم و سعی‌ میکردیم با انگلیسی حرف زدن با هم ارتباط برقرار کنیم. نیم ساعتِ آخرِ کلاس هم به حرف زدنِ هر فردِ داوطلبی راجعِ به موضوعِ تعیین شده از جلسه قبل بود.

🔶اون روز بارونی‌ زیبا آخرهایِ خرداد رو در وین هرگز فراموش نمیکنم. مدرسِ جوانِ کلاس از همه ی ما خواسته بود که بگیم قهرمان و الگویِ زندگیمون کیه. نوبت رسید به دخترکِ جوانِ آرومی‌ با چشمایِ بادومی و صورتِ گردِ بامزش که برایِ ادامه تحصیل و گرفتنِ دکترا در یک رشته ی هنری به وین اومده بود. از مغولستان اومده بود. اولین مغولی بود که از نزدیک میدیدم. آروم و خجول و مهربون بود.

🔷شروع به حرف زدن کرد. هر چه اون بیشتر از قهرمانِ زندگیش حرف میزد ما همه با چشم‌هایِ از حدقه در اومده بروبر نگاهش میکردیم. با تمامِ احساسش از مردِ مهربان و فداکاری حرف میزد که میگفت عاشقانه دوستش داره و در تمامِ زندگیش سعی‌ کرده اونو الگویِ زندگیش قرار بده. با زیباترین کلمات قهرمانِ زندگیشو توصیف میکرد و تحسینش میکرد. و اونو مثلِ "پدری مهربان" میدونست.

🔶هر چه اون بیشتر میگفت، ما شوکه تر میشدیم. خب راستش دوست داشتنِ آدمی‌ که اون توصیف میکرد، کاملا منطقی‌ و طبیعی بود. ولی‌ همه ی ما شوکه ی نامی‌ بودیم که اون این توصیفات رو در موردش میکرد. اینقدر برایِ همه ی ما عجیب بود که وقتی حرفاش تموم شد، فقط نگاهش میکردیم. با لبخندی رویِ لبش منتظر بود که اگر سؤالی داریم بپرسیم یا تشویقش کنیم.

🔷من درست روبروش نشسته بودم، آروم و با احتیاط ازش پوسیدم: "اینا که گفتی‌ راجع به چنگیز خانِ مغول بود یا یکی‌ دیگه؟" با اطمینان جواب داد: "چنگیزِ بزرگ، تموچینِ عزیز، اون مردِ بزرگیه."

🔶مدرسِ جوونِ کلاس رویِ تختهِ وایت بردِ کلاس اسمِ چنگیز رو با حروفِ انگلیسی نوشت و پرسید: "اینو میگی‌؟ "دخترک خوشحال و مطمئن گفت بله. من تنها ایرانی‌ کلاس نبودم. پسرِ جوانی گفت: "چنگیز خان یه قاتله، یه خونخوار بزرگ، تو اینو نمی‌دونی؟" دخترکِ مغول با چشممهایِ در اومده فوری منکر شد، نه این اون نیست، اشتباه می‌کنین. اون مهربون و بزرگ و فوق‌العاده بوده.

🔷من بهش توضیح دادم: "اون به کشورِ من حمله کرده و تقریبا هر کی‌ سرِ راهیش بوده کشته. به خیلی‌ کشور‌ها رفته و این کار رو کرده. معروفه. اون کجاش مهربون و فوق‌العاده و قهرمان بوده؟" دخترک اصرار کرد: "اشتباه می‌کنین. با یکی‌ دیگه اشتباه گرفتین." 

🔶خانمی از لهستان که با نامزدش کلاس‌ها رو شرکت میکرد، کنارِ دخترک مغول نشسته بود، رویِ گوشی موبایلش، عکسِ چنگیز خان رو بهش نشون داد و توضیحاتِ زیرِ عکس رو براش خوند. دستهایِ دخترک می‌لرزید. همه شروع کردن هر چی‌ راجع به چنگیز خان می‌دونستن به دخترک گفتن. شوکّه بود، با چشمایِ پر اشک گفت: "اینا دروغه، اینا رو حتما دشمناش گفتن. اون مردِ بزرگ و مهربونی بوده." هر چه ما اصرار میکردیم، اون منکر میشد. دیگه داشت عصبانی‌ میشد. هی‌ میگفت: "مهربون بوده."

🔷همکلاسی شیطونِ آلمانیمون خندید و گفت: "به هر کسی‌ می‌شه لقبِ مهربون داد غیرِ چنگیز خان مغول،"  و یه عکسِ ترسناک از چنگیز خان رویِ مبایلش به دخترک مغول نشون داد. دخترک گوشی موبایلشو در آورد و عکسِ بک گراندِ گوشیشو نشونمون داد و گفت: "اشتباه می‌کنین، اینه."

🔶اینقدر حرفهاش برایِ همه ی ما عجیب بود که همه با هم یهو زدیم زیرِ خنده. کی‌ فکر میکرد یه روزی بشینیم و به یه نفر که در وصفِ انسانیتِ چنگیز خانِ مغول حرف میزد گوش بدیم آخه؟ دخترک با چشمایِ اشکی و ناراحت نگاهمون میکرد. مدرسِ جوونِ کلاس سعی‌ کرد میونه رو بگیره: "چند تا لینک از چند تا کتابخونه ی معتبر برای همه میفرستم، اونا رو می‌خونیم و دفعه ی بعد در موردش حرف می‌زنیم، چطوره؟ "

🔷اون دخترِ مغول دیگه هرگز به اون کلاس نیومد. نمیدونم هیچوقت اون لینک‌ها رو خوند یا نه. شاید خوند و نتونست با حقیقت روبرو شه. نمیدونم! ولی‌ اینو میدونم که من خودم چندین روز خوب نخوابیدم، صد‌ها بار از خودم سوال کردم: *"چنگیز‌هایِ زندگی‌ من چه کسانی‌ هستند؟"

🔶سوالِ خیلی‌ ترسناکی بود...اون روزِ بارونی فهمیدم شجاعانه‌ترین کارِ دنیا حرف زدن با آدم‌ها از کشور‌ها و با فرهنگ‌هایِ مختلفه. و فرصت دادن به خودمون که گاهی دنیا رو با چشم‌هایِ دیگران هم ببینیم.🍃🍃🍃🌷🌷🌷

@Archiveofeducationalcontent

🔺ایران امروز و نگاه بلند علی اکبر داور

داور در سرمقاله شماره 30 حمل 1302 مرد آزاد نوشت: " ایران تنها دو سال برای اصلاحات اساسی فرصت دارد اگر همسایه های محترم شمال و جنوب ما با هم کنار آمدند و شبیه عهدنامه ی 1907 معاهده ای بستند، استقلال ما دوباره در مهلکه خواهد افتاد."
داوری بنیانگذار دادگستری نوین ایران نه تنها پیشگویانه بود، بلکه حکایت از ذهنی دوراندیش داشت که برای امروز هم تازه است. مقصود وی فروپاشی قدرت روسیه تزاری بر اثر شکست در جنگ جهانی اول و انقلاب کمونیستی بود که موقتا توسعه طلبی ارضی و سیاسی آن را متوقف کرده و پس از یک قرن فشاری طاقت فرسا از گرده ایران برداشته شده بود.
فشار روس از بالا هنگامی که با طمع ورزی و توسعه طلبی انگلیس در پایین هم راستا می شد، موجب بهم فشردگی کشور تا سر حد خفگی و سلب عاملیت و نقض حاکمیت آن بود.
داور می دانست که " سکتە روس " موقتی است و با گذشت پنج سال از تحولات انقلابی در آستانه بهبودی است و چیزی به انقضای مهلت ایران برای برداشتن گام های اساسی و اصلاحی لازم نمانده است.
پیشگویی وی به حقیقت پیوست. روس ها در قالب شوروی خیزی بلندتر برداشته و 20 سال بعد به قدرتی جهانی تبدیل و مرزهای امپراتوری خود را تا مرکز اروپا گسترش دادند.
بدین سال اقبالی که داور نگران افول آن بود، هفتاد سال دیگر طول کشید که دوباره در آسمان سیاست ایران طلوع و فرصتی دیگر در اختیار آن قرار دهد. سال 1370 خورشیدی و فروپاشی شوروی را می گویم. زلزله ای سیاسی در یک چشم بهم زدن امپراتوری سرخ را نابود و آنچه را که با زور در طول قرن نوزدهم در آسیای میانه و قفقاز گرفته بود، از آن ستاند و ایران از جبر همسایگی پهناورترین کشور و قدرتمندترین ارتش جهان نجات یافت.
این خوش یمنی با یک خوش اقبالی دیگر در بیست سال قبل از آن عجین شده بود: آذر 1350 و خروج نهایی شیر بی یال و دم و اشکم بریتانیا از شرق سوئز و مبسوط الید شدن ایران در خلیج فارس پس از قرن ها.
این خوش اقبالی ها اما با تحولات انقلابی در ایران و جنگ هشت ساله مواجه شد و فرصت بهره برداری از آنها را با چالش مواجه کرد. به گونه ای که در خروج بریتانیا، این شیخ نشین ها و " دویله " های قبیله ای عرب بودند که دست پیش گرفتند و به قدرت ها و اقتصادهای نوظهور تبدیل شدند. در فروپاشی شوروی هم همین داستان به گونه ای دیگر تکرار شد: استان ها و ولایات شوروی همسایه با ایران در صبحدمی تاریخی با این ندا از مسکو مواجه شدند: مهمانی تمام شد و باید تشریف ببرید! بالاجبار نگاه های آنها در سخت ترین برای کمک متوجه ایران و ترکیه و غرب شد.
باز همه بار خود را بستند، غیر از ایران که با معضل فقدان نگاه راهبردی و ذهنیت امت گرا دست به گریبان بود و در ادامه کار بجایی رسید که همین کشورهای نواستقلال یافته از فرصت تحریم ایران و ناهمسنگی در روابط خارجی آن، برای خود کیسه ها دوختند!
می گویند شانس یک بار در خانه آدم را می زند. در حوزه بین المللی هم حداقل نیم قرن زمان لازم است، بخت ها و فرصت های خوب ظاهر شوند. چین چهل و پنج سال قبل فرصت رقابت استراتژیک آمریکا و شوروی را ربود و با بهبود روابط خود با غرب از رهگذر اصل دشمن دشمن من دوست من است، پایه های توسعه عظیم اقتصادی خود را ریخت.
این مقدمات را یادآور شدم تا بگویم معادلات قدرت در جهان امروز دوباره سرشار از فرصت شده است. آمریکا از اسب رهبری جهان افتاده اما هنوز بزرگترین قدرت عالم است. چین به چالشی مشابه آلمان بیسمارک در اواخر قرن نوزدهم تبدیل شده و اروپا و روسیه قدرت های متوسطی هستند که سعی می کنند در رقابت استراتژیک میان پکن و واشنگتن، زمینه و اعتماد به نفس خود را از دست ندهند.
قدرت های کوچک تری چون ترکیه و ژاپن و هند و برزیل و ...در حال عرض اندام هستند. درست مشابه اواخر قرن نوزده که معلوم نیست یک نظم پایدار جدید از دل چه معادلاتی بیرون می آید.
در این جهان آشفته گذاشتن همه تخم مرغ ها در سبد روسیه چقدر دوراندیشانه است؟
روسیه ای که اخیرا از فرصت منازعات داخلی و منطقه ای برای ورود مجدد به قره باغ و قزاقستان استفاده کرده و باز همسایه ایران شده، تهدید نیست؟
مخاطره افتادن در یک " بازی بزرگ " نوین مشابه آنچه در قرن نوزده میان بریتانیا و روسیه جریان داشت، در عدم پیگیری یک سیاست خارجی متوازن و چندجانبه گرا چقدر است؟
چین و آمریکا در چند دهه آتی بازیگران اصلی بین الملل هستند و نوع رابطه آنها با کشورهای کوچک تر تابعی از بازی اصلی جاری میان آنها خواهد بود.
خلق فرصت در میانه این بازی از طریق درایت و زرنگی و امتیازگیری های محصول ارتباط با همه اقطاب قدرت و حاضر در میدان بودن ممکن است.
واقعیت رئال پولتیک در جهان امروز، عین پدافند هوایی روسیه در سوریه است. برای حفظ اسد در قدرت با ایران همسوست، ولی وقتی پای اسرائیل به میان می آید، بی تردید کشور یهود را انتخاب می کند!
#صلاح_الدین_خدیو
@sharname1