کودک‌سانی و ولایت‌مداری موانعِ ورود به وادی پیشرفتِ ایران

فایل کامل این گفتگوی دکتر حاتم قادری که در آبان 1403 انجام شده را دیدم. ایشان به چند نکته اشاره داشت. با توجه به فهم خودم و به زبان خودم و بدون وفادار ماندن به ظاهر گفتارش به جانِ کلامش در چند نکته اشاره می‌کنم.

یک. ما در ایران به موقع تحول نیافته‌ایم. مثلا اصلاحات امیر کبیر اگر قطع نشده و دنبال می‌شد عقب‌افتادگی ایجاد نمی‌شد. یعنی الان به اندازه حدودا 200 سال. این عقب افتادگی را تعبیر به "ولایت مداری" کرد. انقلاب مشروطه در 1285 شمسی شد ولی چون ولایت مدار و "کودک‌سان" بودیم؛ در 1300 به ولایتِ رضا شاه رسیدیم. انقلاب 57 شد ولی به همان دلیل از ولایت محمدرضا شاه به ولایت خمینی رسیدیم. حاتم قادری معتقد است تا این کودک‌سانی و ولایت مداری را داشته باشیم وارد تاریخ برای پیشرفت نخواهیم شد. حالا چگونه می توان از ولایت مداری و کودک سانی رهایی یافت؟ در بندهای بعد اشاره می‌کنم.

دو. از طریق چهار چیز می‌توان از ولایت‌مداری خارج شد:

الف. نقدِ دینِ سنتی

ب. آگاهی یافتن به انواعِ تبعیض‌های جنسیتی

ج. شناختِ عدالت

د. پیدا کردنِ احساسات و ادراکاتِ زیبایی شناسانه و زیبایی شناختی

سه. حاتم قادری معتقد است که گذار قطعی است؛ اما نتایجش غیر‌تضمین شده و نامشخص. چرا که تحولِ اجتماعی قابل برنامه‌ریزی و پیش‌بینی نیست. برای رخداد گذار هم زمان نمی‌توان تعیین کرد.

چهار. حاتم قادری معتقد است که در ایران 1403 هنوز حتی یکی دو میلیون نفر هم فرهنگ‌شان یعنی درونشان به اندازه لازم در این چهار چیز تحول نیافته است. یعنی گذار ممکن است روی دهد ولی زمینه‌های فکری 90 میلیون نفر کودک‌سان و ولایتمدار باقی بماند. لذا نوعِ رژیم سیاسی جدید و دموکراسی که بوجود خواهد آمد چندان پیشرفته نخواهد بود. بستگی به شرایط زمانه خواهد داشت.

پنج. قادری معتقد است در تحولات هم نقش فرد مهم است و هم نقش ساختارها. یعنی یک فرد مناسب در قدرت می‌تواند ساختارها را دگرگون کند و موجب پیشرفت گردد. مطالعات خودم(معین) نشان داده که در چهار سال صدارتِ امیر کبیر در حوالی 1225 شمسی ساختارها تکان خورد و بهبود یافت. اما با قتلِ امیر بهبودی پایدار نگردید.

🎥 گفتگوی مهدی محمودیان با حاتم قادری در یوتویبوب - آبان ماه 1403