♦️نام ایران: ایرانشهر یا کشور ایران (دولت ملی)
✍ دکتر حمید رزاقی
۱۵ اسفند ۱۴۰۳
نام "ایران" ریشه‌‌‌ای کهن در تاریخ این سرزمین دارد، اما کاربرد این نام به عنوان یک کشور، به مثابه یک دولت- ملت به معنای مدرن که در آن مردم این سرزمین به این خطه‌ی جغرافیایی متعلق اند، هویت ملی دارند، حقوق و وظایفی بر آن‌ها مترتب است و دولتی دارند که حافظ و تامین کننده‌ی حیات شهروندی مردمان این سرزمین است، پدیده‌ای مدرن، متاخر و معاصر است.
برای بررسی ادعای فوق لازم است سطوح ذیل را از هم متمایز کرد:
اول: ایران به عنوان یک مفهوم قومی و فرهنگی. نام ایران ریشه در واژه‌ی " آریانه" دارد که در متون اوستایی به سرزمین‌های آریایی‌نشین اطلاق می‌شود. مانند کتیبه‌های شاپور اول در نقش رستم که واژه‌ی ایرانشهر به سرزمین‌های تحت فرمانروایی امپراطوری ساسانیان را نشان می‌دهد. اما توجه به این نکته اساسی است که این نام مفهومی قومی و فرهنگی داشته و نه یک مرز جغرافیایی مشخص با شهروندانی واجد حقوق شهروندی که دولتی به نمایندگی از آن‌ها از این حقوق دفاع می‌کند.
دوم: ایران به مثابه یک واحد سیاسی در دوره‌های پیشامدرن: امپراطوری ساسانیان نخستین حکومتی بودند که به صورت رسمی نام "ایرانشهر" به عنوان یک واحد سرزمینی به کار می‌بردند، اما این واحد هرگز شباهتی به دولت ملی مدرن یعنی دولت- ملت نداشت و امپراطوری ساسانی یک امپراطوری چند قومیتی بدون حقوق و وظایف ملت بر دولت، بدون حقوق و وظایف دولت بر ملت و بدون حقوق و وظایف ملت بر ملت بود. پس از سقوط ساسانیان آرام آرام نام ایران در دوران خلافت عباسیان کم رنگ شد. در دوران ایلخانیان، تیموریان و صفویان نام ایران به عنوان یک واحد سرزمینی استفاده می‌شد، اما هنوز فاقد ویژگی‌های یک دولت- ملت بود.
سوم: شکل‌گیری هویت ملی در عصر قاجار و مشروطه: در دوره قاجار ایران به عنوان یک کشور شناخته می‌شد، اما هنوز از ویژگی‌های دولت ملی( دولت_ملت) برخوردار نبود در معاهدات بین‌الملل همچنان از نام پرشیا استفاده می‌شد. با وقوع فرایند انقلاب مشروطه بود که برای اولین بار از "ملت ایران" به عنوان مفهوم و پدیده‌ای مدرن نام بردند. قانون اساسی حاصل از آن انقلاب، "ایران" را به عنوان یک کشور واحد و واجد دولت مرکزی معرفی کرد. اما هنوز ساختارهای مدرن دولت- ملت در آن شکل کاملی نداشت.
چهارم: تغییر نام رسمی ایران در سال ۱۳۱۳ شمسی، در دوره‌ی رضا شاه نام ایران به جای پرشیا در مکاتبات بین الملل به کار رفت. این تغییر در جهت ایده‌های ملی‌گرایی و برجسته‌سازی هویت ملی ایرانی که در انقلاب مشروطه ریشه داشت، نهادینه شد. البته هنوز هم پس از قریب ۱۰۰ سال فرایند توسعه‌‌ی ملی و جامعه‌ی مدنی ایران به معنای دولت- ملت با چالش‌های ساختاری، ذهنی و معرفتی روبرو است و این پروسه‌ی پر فراز نشیب همچنان ادامه دارد.
منابع:
پیگولوسکایا، ن، و (۱۳۸۷) ایران سپیده‌دم تاریخ، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کسروی، احمد (۱۳۸۳) تاریخ مشروطه ایران، تهران: نشر نی.
اشپولر،برتولد (۱۳۸۵) تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: امیرکبیر.
زرین کوب عبدالحسین (۱۳۹۰) تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.
رضایی، میثم (۱۳۹۵) پیدایش هویت ملی در ایران مدرن، تهران: نشر نی.
#ایران
#دولت_ملت
@NewHasanMohaddesi
✍ دکتر حمید رزاقی
۱۵ اسفند ۱۴۰۳
نام "ایران" ریشه‌‌‌ای کهن در تاریخ این سرزمین دارد، اما کاربرد این نام به عنوان یک کشور، به مثابه یک دولت- ملت به معنای مدرن که در آن مردم این سرزمین به این خطه‌ی جغرافیایی متعلق اند، هویت ملی دارند، حقوق و وظایفی بر آن‌ها مترتب است و دولتی دارند که حافظ و تامین کننده‌ی حیات شهروندی مردمان این سرزمین است، پدیده‌ای مدرن، متاخر و معاصر است.
برای بررسی ادعای فوق لازم است سطوح ذیل را از هم متمایز کرد:
اول: ایران به عنوان یک مفهوم قومی و فرهنگی. نام ایران ریشه در واژه‌ی " آریانه" دارد که در متون اوستایی به سرزمین‌های آریایی‌نشین اطلاق می‌شود. مانند کتیبه‌های شاپور اول در نقش رستم که واژه‌ی ایرانشهر به سرزمین‌های تحت فرمانروایی امپراطوری ساسانیان را نشان می‌دهد. اما توجه به این نکته اساسی است که این نام مفهومی قومی و فرهنگی داشته و نه یک مرز جغرافیایی مشخص با شهروندانی واجد حقوق شهروندی که دولتی به نمایندگی از آن‌ها از این حقوق دفاع می‌کند.
دوم: ایران به مثابه یک واحد سیاسی در دوره‌های پیشامدرن: امپراطوری ساسانیان نخستین حکومتی بودند که به صورت رسمی نام "ایرانشهر" به عنوان یک واحد سرزمینی به کار می‌بردند، اما این واحد هرگز شباهتی به دولت ملی مدرن یعنی دولت- ملت نداشت و امپراطوری ساسانی یک امپراطوری چند قومیتی بدون حقوق و وظایف ملت بر دولت، بدون حقوق و وظایف دولت بر ملت و بدون حقوق و وظایف ملت بر ملت بود. پس از سقوط ساسانیان آرام آرام نام ایران در دوران خلافت عباسیان کم رنگ شد. در دوران ایلخانیان، تیموریان و صفویان نام ایران به عنوان یک واحد سرزمینی استفاده می‌شد، اما هنوز فاقد ویژگی‌های یک دولت- ملت بود.
سوم: شکل‌گیری هویت ملی در عصر قاجار و مشروطه: در دوره قاجار ایران به عنوان یک کشور شناخته می‌شد، اما هنوز از ویژگی‌های دولت ملی( دولت_ملت) برخوردار نبود در معاهدات بین‌الملل همچنان از نام پرشیا استفاده می‌شد. با وقوع فرایند انقلاب مشروطه بود که برای اولین بار از "ملت ایران" به عنوان مفهوم و پدیده‌ای مدرن نام بردند. قانون اساسی حاصل از آن انقلاب، "ایران" را به عنوان یک کشور واحد و واجد دولت مرکزی معرفی کرد. اما هنوز ساختارهای مدرن دولت- ملت در آن شکل کاملی نداشت.
چهارم: تغییر نام رسمی ایران در سال ۱۳۱۳ شمسی، در دوره‌ی رضا شاه نام ایران به جای پرشیا در مکاتبات بین الملل به کار رفت. این تغییر در جهت ایده‌های ملی‌گرایی و برجسته‌سازی هویت ملی ایرانی که در انقلاب مشروطه ریشه داشت، نهادینه شد. البته هنوز هم پس از قریب ۱۰۰ سال فرایند توسعه‌‌ی ملی و جامعه‌ی مدنی ایران به معنای دولت- ملت با چالش‌های ساختاری، ذهنی و معرفتی روبرو است و این پروسه‌ی پر فراز نشیب همچنان ادامه دارد.
منابع:
پیگولوسکایا، ن، و (۱۳۸۷) ایران سپیده‌دم تاریخ، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کسروی، احمد (۱۳۸۳) تاریخ مشروطه ایران، تهران: نشر نی.
اشپولر،برتولد (۱۳۸۵) تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: امیرکبیر.
زرین کوب عبدالحسین (۱۳۹۰) تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.
رضایی، میثم (۱۳۹۵) پیدایش هویت ملی در ایران مدرن، تهران: نشر نی.
#ایران
#دولت_ملت
@NewHasanMohaddesi