راهیانه

وقتی که مهاجر، به «سرمایه» تبدیل می‌شود. مهاجر افغانستانی، با اشتراکات فراوان فرهنگی با جامعه‌ی ایران، سرمایه جامعه ما بوده و هست. وقتی ساختارهای رسمی حکمرانی و ساختارهای عرفی و اجتماعی، چنین درکی از مهاجر و قابلیت‌های او پیدا کنند و فضا را برای ایفای نقش مؤثر هر مهاجر در هر سطح و قابلیتی که دارد فراهم کنند، یک بازی برد-برد شکل می‌گیرد. برد برای جامعه میزبان و برد برای مهاجر. افزایش نسبت جمعیت مهاجرین در جامعه مقصد، در چنین شرایطی لزوماً به معنای تهدید نیست. اتفاقی که هم در امارات، با مهاجرین پاکستانی و هندی و عرب غیر اماراتی،‌ در ترکیه و در بسیاری کشورهای پیشروی منطقه و هم در شرق آسیا و امریکای شمالی افتاده است.

مهاجر، سرمایه است.

ساده‌کردن رنج

سنش کم است. شاید ۱۳، ۱۴ سال. گرچه رنج، آدم را شکسته می‌کند. چند کوچه بالاتر، پیرزنی که سبد چرخدار خریدش را به دنبالش می‌کشد،‌ در زباله‌ها می‌گردد. مانتو مقنعه‌ی سورمه‌ای مرتبی دارد و ماسک زده‌است. سرم را پایین می‌اندازم. قلبم تیر می‌کشد. صورتم منقبض شده.
شب که برمی‌گردم، همان‌جا چند مرد هیکل‌دار با موتور سیکلت ایستاده‌اند و سیگار می‌کشند. یکی از همان بچه‌های زباله‌جمع‌کن را گوشه دیوار گیر انداخته‌اند و سین جین می‌کنند. وانت پیکان داغونی که همان‌جا ایستاده، دارد کیسه‌ی بزرگ زباله را بار می‌زند. پسرک گریه می‌کند:
- [...] می‌خوری اینجا جمع کردی [...]. ننه‌ات رو [...].
یادم می‌افتد چند سال قبل، دفتر یکی از اعضای شورای شهر، حرف اقتصاد بازیافت بود. اقتصاد سه هزار میلیارد تومانی. باندهای مدیریت‌کننده‌اش که دستشان در دست پیمانکاران شهرداری است. هر محله، قلچماق‌های ناظر خودش را دارد. مافیایی است. سیاهی.. سیاهی...

- «من بهشون گفتم اصن ایشون نیست! اما هیچ گوش نکردن. گفتن خودشه. امضا کن. گفتم خب من دیدمش این نبود! گفتن خانم شما چی‌کار داری! خودش می‌گه من دزدیدم. پسره بیست سالش هم نبود. تا بهش تشر زدن گفت: آره من بودم خانم. من گوشی‌تون رو دزدیدم. ولی اون نبود.»
گوشی‌اش را در مسیر رفتن به آن مرکز حمایت از کودکان کار زده‌بودند. موتوری کیفش را کشیده‌بود و گیر کرده‌بود و روی زمین چند متری هم کشیده شده بود. چند ماه بعد گفته بودند: «بیا! دزدش را گرفتیم!» اما او نبوده. امضا کرده بود اما می‌گفت می‌خواهد برود و کلاً شکایتش را پس بگیرد.
به پسر نوجوانی فکر میکنم که مجبور شده بگوید: کار من بوده. که گردن بگیرد. که اگر نگیرد معلوم نیست چه بلایی سرش بیاید. چون پرونده‌ها باید بسته شوند. سیاهی... سیاهی....

درک ما طبقه متوسطی‌ها از رنج فرودستان، فانتزی است. کمرنگ است. ساده است. رقیق است. ذهن ما و وجود ما، تاب تحمل فشار این همه سیاهی پیچیده و در هم تنیده را ندارد. ذهن‌مان رنج آن‌ها را ساده می‌کند تا بتواند تاب دیدنش را داشته‌باشد. اگر نه، له می‌شویم. ترجیح می‌دهیم فقر و نابرابری و بدبختی فرودستان، همان تصویر ساده‌ی «کودک فقیری که داره آشغال جمع می‌کنه تا بفروشه» یا «دزدی که مجبور شده برای نداشتنش گوشی بزنه» باشد.

اما ماجرا خیلی سیاه‌تر است. تارهای در هم تنیده رنج. ذهن ما طبقه متوسطی‌ها تحمل این وزن رنج را ندارد. ما رنج را ساده می‌کنیم.

@raahiane|راهیانه|ایده‌نوشت‌های مهدی سلیمانیه
#از_رنجی_که_میبریم|#نقد_خویشتن

حکمرانی ِ معکوس

جاهایی که باید باشد نیست: وظیفه‌اش تأمین آموزش رایگان است. اما کمر خانواده‌ها زیر بار مالی کلاس و مدرسه‌ و دانشگاه بچه‌ها خم شده‌است. وظیفه‌اش تأمین حداقلی از درمان و بهداشت مردم است. اما پول نداشته‌باشی، آن چیزی که «بیمه» صدایش می‌کنند و بیمارستان دولتی، به هیچ‌کاری نمی‌آید. وظیفه‌اش تأمین حداقلی از درآمد و شغل است. اما فقر و نداری و بیکاری مردم را دق داده است. وظیفه‌اش تأمین حداقلی از امکانات زیستی،‌ از آب و برق و گاز است. اما نمی‌کند.

وظیفه‌اش نیست که در شخصی‌ترین امور مردم دخالت کند: از پوشش تا تصمیم به چه خوردن و چه نوشیدن و بچه داشتن یا نداشتن. وظیفه‌اش نیست که عقاید و باورهای مردم را بجورد و برایشان نسخه دینداری و رستگاری بپیچد. وظیفه‌اش نیست که به جای مردم در مورد اینکه پول مالیات و نفت و معادن‌شان را کجا و چطور هزینه کند تصمیم بگیرد و بر خلاف نظر اکثریت، هر طور دلش می‌خواهد برای اقلیت و داخل و خارج هزینه‌اش کند. اما همه را می‌کند.

وظیفه‌اش تأمین حداقلی از امنیت است. اما هفته و ماهی نیست که روایت کیف‌قاپی و زورگیری و خفت شدن نشنوم. آن هم وسط روز. یا سر شب. در خیابان‌های شلوغ.

اینکه دانشجویی را در پایتخت کشور، در کنار خوابگاه‌اش خفت کنند و چاقو بزنند و بگریزند و بکشند، مسأله‌ی موردی و جزیی و استثنایی نیست. فقط هم با «بگیر و ببند و پیدایش کردیم و اعدامش کردیم» حل نمی‌شود. این‌ها ثمره‌ی همان نگاهی است که به پیرمرد معترض بیمار گفت: «خودت بمال». مدرسه‌ی فرزندت، بیماری خودت، گاز و آب و برق خانواده‌ات، کار و اشتغال‌ات به ما ربطی ندارد. و نتیجه‌اش: امنیتت هم در کوچه و خیابان به خودت مربوط است.

یک حکمرانی معکوس.

#از_رنجی_که_میبریم|#امیرمحمد_خالقی
@raahiane

نفرت از حسرت

غالباً «آدم حسرت» نبوده‌ام. اما فراوان آدم‌های حسرت دیده‌ام. آدم حسرت، آدم گذشته است. آدم ِ‌فرصت‌های از دست رفته. آدم ِ «ای کاش». به گذشته که نگاه می‌کند، صفی طولانی از «شکست» می‌بیند. از نشدن‌ها.

چرا آدم حسرت نیستم؟ شاید چون در لحظه، «هر آنچه» در توانم هست، برای ساختن ِ آن موقعیت، رو می‌کنم. قماربازی که در موقعیتی که تشخیص بدهد، هراسی از بزرگی هزینه‌ها ندارد. مبارزی که از زخم خوردن و شکستن و درد کشیدن نمی‌ترسد. هر روز، هر ساعت، هر موقعیت، روی رینگ، آنچه دارد را رو می‌کند. به تمامی. بی‌پروا. بهانه‌ی نتوانستن نمی‌آورم. با تمام توانم، هر لحظه، همان موقعیت را می‌سازم. در لحظه برایش می‌جنگم.

شاید چون خودم را به تمامی در برابر تصمیم‌هایم، «مسوول» می‌بینم. ساختارها و جبر شرایط را می‌بینم و توهم توانایی تام و تمام ندارم. اما می‌دانم که این تصمیمات من است که جهانم را می‌سازد. که امروزم را ساخته‌است. سرزنشی اگر هست، به سمت من است. خود ِ خود ِ خودم و تصمیماتم.

شاید چون مرزهای توانم را می‌شناسم. به «نتوانستن‌ها»یم احترام می‌گذارم. می‌دانم که چیزهایی هست که در آن موقعیت، در توانم نبود. می‌دانم «...اما نمی‌توانم» مشروع‌ترین و قابل درک‌ترین توضیح است. چه برای من، چه برای دیگری. شکست را در موقعیت می‌فهمم: نه در وضعیتی ایده‌آل.

شاید چون ترسی از زخم زبان‌ها نداشته‌ام. از «می‌گویند»ها. از نزدیک و دور. کم هم نخورده‌ام. اما می‌دانستم که دیر یا زود، زخم زبان‌ها می‌گذرند. زبان‌ها و چشم‌های عیب‌جو، سوژه‌ای دیگر می‌یابند. پس زندگی‌ام را، مهمترین داشته‌ام را بر مبنای آنچه «می‌گویند» یا «اون وخ میگن»ها پیش نبرده‌ام.

شاید چون از پایان دادن یا به پایان رسیدن لاجرم، هراسی ندارم. از هراس پایان، به کنج نمی‌خزم. از هراس فردای پایان، به آنچه زشت است، یا غیرمحترمانه، یا ظالمانه، تن نمی‌دهم. خرد شدن عبور از یک موقعیت را به جان می‌خرم، اما اسیر نمی‌شوم. اسیر نمی‌کنم.

و شاید چون به چشم می‌بینم و هر روز، هر روز «مرگ» پیش چشمم حاضر است. می‌بینم که فرصت کوتاه است. می‌دانم که کلش یک بازی ِ گذرای هیچ در هیچ است. در این جهان کرانه ناپیدا، یک هیچ کوتاه ِ گذرا. خیلی گذرا. خبری نیست.

نه اینکه اشتباه نکرده‌ام. نه اینکه شکست نخورده‌ام. فراوان نتوانسته‌ام. نه اینکه به دیگرانی صدمه نزده‌ام. نه اینکه نمی‌دانم که می‌توانستم بهتر عمل کنم. نه. فراوان همه را کرده‌ام و دیده‌ام. اما حسرتی ندارم. حتی اگر همین امروز، همین‌جا، تمام ِ داستان تمام شود، هیچ حسرتی ندارم.

برای همین لحظه، تا نفس آخر می‌جنگم. از «حسرت» بیزارم.

@raahaine|راهیانه

#گفتگوهای_تنهایی

صدای نابرابری

محله‌مان، مشکل آب دارد. فشار آب آنقدر کم است که آب به طبقه دوم هم نمی‌رسد. باید پمپ آب می‌گذاشتیم. خانه اما قدیمی است. فضایی برای گذاشتن یک پمپ آب برای کل واحدها ندارد. پس هر کس خودش لوله‌کشی آورد و پمپی داخل واحدش گذاشت. من هم گذاشتم.

یکی از همسایه‌ها، پیرزنی محترم است. تنهاست. تقریبا همیشه. وضع مالی‌اش خوب نیست. تمام واحدها پمپ آب دارند، اما او ندارد. تابستان، در گرما، نه کولرش آب داشت، نه شیرهای آب خانه‌اش. حتی یک قطره.

پمپ‌های آب، صدا دارند. هر بار پمپ آب واحدی روشن می‌شود، صدایش داخل کل ساختمان می‌پیچد. او، صدای پمپ‌ها را می‌شنود. گاهی می‌آید وسط راهرو، توی پله‌ها، شروع به شکایت و ناله و نفرین می‌کند.

با هر صدای روشن‌شدن پمپی، من به او فکر می‌کنم. به اینکه شنیدن این صدا، برای او، چه زجری دارد. داشتن دیگران، نداشتن او. صدایی که تلخی نداشتنش را چند برابر می‌کند.

نابرابری، صدا دارد. نابرابری طعم دارد. نابرابری شکل دارد. آدم‌ها، طعم گند نابرابری‌ را از پشت شیشه‌های رستوران‌های بزرگ زیر دندان‌شان می‌چشند. خارش را در خیابان و اینستا، با ماشین‌های میلیاردی و خانه‌های سوپرلوکس در چشم‌شان، حس می‌کنند.

حتی فریاد زدن ِ دردش، در راهرو، در خیابان، جگرشان را خنک نمی‌کند.

@raahiane/راهیانه/ایده‌نوشت‌های مهدی سلیمانیه

#از_رنجی_که_میبریم/#جامعه

"از دایره روابط"
به بهانه جمع کارشناسی مردانه درباره اثر فروغ فرخزاد

نرگس کارخانه‌ای

عکس فروغ بک‌گراند پوستر است و نام چهار مرد مترجم و شاعر و ... روی آن آمده است. قرار است چند هفته‌ای آموزش بدهند و از فروغ بگویند، با محوریت فیلم‌اش "خانه سیاه است".
.
فروغ را شاعر پیشتاز در سنت‌ستیزی و ساختار شکنی می‌دانند که زن بودنش، رنگ و بویی است که آثارش دارد و حتی علت وجود برخی آثارش همین جنسیت اوست، اصلا بسیاری از این ساختارشکنی‌ها در ادبیات با فروغ بود که شروع شد.
.
می‌توانم فروغ را با آن صدای ظریف‌اش که انگار دنیا را به هیچ گرفته، تصور کنم وقتی این پوستر را می‌دید. در توضیح، گفته‌اند هدف حذف زنان نیست و به کارهای تخصصی کارشناسان اشاره می‌کنند، به اینکه پایان سال و شلوغی برنامه‌ها بوده و دایره ارتباطات موسسه در این تصمیم و انتخاب موثر بوده است. به بهانه همین چالش پیش آمده بگویم: همیشه همین است.
.
"هدف حذف زن نیست" اما با انتخاب کارشناسانی که در یک فضای برابر شاید شاید می‌توانستند تنها گوشه‌ای از نظر و صحبت را داشته باشند، برنامه‌ها پیش می‌روند. اتفاقا همه با همین "دایره ارتباطی" که از آن حرف می‌زنید انتخاب می‌شوند.
.
همین دایره ارتباطی مردانه که دور هم‌ جمع می‌شوند و مثلا از سال‌های دانشجویی و خوابگاه کنار هم درس خوانده‌اند و استخر رفته‌اند و حالا به سر هم قسم می‌خورند و این طرف و آن طرف همدیگر را معرفی می‌کنند. نتیجه‌اش همین صفحات مجازی "مدرسه‌ها" و "موسسات" و "خانه"هاست که هر چه میگردی و بالا و پایین می‌روی مردانی می‌بینی که انگار در همه چیز تخصص دارند و همه چیز را می‌دانند، حتی با همان حرف‌های تکراری و همیشگی. نتیجه همین مناصب دولتی و هیئت علمی‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی منتقد و مدعی دانش و برابری است که خواهران و زنان خودشان هم بدون راهی به دانشگاه و بدون شغل و درآمدی ثابت زندگی می‌کنند. می‌بینند، چیزی نمی‌گویند و به اسم و رسم و اعتبارشان و پروژه‌های کوچک و بزرگ دولتی و غیردولتی‌شان مشغولند، کاری به "حذف زنان" ندارند. یا همان مردانی که اصلا "حوزه تخصصی‌شان ربطی به زنان و مسائلش  ندارد" و در رسانه‌ها و مراکز و موسسات چپ تا راست هستند. اصلا کِی دایره روابط شما زنان را به رسمیت شناخته؟
.
در این دوره و در این زمان، عدم حضور زنان، کمرنگ شدن حضورشان یا حضورشان با اجبار حجاب هیچ وقت عادی یا اتفاقی نیست.

منبع و درباره این رخداد آشنای تکراری

«آن ِ معلمی» (۱): طور ِ نگاه ِ معلم

توضیح: همه‌ی ما، احتمالاً در دوره‌ای، معلم‌های اثرگذاری داشته‌ایم. کسی که ما را به درسی علاقمند کرده‌باشد. کسی که چیزی را در ما تغییر داده‌است. کسی که پنجره‌‌ای را که نمی‌دیدیم، به روی ما باز کرده‌است. من، معلمی را دوست دارم. خود ِ معلمی برای من، پدیده‌ای جذاب بوده‌است. آن‌قدر خوش‌بخت بوده‌ام از ابتدای تحصیل تا کنون، شاگردی آموزگارانی خلاق و اثرگذار را تجربه کرده‌باشم. هر کدام از این وجودها، چیز(هایی) را به من هدیه داده‌اند. در مجموعه یادداشت‌های جدید «آن ِ معلمی» می‌خواهم به «روش»ها، ویژگی‌ها و مهارت‌هایی فکر کنم که آنان را به آموزگارانی خاص بدل کرده‌بود. می‌دانم که هیج آدمیزادی، بی‌عیب نیست. من و آنان و همه. مقصود، تقدیس نیست. دیدن و قاب کردن آن نکته از مهارت‌ها و داشته‌هاست که آن معلم را «آن»ی داده‌است. از این "آن"ها بنویسیم، تا دیده شوند. تا تکثیر شوند.
ــــــ
شاید عجیب باشد. اما نگاهش، از مهارت‌هایش است. این را وقتی می‌شود فهمید که دانشجویی در کلاسش، شروع به صحبت کند. فرق نمی‌کند که دانشجوی تازه‌وارد کارشناسی باشد یا فارغ‌التحصیل دکتری. اصلاً فرقی نمی‌کند که بشناسدش یا غریبه‌ای به سخن درآمده در یک سخنرانی. هر کس که می‌خواهد باشد.

زبان که بگشایند، چشم‌هایش خیره می‌شود. همدلانه به صورتش نگاه می‌کند. تا پایان صحبتش، چشم از صورتش برنمی‌دارد. گاهی دست زیر چانه می‌زند و گاهی یادداشتی برمی‌دارد.

در نگاه و چهره‌اش، وقتی دارد به مخاطب گوش می‌دهد، «جدیتی همدلانه» هست. مخاطب حس می‌کند که برای او، جدی است. حرفش، نظرش، موضع‌اش. گاهی می‌دانم که با نکته‌ای که طرح می‌شود، به شدت مخالف است. گاهی می‌شود حدس زد که نظر، پخته نیست و پاسخ، نادرست. گاهی حتی سخنی توهین‌آمیز است. اما او تا پایان صحبت و لحظه‌ی فرود کلام دانشجو، سخنش را قطع نمی‌کند. نگاه همدلانه‌اش را از او نمی‌گیرد. حتی گاه سرش را به حالت تأیید تکان می‌دهد.

این‌طور نگاه جدی همدلانه، به مخاطب اعتماد به نفس می‌دهد: «حرفی قابل تأمل زده‌ام». «مرا جدی گرفته‌است». دانشجو را که گاه سرشار از فشار و استرس است، آرام می‌کند. مخالف باشد یا موافق، کارکشته آن بحث یا مبتدی، آماده شنیدن می‌کند. گاه حتی ممکن است به اتکای این نگاه، حس کند که آموزگار با حرف او کاملاً موافق است. این‌ نگاه، خود دانشجو را می‌سازد. به او بال می‌دهد. بی هیچ ارتباط کلامی.

آن وقت است که شروع به صحبت می‌کند. آنجاست که مشخص می‌شود چقدر آن صحبت را دقیق گوش کرده. آنجاست که مشخص می‌شود چقدر با آن نظر، در ذهنش سر و کله زده است. این خود مهارت و ماجرای دیگری است.

این طورِ نگاه کردن به دانشجو و دانش‌آموز، از آن مهارت‌های ناپیدای اوست. معلم سازنده، "نگاه" کردنش فرق می‌کند.

#سارا_شریعتی|#آن_معلم|#روشنا|#آموزش
@raahiane|راهیانه|ایده‌نوشت‌های مهدی سلیمانیه