ایرانِ بزرگِ فرهنگی

شبِ اورمَزد آمد از ماهِ دَی
ز گفتن بیآسای و بَردار مَی

فرارسیدنِ شب چلّه بر همه‌ی روشنی‌اندیشان فرخنده بادا 🔥

#شب_چله
#شب_یلدا

برخلاف آن‌چه بر حسب معمول گفته می‌شود، آن‌چه در روشنفکری‌ایرانی جایی ندارد «ملّیت‌ایرانی» است، که مدعیان چون نمی‌دانند چیست، آن را «ملّی‌گرایی» می‌خوانند!

هفتاد‌ونهمین زادروز فیلسوف ایرانشهر دکتر جواد طباطبایی فرخنده باد 🔥

‏آیا انتقال قدرت از خامنه‌ای به مجتبی، به معنای سلطنت موروثی است؟

در میان مسلمانان تنها ملّتی که خلافت را نپذیرفت ایرانیان بودند. چرا که مسلّح به نظریه‌ی سیاسی شاهی آرمانی (ایرانشهری) بودند. ازین حیث، جمهوری اسلامی برپایی نخستین خلافت در ایران است. انتقال حکومت از خمینی به خامنه‌ای، نه بر اساس اصل توارث در پادشاهی‌ها، بلکه به روش خلفای راشدین انجام شد. با این‌حال به گوش می‌رسد که خامنه‌ای به‌عنوان خلیفه‌ی ج‌ا حتّی با آن میزان از آلودگی به اخوانی‌گری، قصد دارد تا فرزند خود را به روش موروثی به حکومت برساند، که این خود گواه فشار واقعیّت موثّر نظام سیاسی ایران بر پندارهای ایدئولوژیکی رسوب کرده در مغز خلیفه‌ی جمهوری اسلامی دارد.

امّا این نوع انتقال قدرت، آیا آن‌گونه که جمهوری‌طلبان می‌گویند، به روش سلطنت موروثی است؟

خیر!

قانون ارث ارتباط نزدیکی با جاودانگی و انتقال متسلسل تاج‌وتخت دارد: همان‌طور که مالکیّت بدون هیچ دوره‌ای از وقفه از پدر به پسر منتقل می‌شود، تاج‌وتخت نیز بدون هیچ وقفه‌ای به پادشاه جدید انتقال می‌یابد. امّا تاج‌وتخت، به‌منزلهٔ چیزی که به همه مربوط است، ارثی شخصی به شمار نمی‌آید، بلکه همان‌طور که یکی از نویسندگان دوران تودور بیان کرد، ارثی عمومی محسوب می‌شود:

«پادشاهان، وارث پادشاهان نیستند، بلکه وارث پادشاهی‌اند».

در این‌باره حقوق‌دانان فرانسوی، مانند تره روژ، تأکید داشتند که وارث تاج‌وتخت، در معنای دقیق، به‌هیچ‌وجه وارث پیشینیان خود نیست، چراکه او صرفاً در ارتباط با ادارهٔ اموری وارث می‌شد که به او تعلّق ندارد، زیرا این‌ها اموری عمومی بودند.

امّا جمهوری اسلامی نسبت به مفهوم تاج‌وتخت (Crown) طاغی و یاغی (Rebel) است. ج‌ا با ابطال مشروطیّت که جزئا و کلّا تعطیل‌بردار نیست، تشکیل خلافت داده، بنابراین انتقال حکومت از خامنه‌ای به پسرش، اگرچه به سبک خلافتی نیست، امّا از جنس موروثی سلطنتی نیز نیست. چون تخت‌وتاجی وجود ندارد که امور عمومی از طریق آن به وارث بعدی برسد. بنابراین انتقال امر غیرشخصی به طریق شخصی، معنایی جز انتقال بر اساس قاعده‌ی غصب و دزدی ندارد، پس باطل است.

‏در مشروطه، از طریق ملاک قرار دادن عقل و البته نیم نگاهی به فهمی که از رابطه‌ی شاه با تاج‌وتخت در غرب داشتیم، آن‌گونه که نظریه‌ی شارح ارسطو بود، توانستیم شاه را در جایگاه فردی آن، از مقام رسمی خود تفکیک کنیم.

اتفاقی امّا که در سال ۵۷ رخ داد، (اگر بتوانیم صورت‌بندی منطقی کنیم)، آن بود که شاهزاده را از مقام سلطنت جدا کردند، یا به‌عبارت دیگر، شاه را از تاج‌وتخت جدا ساختند، جای آنکه بر اساس مشروطه صرفاً فرد را از مقام رسمی‌اش تفکیک کنند.

همه‌ی التهاب ایران در این نیم قرن ناشی از آن است که سر شاه از پیکره‌ی سیاسی خود جدا شده؛ تنواره‌ی ایران مثل مرغ بسمل در خاک و خون می‌غلطد امّا نه جان می‌دهد و نه به ترتیبات جدید تن می‌سپرد. نتیجه این‌که شاه باید به پیکره‌ی سیاسی خود متّصل گردد؛ و لازمه‌ی این کار نخست پذیرفتن مقام شاهی توسّط ولیعهد است، و بعد چسباندن سر شاه به پیکره‌ی سیاسی آن که همانا مردمی هستند که در خیابان‌ها با حضور خود تنواره‌ی سیاسی شاهی را تشکیل دادند.

‏نه فقط شاهزاده،
که سلطنت را نیز باید دوست داشت!

جهت ایجاد توجّه به اهمیّت مساوی هر دو وجه شاه یعنی شاه به مثابه شخص و شاه در جایگاه نهادی خود، بخشی از کتاب سوّم «سیاست» ارسطو به شرح توماس آکویناس را می‌خوانیم.

یک شاهزاده در مقام خود افسران، دوستان، و افراد تحت فرمانش را به‌منزلهٔ چشم‌ها، گوش‌ها، دست‌ها، و پاهای متعدّد در اختیار دارد، امّا این افراد در واقع نقش «شرکای ‌فرمان‌روایان» را بر عهده دارند. نکات مطرح‌شده از جانب شرح‌دهنده‌ی افکار ارسطو در این بخش چنان مهم است که ترجمهٔ کامل آن ضروری به نظر می‌رسد. او می‌نویسد:

«شاهزادگان، کسانی را در مقام «شرکای ‌فرمان‌روایان» برمی‌گزینند که هم دوستان شاهزاده باشند و هم دوستان مقام سلطنت. زیرا اگر این شرکای ‌فرمان‌روایان فقط دوست مقام سلطنت باشند و نه شاهزاده، به خیر و صلاح شاهزاده اهمیّتی نمی‌دهند و تنها به مقام سلطنت توجّه خواهند داشت. برعکس، اگر آن‌ها تنها به شاهزاده علاقه داشته باشند و نه مقام سلطنت، به خیر و صلاح سلطنت بی‌توجّه خواهند بود. بنابراین، شرکای فرمان‌روایان باید به خیر و صلاح هر دو توجّه کنند: شاهزاده و مقام سلطنت.»

شارح ادامه می‌دهد :

«فقط کسی که به شاهزاده در مقام شاهزاده محبّت دارد، مقام سلطنت را دوست دارد. زیرا کسی که حکومت می‌کند، از دو جنبه قابل درک است: یا در مقام شاهزاده، یا در جایگاه یک فرد انسانی. اگر شما او را در مقام شاهزاده دوست داشته باشید، به مقام سلطنت نیز علاقه‌مندید و با کسب خیر یکی، خیر دیگری را نیز به ‌دست می‌آورید. امّا اگر به شاهزاده به‌دلیل ویژگی‌های فردی‌اش علاقه‌مندید، لزوماً مقام سلطنت طرف محبّت شما نیست؛ و در این صورت، خیر این فرد یا آن فرد را به دست می‌آورید بی آنکه خیر مقام سلطنت را کسب کنید.»

‏آیا پادشاهی تنها متعلّق به ولیعهد است؟

کسی از ولیعهد انتظار ندارد که نسبت به مفاهیم عمیق فلسفی آگاهی دقیقی داشته باشند. چون با همه‌ی فضائلی که در رضاشاه دوم سراغ داریم، کارکردی‌ترین بخش وجودی ولیعهد، که علیه کلّ جبهه‌ی ۵۷ قدعلم کرده و اعلان جنگ داده، ولیعهد بودن‌شان است. نقشی که هستی آن خارج از ید تایید یا نفی موافقان و مخالفان و حتّی خود شاهزاده است.

پس از گفته‌های بحث‌برانگیز ایشان طی روزهای اخیر که موجب ناامیدی طیف وسیعی از مردم ایران شده، برخی هم پیدا شده و به جای برخورد منتقدانه با موضع‌گیری به‌زعم ما نادرست ولیعهد، ماله را برداشته و توجیه می‌کنند. توجیهی که نهایت سودش این خواهد بود که این مواضع در آینده نیز تکرار شود. ازین جهت واجب است پیش از آن‌که درباره معنا و مفهوم اصیل آزادی برای ایشان سخن بگوییم، نخست توضیح داده شود که به چه دلیل پادشاهی فقط متعلّق به ولیعهد نیست که ایشان بتوانند در مورد آن شخصا تصمیم بگیرند.

بحث فوق‌العاده مهمّی در حقوق رومی، تحت عنوان «قانون رومیِ خصوصیِ شرکت‌های سهامی» وجود داشته است. مفهومِ شرکت‌های سهامی که در دوران مدرن می‌گویند، برگرفته‌شده از همین مفهوم بسیار کهن رومی و قرون وسطایی‌ست.

در آ‌ن‌جا معتقد بودند که خیلی از سلسه‌مراتبی که در کلیسای مسیحی وجود دارد، همچون شرکتی سهامی‌ست. یعنی هم موافقین با قدرت مطلقهٔ پاپ و هم مخالفینش به این نظریه معتقد بودند. همگی معتقد بودند که روابطی بین اجزا و کل، بین رئیس، هیئت مدیره و اعضا، برقرار است که این را بر اساس همان الگوی شرکت‌های سهامیِ حقوقِ رومی تفسیر می‌کردند. چون در حقوق رومی، «شرکت سهامی» چهار ویژگی اصلی داشت:

۱. کانونِ قدرت بود؛ که این‌ها قدرت غایی در بدنه یا اعضا، به‌ صورت یک کل است نه در دسته‌ای که رئیس.
۲. مفهوم نمایندگی بود؛ یعنی صاحب‌منصبان ‌یا کارمندانِ این شرکت سهامی قدرتشان را از اعضا می‌گرفتند تا نمایندهٔ منافعین اعضا باشند.
۳. قدرتِ در آن محدود بود؛ یعنی آن صاحب‌منصبان‌ یا کارمندانْ واجد این اقتدار نیستند که هرکاری که دل‌شان بخواهد کنند. باید نمایندهٔ منافعِ اعضا و طبق وظایفی که بر عهده‌شان است باشند.
۴. چهارمین ویژگی هم مفهوم پاسخگویی بود؛ یعنی مثلاً اگر صاحب‌منصبی یا فردی که کارگزار است، وظیفه‌اش را درست انجام داده است، باید پاسخگوی اعضا باشد. در موارد تعرّض و تخطّی‌ها هم می‌توانند او را از منصبش برکنار کنند.

دقیقاً همین چهار ویژگی‌ای که در قانون مدرن وجود دارد، برگرفته از قانون قرون وسطی و قانونِ در واقع حقوق رومی شناخته می‌شود. این ویژگی‌ها را در شرکت‌های سهامی خصوصی هم می‌شود دید که هیئت مدیره را صاحبان سهام انتخاب می‌کنند تا حافظ منافع آن‌ها باشد.

اصلاً مفهوم خیلی ویژه‌ای بود. به همین دلیل است که بسیاری مفسّران روی این موضوع بحث کرده‌اند و گفته‌اند که نوعی قدرت در شرکت‌های سهامی وجود دارد که این قدرت از پایین در برابر قدرت از بالاست. در واقع، چون قائلین به نظریهٔ علی‌الاطلاق بودنِ قدرت پاپی یا همان نظریهٔ حقّ الهی پادشاهان می‌گفتند که قدرتِ از بالا را خداوند مستقیماً به حاکم می‌دهد (مثلا در فصل سیزدهم رسالهٔ پولس به رومیان)؛ در نظریه پادشاهی به مثابه شرکت، قدرت از پایین مطرح بود که در مشروطه و در تفسیرِ قانونِ Lex Regia رومی مطرح شد که قدرت در اصل به جامعه داده شده و هر حکومتی باید محدود به خیر جامعه باشد.

به بیان دیگر، پیکرهٔ شرکتی (Corporate Body)، به مفهوم حقوقی اشاره دارد که در آن تاج‌وتخت به‌مثابهٔ یک نهاد واحد و جمعی در نظر گرفته می‌شود که از اجزای مختلف (پادشاه، بزرگان، شوالیه‌ها، و بورژواها) تشکیل شده است.

ارنست کانتوروویچ از مفسّرین مهم متون حقوقی قرون وسطی در این باره می‌نویسد:

در اواخر قرون‌وسطا، ایده‌ای مرسوم بود که در تاج‌وتخت، کلّ پیکرهٔ سیاسی از پادشاه تا لردها و مردم عادّی و حتّی حدّاقّل‌ترین جماعت از رعیت‌های جان‌نثار مشارکت داشتند. «نهاد حقوقی» ممکن بود از سوی پارلمان یا حتّی پادشاه به‌عنوان پادشاه نمایندگی شود. با این وجود، آنچه در اینجا اهمیّت دارد، امکان انتساب یک ویژگی شرکتی به تاج‌وتخت است.

آنچه قاضی فاینکس در سال ۱۵۲۲ گفت که «یک شرکت مجموعه‌ای از رأس و پیکره است: نه رأس به‌تنهایی، و نه پیکره به‌تنهایی»، اساساً همواره معتبر بود. تاج بدون پادشاه در مقام رأس و بزرگان به‌مثابهٔ اندام‌ها ناقص می‌بود، زیرا تنها زمانی کامل می‌شد که این دو با هم، همراه با شوالیه‌ها و نمایندگان پارلمان، پیکرهٔ شرکتی تاج را تشکیل می‌دادند، و این مفهوم در زبان مدرن به معنای حاکمیّت بود. و از این منظر، در واقع می‌توان گفت که پادشاه «رأس، آغاز و پایان پارلمان» است.

پادشاهی، متعلّق به همگان است!

برآمدن پهلوی، محصول به‌ثمرنشستن جنبش مشروطیّت و حکومت قانون است. یکی از نتایج آن تمایزی است که از آن پس میان «تخت‌وتاج» و «شخص شاه» گذاشته می‌شود. این معیار، سنگ محک دیگری در ابطال عمل انقلابی ۵۷ی‌هایی است که به بهانه‌ی ضدّیت با شاه، سقوط تاج‌وتخت را و در نتیجه سقوط ایران را رقم زدند. میراث‌خواران مصدّق، اگر با دستگاه دولت مشکل داشتند، که بارها نخست‌وزیر عوض شد. اگر به شاه ایرادی می‌بود، چون شاه با تاج‌وتخت یکی نیست، شاه را برکنار می‌کردند. ما یک‌بار محمّدعلی‌شاه را برکنار کرده بودیم؛ و اگر با پهلوی دشمنی داشتند، به‌طور قانونی سلسله قاجار را منقرض کرده بودیم. جنگ ۵۷ی‌ها در واقع با مشروطیّت و با ایران و بالاخص با مردم بود؛ چون پادشاهی متعلّق به همگان و نه تنها شخص شاه است!

تمایز نهادن میان شخص شاه با نهاد سلطنت، اگرچه در ایران پدیده‌ای جدید بود، اما در بریتانیا از سده‌ها پیش پذیرفته شده بود. به‌نحوی که کارگزاران و نمایندگان دستگاه سلطنت موظف بودند تا از سلطنت حتی در برابر شخص شاه دفاع کنند!

در طول قرن سیزدهم، اسقف‌های انگلیسی همچنان «به شاه و تاج‌وتخت» سوگند یاد می‌کردند. یعنی میان پادشاه در جایگاه شخص، و تاج‌وتخت به‌منزلهٔ نهادی غیرشخصی، تمایز قائل بودند.

سایمون نورمن، کاتب پادشاه و نگهبان خاتم پادشاهی، که خود کشیش وابسته به پاپ و سفیر دائمی در رم بود، از مُهر کردن یک منشور استنکاف ورزید، زیرا محتوای آن را «برخلاف منافع تاج‌وتخت» می‌دانست. زیرا او نه‌تنها سوگند خورده بود که مشورت‌های خوبی ارائه دهد، بلکه همچنین تعهّد داده بود که از هرگونه اقدامی در راستای کاهش قدرت تاج‌وتخت نیز امتناع ورزد.

همان‌طور که در مورد سایمون نورمن نیز مشهود است، چنین مفرضی وجود داشت که پادشاه می‌تواند به تاج‌وتخت آسیب برساند و مشاوران موظّف بودند از تاج‌وتخت حتّی در برابر پادشاه نیز محافظت کنند. زیرا پادشاه و تاج‌تخت دیگر یکسان تلقّی نمی‌شدند.

در سال ۱۲۵۸، «اجتماع انقلابی انگلستان» در آکسفورد ملزم به حمایت متقابل از یکدیگر شد، با این قید که «ایمان خود را به پادشاه و تاج‌تخت حفظ کنند.» با این حال حتّی بدون آن سوگندنامه، معمولاً «جامعهٔ قلمرو شاهی» بود که به تاج‌وتخت سوگند وفاداری می‌خورد، چراکه پادشاه، مشاوران، مقامات، و اربابان روحانی و دنیوی هم‌صدا سوگندی یکسان برای حفظ حقوق تاج‌وتخت ادا می‌کردند؛ و آنان، به همراه پادشاه در مقام رئیس خود، در واقع نماینده و تشکیل‌دهندهٔ «جامعهٔ قلمرو شاهی» یا همان «کلیّت جامعه» بودند. به همین ترتیب، و با استفاده از اصطلاحات مشابه، همگی آنان موظّف بودند که از تاج‌وتخت به‌مثابهٔ عنصری مافوق همهٔ آن‌ها و چیزی که متعلّق به همگی آنان بود، محافظت کنند. بنابراین، در قالب تاج‌وتخت و از طریق سوگند به تاج‌وتخت، «جامعهٔ انگلستان» متّحد شد – یا دست‌کم بخش مسئول این قلمرو متّحد شد.

بنابراین، «هر آنچه به تاج‌وتخت مربوط می‌شود، باید از سوی تمامی ذی‌نفعان بررسی و تأیید گردد»، یعنی از جانب نهاد سیاسی از طریق عالی‌رتبه‌ترین نمایندگان آن. به‌شکلی واضح و آمرانه‌، ادوارد اوّل در اینجا اظهار کرده است که تاج‌وتخت معادل شخص پادشاه نیست – یا دست‌کم تنها مختص به پادشاه نیست. این نهاد چیزی است که به همگان مرتبط است و از این رو، «عمومی» تلقّی می‌شود؛ به همان اندازه عمومی که آب‌ها، جادّه‌ها یا خزانهٔ دولتی، عمومی است. این نهاد در خدمت منفعت عمومی قرار داشت و از این ‌رو برتر از پادشاه و اربابان معنوی و دنیوی بود، و کمی بعدتر شامل عوام نیز شد.
ازاین‌رو، حفظ جایگاه تاج‌وتخت به معنای حفظ جایگاه پادشاهی بود. بنابراین، تاج‌وتخت چیزی جدا از پیکرهٔ سیاسی و عناصر متغیّر و فردی آن به شمار نمی‌آمد. این موضوع صراحتاً دو نسل بعد، در سال ۱۳۳۷، مطرح شد؛ زمانی که اسقف اکستر، جان گرندیسان، اظهار داشت: «ماهیّت اساسی تاج‌وتخت، عمدتاً در شخص پادشاه در مقام رأس، و در اشراف در جایگاه اعضا یافت می‌شود.»

شخصیّت ترکیبی و جنبهٔ نهادی تاج‌وتخت را نمی‌توان به شکلی گویا‌تر از پیوند آن با تصویر کهن «رأس و اندام‌ها» بیان کرد که «پیکرهٔ سیاسی یا معنوی» را در قلمرو پادشاهی توصیف می‌کند.

در سال ۱۴۳۶، اسقف بث و ولز در خطبهٔ پارلمانی، ایده‌ی مشابهی را تکرار کرد. او تاج را نماد سیاست و حاکمیّت می‌دانست:
«در شکل تاج، قواعد و سیاست قلمرو پادشاهی نمایان است؛ چرا که در طلا، قوانین حاکم بر جامعه نمایان می‌شود و در گل‌های تاج، که با جواهرات برجسته و آراسته شده‌اند، علو مقام و منصب شاه یا شاهزاده مشخّص می‌گردد.»

در اواخر قرون‌وسطا، ایده‌ای مرسوم بود که در تاج‌وتخت، کلّ پیکرهٔ سیاسی از پادشاه تا لردها و مردم عادّی و حتّی حدّاقّل‌ترین جماعت از رعیت‌های جان‌نثار مشارکت داشتند. آنچه در اینجا اهمیّت دارد، امکان انتساب یک ویژگی شرکتی به تاج‌وتخت است.

پادشاهی که نمیرد همیشه در دل ماست !

منشاء نهاد تخت‌وتاج در ایران فرّه است و نماد آن آتشی است که هرگز نمیرد. پادشاهی نهادِ آتش است. ممکن است که طیّ ایلغاری، نمود بیرونی آتش کشته شود:
«هم آتش بمردی به آتشکده...»
امّا آتشی که هرگز نمی‌میرد به جایگاهی دست‌نیافتنی منتقل می‌شود، تا روزی که دوباره نمود بیرونی خود را بازیابد. این مشابه عبارت معروف لاتینی است مبنی بر آن‌که: «rex qui nunquam moritur» یا «پادشاهی که هرگز نمی‌میرد»، یا به بیان مدرن آن در قانون اساسی مشروطه:
«مشروطه جزئا و کلّا تعطیل‌بردار نیست!»

در ربط این مفاهیم به یکدیگر، در غرب چند سده جدال نظری شده است. در ایران تقریبا هیچ‌. ازین بابت جور جدال‌های الهیاتی که در قرون وسطای خود مرتکب نشده را اکنون باید بکشیم.

این حقیقت که ج‌ا عملا حتّی با گذشت نیم قرن نتوانسته که دولت خود را جز به‌عنوان اپوزیسیون پهلوی مستقر کند، ناشی از فترتی است که بین بر تخت نشستن ولیعهد و تاج‌گذاری او ایجاد شده است. جمهوری اسلامی دولت مستقر نیست. «دولت فترت» است. با مرگ پادشاه فقید، ولیعهد در واقع بالقوّه بر تخت نشسته، که فعل آن با «بر تخت نَنِشستن» اظهار شده است. دولت فترت ج‌ا، حدفاصل تفویض مقام سلطنت از محمّدرضاشاه به ولیعهد تا زمان تاج‌گذاری او در ایران بعد از اسقاط ج‌ا برپا شده است.

منظور این است که کلّ تاریخ انقلاب ۵۷ را تا احیاء مجدّد سلطنت در ایران می‌توان به «ایّام فترت» تعبیر کرد. و بدین‌ترتیب کلّیه‌ی مبارزات علیه جمهوری اسلامی چیزی جز جنگ ولیعهدی نیست که اگرچه برتخت نشسته، امّا فرصت این را نیافته که از خارج به ایران بازگشته و تاج‌گذاری کند. این مبارزات به مرور به خودآگاهی نسبت به این مقصود اصلی رسیده است.

سر ادوارد کوک در گزارش خود دربارهٔ «پروندهٔ کالوین» در سال ۱۶۰۹، به بررسی نحوهٔ انتقال تاج‌وتخت انگلستان به پادشاه جدید تاکید می‌کند که پادشاه، «قلمرو پادشاهی انگلستان» را از طریق «حق وراثتی ذاتی» در اختیار دارد و این عنوان از «خون شاهانه» به او منتقل می‌شود، «بدون نیاز به انجام مراسم یا اقدامی ضروری که باید عطف به ماسبق باشد؛ زیرا تاج‌گذاری تنها یک نماد و تشریفات شاهانه برای تأکید بر تبار سلطنتی است، امّا هیچ بخشی از [منشأ] حقّ سلطنتی نیست».

در ایران، بابت آن‌که عصر جدید تاریخی آن با مشروطیّت همراه است، سوگند به قانون اساسی مشروطه، تاییدیه‌ی مردمی بر حق وراثتی شاهزاده بر ایران است. معادل با رفراندُم یا صندوق رای جهت انتخاب نوع نظام. علّت آن است که تاییدات الهی جهت استمرار فرّه در شاه، منوط به مردمی بودن افعال شاه است.

‏تاج هرگز نمی‌میرد !

یک دایرهٔ طلایی مرئی، مادّی و بیرونی وجود داشت که شاهزاده را با آن در مراسم تاجگذاری ملبس می‌کردند و می‌آراستند. از سوی دیگر، تاجی نامرئی و غیر‌مادّی وجود داشت – شامل تمام حقوق و امتیازات سلطنتی که برای حکمرانی پیکرهٔ سیاسی ضروری می‌نمود – که جاودانه بود و مستقیماً از خدا یا از طریق حقّ وراثت دودمانی نازل می‌شد. و در مورد این تاج نامرئی به‌خوبی می توان گفت: تاج هرگز نمی‌میرد.
[Corona non moritur] 

بالدوس برای تأیید ابدیّت تاج نامرئی و تداوم بدون وقفهٔ جانشینی دودمانی، برهان حقوق خصوصی را در توافق با رویهٔ عرفی حقوق‌دانان در حوزهٔ حقوق عمومی به کار برد. او از قانون وراثت در متن نهادینه‌های ژوستینین یکم نقل‌قول کرد: «و بلافاصله پس از فوت پدر، به‌اصطلاح، مالکیّت، ادامه می‌یابد.» قطعه‌ای که حاشیه‌نویسی آکورسیوس به آن پرداخته است: «پدر و پسر طبق روایت قانون یکی هستند.» «یگانگی» پدر و پسر و در نتیجه ایدهٔ بسیار پیچیدهٔ هویّت سلف و جانشین، ریشه در قانون وراثت نیز داشت: پادشاه در حال مرگ و پادشاه جدید با توجّه به تاج نامرئی و جاودان که نمایانگر جوهر وراثت بود یکی شدند. مطمئناً این مفهومی بود که از لحاظ فنّی به یکی‌انگاری دودمان با یک «نهاد به‌واسطهٔ جانشینی» نزدیک می‌شد که در آن جانشین و سلف همچون یک شخص یکسان از نظر مقام یا منزلت شخصی ظاهر می‌شدند. با این حال، از سوی دیگر، این مسئله یک خصیصهٔ مفهومی قدیمی در اندیشهٔ فقهی به شمار می‌رفت که وراثت را تجسّم بخشید: یعنی رفتار کردن با ماترک که از موصی به ورثه رسیده است به‌عنوان یک شخص. از این‌ رو، از نظر حقوقی چندین احتمال برای تجسّم تاج غیردنیوی و نامرئی وجود داشت، به‌ویژه اگر جاودانگی آن به سلطنت موروثی، به تداوم سلسلهٔ بدون گسست یا انقطاع و، به‌نوعی، بدون تغییر شخص – با وجود تغییر در افراد فانی حاکم – مرتبط بود.

به‌زودی در شماره‌ی نهم
فصل‌نامه ایران بزرگ فرهنگی

اظهاراتِ تجزیه‌طلبانه وزیر امور خارجه اسرائیل!

گیدئون سَعار، از وزرای دستِ راستی نتانیاهو، روز یکشنبه در مراسم تحلیف خود با توصیف کردها به عنوان «هم‌پیمان طبیعی ما» گفت: «مردم کرد، ملّتی بزرگ است، یکی از ملّت‌های بزرگ بدون استقلال سیاسی.»

این اقلیّتی ملّی در چهار کشور مختلف است که در دو کشور از خودمختاری برخوردار است: دوفاکتو در سوریه و قانون اساسی عراق.

سعار گفت که کردها «قربانی ظلم و تجاوز ایران و ترکیه» هستند و اسرائیل باید روابط خود را با آنها تقویت کند. وی افزود: «این موضوع هم جنبه سیاسی و هم جنبه امنیتی دارد.»

گیدئون موسی سَعار از مادری بخارایی در تل‌آویو زاده شده است، و در سه حزب «راست» لیکود، امیدِ نو و اتّحاد ملّی حضور داشته است.

آیا پیروزی ترامپ بر وُوکیسم قطعی است؟

ترامپ تا این‌جا البته صرفا به‌لحاظ سیاسی بر گزینه‌ی مدّنظر Wokeism پیروز شد. این‌که تبعات این پیروزی تا کجا می‌تواند باشد، سرآغاز چهارسال دقّت نظری در جامعه‌ی آمریکا می‌تواند باشد.

ووکیسم چیست؟ نوع خوش‌نیّت، اما مخربی از ضدّنژادپرستی، نه به یک ایدئولوژی مترقّی، بلکه به مذهبی تبدیل شده است - و غیرمنطقی، دست نیافتنی و ناخواسته تفرقه‌انگیز است. کارکرد این دین جدید از گناهِ نخستینِ «حقّ امتیاز سفیدپوستان» و سلاح‌سازی فرهنگ اِقاله (Cancel Culture) گرفته تا شور و شوق انجیلی «Woke Mob» را آشکار می‌کند.

این دین که ادعا می‌کند «ساختارهای نژادپرستانه را از بین می‌برد» در واقع با وادار کردن سیاه‌پوستان به کودک‌مانده‌شدن، و با ترویج سیاست‌هایی که به‌طور نامتناسبی به جوامع سیاه‌پوست آسیب می‌زند، دانش‌آموزان سیاه‌پوست را در موقعیّت شکست قرار می‌دهند... دین جدید را می‌توان «نژاد ستیزی» نامید، اما دارای ذات‌گرایی نژادی است که به سختی از استدلال‌های نژادپرستانه گذشته قابل تشخیص است.

آمریکا کشوری آزادی مذاب است و کماله هریس، هرچه که بود، گزینه‌ی مدّنظر این مذهب جدید در آمریکا بود. این‌که پیروزی جبهه‌ی ضدّ ووکیسم بر ووکیسم تا چه اندازه پایدار باشد، باید نشست و دید.

‏آیا ارتشی‌ها به اسلحه‌ی گرم دسترسی دارند؟

پاسخ یک نه بزرگ است. در کشوری چون آمریکا هم که حمل اسلحه با مجوّز آزاد است در میان نیروهای نظامی تنها عدّه‌ی محدودی به اسلحه دسترسی دارند. سربازان خطّ مقدّم جبهه، زرّادخانه، عاملان قضایی و پلیس. بنابراین نیروی نظامی ارتش به ویژه در مواقع بحرانی که کنترل ج‌ا بر اسلحه‌ها سخت‌تر می‌شود، احتمال کمتری برای به دست گرفتن اسلحه دارد. نیروی نظامی تنها با سرپیچی از شلیک مستقیم به روی مردم می‌تواند با ملّت همراهی بکند. و البته طبیعتا ج‌ا ریسک مسلّح کردن ارتش و به خیابان آوردنش را نخواهد پذیرفت. این احمقانه‌ترین ایده است که ج‌ا علیه میلیشیای خودش به ارتش برای دفاع از ملّت اسلحه بدهد.

‏جهت پیروزی انقلاب، «امرِ ملّی» را تعطیل کنید !

معنای «انقلابی‌گری» در ایران، «برقراری وضعیّت اضطراری جهت تعطیلی امر ملّی» است. خلاف آن، معنای «احیاءگری» پایان انقلابی‌گری و رجعت از State of Exception به مشیّت عامّ الهی است.

مشکل اصلی همه‌ی انقلابیون، «امر ملّی» است. خمینی پیش از انقلاب، نوروز را تعطیل اعلام کرد و بعد نظام مشروطه را تعطیل کرد. مجاهدین خلق، در پی انقلابی بنیادین جهت تعطیلی امرِ ملّی بودند، که بعدها با پیوستن به ارتش صدّام مرزهای ملّی را نیز تعطیل اعلام کرده و به خاک ایران حمله کردند. آیت‌الله آذری قمی معتقد بود که ولی‌فقیه حتّی می‌تواند توحید را تعطیل کند! سروش با انقلاب فرهنگی دانشگاه‌ها را تعطیل کرد. بعدها عدّه‌ای گفتند که دانشگاهی که با حوزه علمیه مخلوط شده باشد، همان بهتر که هم اکنون نیز تعطیل شود. برخی حتّی معتقدند که جهت پیروزی انقلاب باید نهاد مدرن آموزش و پرورش را نیز تعطیل کرد تا کلّ ملّت ایران متمرکز امر انقلاب بشود!

همچنین پیرو انقلابیون سابق، عدّه‌ای از کاربران ظاهرا سلطنت‌طلب هم به غرض باز کردن پای کشور بیگانه به ایران، می‌گویند ارتش را باید تعطیل کرد، چون با سپاه فرقی ندارد! پنجاه‌سال قبل‌تر ازین‌ها آل‌احمد گفته بود:
«ایران تفرقه‌ای در دنیای اسلام بود. حالا مگر چه می‌شد بخشی از عثمانی می‌شدیم!» و شریعتی می‌گفت «شیعه‌ی فعلی باید تعطیل بشود. ما باید به نوعی از شیعه ایمان بیاوریم که اختلافی در امّت اسلام تولید نکند.»

این تعطیلی «امر ملّی» در گفتمان انقلابی ناشی از آن است که امر ملّی با نهادهای مدرن آن در واقع همان مشیّت عام الهی است که در تضاد با وضعیّت اضطراری مدّ نظر انقلابیون قرار می‌گیرد. نکته این‌جاست که انقلاب هیچگاه پایان نمی‌گیرد و برای چرخش چرخ‌های خود ژاکوبن‌های جدید را می‌پروراند. انقلابی که با خمینی آغاز شد، هنوز چندان انقلابی نبود. در میان نهادهای ملّی، ارتش و دانشگاه مثله شد، اما باز قسر دررفتند. حالا فرزندان انقلابیون ۵۷ی با نقاب پادشاهی‌خواهی می‌خواهند تتمه‌ی نهادهای متولّی امرِ ملّی را تعطیل اعلام کنند. انقلاب، همان‌طور که مسعود رجوی می‌گفت باید رادیکال باشد.

‏نهم آبان
جنوب تهران
شادی مردم در همه ایران
چراغونیه چهارراه مولوی
روز میلاد رضا پهلوی 🌸

رضا پهلوی!
بچه مولوی
وارث تاج و تخت خسروی
انتظارمون روز شاهی‌ته
سرفرازی‌مون پادشاهی‌ته

‎@IrBozorg

‏پروژه تخریب ارتش

پروژه‌ی تخریب ارتش ملّی ایران، به جز تعدادی اکانت مزدور وابسته به مجاهدین خلق و کشورهای ذی‌نفع، به اقلیّت نادانی هم از اپوزیسیون نیاز دارد.

علیه این پروژه و جهت دفاع از حیثیت ارتش ملّی ایران، در ادامه، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم که:
آیا ارتش ملّی می‌تواند کودتا کند؟
اگر بتواند تحتِ چه شرایطی؟

اساس ارتش بر اصل سلسله مراتب Chain of Command استوار است. هر فردی در ارتش تنها در حیطه‌ی خاص و محدود خود واجد صلاحیت است. ازین‌رو در ارتش امکان کودتا وجود ندارد، مگر آن‌که در "سطوح بالای فرماندهی" صورت بگیرد. نظیر کودتایی که رضاشاه انجام داد؛ یا کودتای نوژه.

حرکت هر گردان، گروهان و یا حتی دسته‌ای در ارتش بدون دسیسه‌ی هماهنگ کلّیه‌ی افسران آن واحد ممکن نیست. و اگرچه بر روی کاغذ شدنی است، امّا در عمل، وقتی کارایی دارد که اجزاء تخصّصی واحدهای بزرگتر از آن بر مبنای فرماندهی واحد به‌طور هماهنگ به حرکت دربیایند. حتّی در آن موقع نیز ولو اسلحه‌خانه به دست واحدها سقوط کند، مهمّات مورد نیاز، بدون هماهنگی با مقامات بالاتر که احتمال اشتراک آن‌ها در دسیسه‌ی کودتا بعید است، در دسترس نخواهد بود. البته در برخی زمان‌های خاصّی، مثل ۱۹۶۰ در ترکیه، کودتاهایی توسّط افسران میانه‌رتبه انجام شده و به موفّقیّت رسیده که قابل تعمیم به کلّ قاعده نیست.

ارتش نهادی ملّی است. معنای این حرف آن است که هر فرد نظامی برای کمک به جنبشی ملّی تنها کاری که می‌تواند بکند این است که به‌وجه شهروندانه Civilian وارد کارزار شود. نظیر آن چند نفر درجه‌داری که در جنبش مهسا وارد تظاهرات شده و در نتیجه تعلیق شدند.

وقتی می‌گوییم ارتش ملّی است، معنایش این نیست که هر روز صبح در صبحگاه شاهنامه می‌خوانند (اگرچه چنین می‌کنند) بلکه ملّی بودن در این‌جا بر نهاد مدرنی اشاره دارد که برآمده از ملّتی مدرن است. ملّی بودن ارتش در تناظر با مدرن بودن آن است. بدین معنا، هر اقدام ارتش که بر مبنای اصول سلسله مراتبی خود باشد، کارکردهای مدرن خود را انجام می‌دهد، بنابراین ملّی بودن خود را به منصه‌ی ظهور گذاشته است.

بر این مبنا، عملیاتی‌ترین کاری که ارتش می‌تواند برای یک انقلاب یا جنبش بکند این است که به وجه سلبی نافرمانی کند! مثلا وقتی به او فرمان دادند تا علیه ملّت خود وارد عمل بشود، سرپیچی کند. ارتش ایران حتّی در زمان شاه نیز بی‌طرف ماند، چون برخلاف ارتش‌هایی چون ارتش ترکیه که به جای ملّت بر حزب هوادار موسّس خود تعهّد داشتند، ملّی بود.

این‌هایی که استدلال می‌کنند که اگر ارتش ایران هنوز ملّی است، پس چرا علیه نظام کودتا نمی‌کند؟ آیا به همین ترتیب، از خود نمی‌پرسند که ارتش شاه اگر ملّی بود، پس چرا خلاف نظر فرماندهان ارشد خود علیه انقلابیون ۵۷ی ایستادگی نکرد؟

یکی دیگر از استدلال‌ها این است که می‌گویند فرمانده نیروی زمینی ارتش، سرتیپ کیومرث حیدری گفته که ارتش در سرکوب اعتراضات مشارکت فعّال داشته است!
این حرفی مهمل است. چرا؟ چون فونکسیون‌های ارتش مشخّص اند. طبیعتا ج‌ا می‌تواند از هرکجا که می‌خواهد برای تشکیل میلیشیای ضدّ ملّی خود نیرو جذب کند. همچنین هر ارتشی خارج از اصول حرفه‌ای خود می‌تواند، عضو کلاب همجنس‌گرایان بشود و یا وارد فلان میلیشیا شود. نکته امّا این‌جاست که ارتش چون نهادی ملّی است، به عنوان ارتش مدرن نمی‌تواند که وارد جنگ با ملّت خود شود. پس هر میلیشیای که عوامل ج‌ا جهت پروپاگاندا به ارتش منتسب می‌کنند، از آن‌جا که خارج از کارکردهای ارتش به مانند غدّه‌ای سرطانی رفتار می‌کند، فلذا با ارتش متفاوت است‌.

نتیجه:
ارتش ملّی امکان کودتا ندارد، مگر در هماهنگی سطوح بالای فرماندهی؛ بدین شکل که در وضعیّت اضطراری، بنا به ترتیباتی، بخشی از سطوح بالای فرماندهی در هماهنگی با افسران میانی ارتش با وعده‌ی صادق ولیعهد، همراه با ملّت به حرکت دربیاید.

امّا در حالت عادّی تنها انتظار ما از ارتش ملّی ایران می‌تواند این باشد که در روز مبادا به فرمان فرمانده کل قوای ایران، یعنی ولیعهد:
۱. علیه مردم وارد درگیری نشود و استعداد قوای خود را در اختیار میلیشیای حکومتی قرار ندهد، یا در برابر سوءاستفاده از امکانات خود مقاومت کند.
۲. به‌عنوان شهروند Civilian در کنار مردم بماند و علیه حکومت تظاهرات کند.
۳. اگر هیچ‌یک ازین دو گزینه مقدور نبود، بی‌طرف بماند.