دین عقلانی dan repost
🔴 انتظار دین از بشر یا بشر از دین
♦️در حاشیۀ گفتگوی آقای دکتر عبدالکریم سروش و حجة الاسلام ابوالقاسم علیدوست-قمست1
✍🏾 جعفر نکونام 23 آبان 1403
1️⃣ دو نگاه دربارۀ رابطۀ انتظار بشر و دین
♦️آقای دکتر سروش گویا بر این عقیده است که دین باید پاسخگوی انتظارات بشر باشد؛ به این دلیل که دین باید در خدمت بشر باشد. او گویا عقیده دارد که خود بشر قادر است، حاجات و مصالح واقعی خود را تشخیص بدهد؛ لذا او حق دارد، حاجات خود را بر دین عرضه کند و چنانچه دین پاسخگوی حاجات او بود، به دین اقبال کند و اگر پاسخگوی حاجات او نیست، دلیلی ندارد که به دین اقبال نماید.
♦️اما آقای علیدوست گویا بر این عقیده است که انسان باید پاسخگوی انتظارات دین باشد؛ به این دلیل که بشر باید در خدمت دین باشد. گویا او عقیده دارد که خود بشر قادر نیست، حاجات و مصالح خود را تشخیص دهد؛ چون عقل او ناقص است و یا عقل او آمیخته به هوا و هوس است؛ لذا قادر نیست، حاجات و مصالح واقعی خود را تشخیص دهد؛ بلکه این خدایی که انسان را خلق کرده، به حاجات و مصالح واقعی بشر واقف است؛ به همین رو، او باید بنگر این خدایی که او را خلق کرده، چه تکالیفی برای او مقرر کرده و آنگاه در مقام اجرای آن تکالیف برآید؛ از این رو، او باید اطاعت محض از اوامر خدا کند و حق هیچ گونه چون و چرایی هم نسبت به آن تکالیف ندارد.
2️⃣ مشکلات تخطئۀ عقل بشر از سوی سنت‌گرایان
♦️امثال آقای علیدوست، عقل بشر را تخطئه می‌کنند و اظهار می‌دارند که عقل بشر ناقص است و یا عقل بشر گرفتار هوا و هوس است و آنگاه نتیجه می‌گیرند که بشر نمی‌تواند انتظارات و حاجات و مصالح واقعی خودش را تشخیص دهد؛ بلکه خدا و پیغمبر و امام است که می‌توانند انتظارات و حاجات و مصالح واقعی بشر را تشخیص دهد؛ به همین رو، اظهار می‌دارند که بشر باید فقط تسلیم اوامر دینی باشد و بی چون و چرا به امتثال آن اوامر بپردازد.
♦️مشکلاتی که این نگاه دارد، این است که آنچه امثال آقای علیدوست به نام دین یا اوامر خدا و پیغمبر و امام معرفی می کنند، هرگز یک چیز شسته روفته‌ای نیست؛ چون:
🔺اولاً، ادیان مختلفی وجود دارد که صاحبان هریک از آن ادیان ادعا می کنند که دین ما حامل اوامر واقعی الهی است و این بشر در می ماند که مدعای کدامیک را قبول کند. برای مثال آیا قبول کند که یهودیان درست می‌گویند یا مسیحیات و یا مسلمانان. تازه میان صاحبان هریک از این ادیان نیز اختلاف وجود دارد و هر فرقه‌ای از آنان مدعی هستند، آنچه که پیش ماست، عبارت از اوامر واقعی خداست و آنچه نزد دیگران است، اوامر غیرالهی است. در هر حال، همین عقل بشری که آن را ناقص و گرفتار هوا و هوس می خوانند، باید دست به انتخاب بزند و یکی از آنها را برگزنید. حال اگر فرض شود که عقل بشر از قوۀ تشخیص برخوردار نباشد، در اینجا هم چنین صلاحیتی نخواهد داشت.
🔺ثانیاً، در کمتر موردی هست که در قرائات و روایات آن ادیان الهی اختلاف وجود نداشته نداشته باشد؛ به همین رو، بشر ناگزیر است که دست به انتخاب یک قرائت یا روایت بزند و حال اگر فرض شود که قوۀ تشخیص عقل بشر ضعیف باشد، در اینجا نیز ضعیف خواهد بود.
🔺ثالثاً در بسیاری از موارد هیچ آموزۀ دینی وجود ندارد که پاسخگوی حوائج بشر باشد که از آن موارد به مسائل مستحدث تعبیر می‌کنند. در این موارد یا باید به خود همین عقل بشری که آن را ناقص و گرفتار هوا و هوس می‌شمارند، مراجعه کنند و یا از همین عقل ناقص و گرفتار هوا و هوس بشر بخواهند سراغ متون دینی برود و از لا به لای آنها یک پاسخی برای این مسائل مستحدث استنباط کند. حال اگر فرض شود که عقل بشر فاقد قوۀ تشخیص است، در چنین مواردی کُمِیت دین لنگ خواهد بود.
🔸یادداشت‌های مرتبط با تعارض سنت و مدرنیته
https://t.me/dineaqlani
♦️در حاشیۀ گفتگوی آقای دکتر عبدالکریم سروش و حجة الاسلام ابوالقاسم علیدوست-قمست1
✍🏾 جعفر نکونام 23 آبان 1403
1️⃣ دو نگاه دربارۀ رابطۀ انتظار بشر و دین
♦️آقای دکتر سروش گویا بر این عقیده است که دین باید پاسخگوی انتظارات بشر باشد؛ به این دلیل که دین باید در خدمت بشر باشد. او گویا عقیده دارد که خود بشر قادر است، حاجات و مصالح واقعی خود را تشخیص بدهد؛ لذا او حق دارد، حاجات خود را بر دین عرضه کند و چنانچه دین پاسخگوی حاجات او بود، به دین اقبال کند و اگر پاسخگوی حاجات او نیست، دلیلی ندارد که به دین اقبال نماید.
♦️اما آقای علیدوست گویا بر این عقیده است که انسان باید پاسخگوی انتظارات دین باشد؛ به این دلیل که بشر باید در خدمت دین باشد. گویا او عقیده دارد که خود بشر قادر نیست، حاجات و مصالح خود را تشخیص دهد؛ چون عقل او ناقص است و یا عقل او آمیخته به هوا و هوس است؛ لذا قادر نیست، حاجات و مصالح واقعی خود را تشخیص دهد؛ بلکه این خدایی که انسان را خلق کرده، به حاجات و مصالح واقعی بشر واقف است؛ به همین رو، او باید بنگر این خدایی که او را خلق کرده، چه تکالیفی برای او مقرر کرده و آنگاه در مقام اجرای آن تکالیف برآید؛ از این رو، او باید اطاعت محض از اوامر خدا کند و حق هیچ گونه چون و چرایی هم نسبت به آن تکالیف ندارد.
2️⃣ مشکلات تخطئۀ عقل بشر از سوی سنت‌گرایان
♦️امثال آقای علیدوست، عقل بشر را تخطئه می‌کنند و اظهار می‌دارند که عقل بشر ناقص است و یا عقل بشر گرفتار هوا و هوس است و آنگاه نتیجه می‌گیرند که بشر نمی‌تواند انتظارات و حاجات و مصالح واقعی خودش را تشخیص دهد؛ بلکه خدا و پیغمبر و امام است که می‌توانند انتظارات و حاجات و مصالح واقعی بشر را تشخیص دهد؛ به همین رو، اظهار می‌دارند که بشر باید فقط تسلیم اوامر دینی باشد و بی چون و چرا به امتثال آن اوامر بپردازد.
♦️مشکلاتی که این نگاه دارد، این است که آنچه امثال آقای علیدوست به نام دین یا اوامر خدا و پیغمبر و امام معرفی می کنند، هرگز یک چیز شسته روفته‌ای نیست؛ چون:
🔺اولاً، ادیان مختلفی وجود دارد که صاحبان هریک از آن ادیان ادعا می کنند که دین ما حامل اوامر واقعی الهی است و این بشر در می ماند که مدعای کدامیک را قبول کند. برای مثال آیا قبول کند که یهودیان درست می‌گویند یا مسیحیات و یا مسلمانان. تازه میان صاحبان هریک از این ادیان نیز اختلاف وجود دارد و هر فرقه‌ای از آنان مدعی هستند، آنچه که پیش ماست، عبارت از اوامر واقعی خداست و آنچه نزد دیگران است، اوامر غیرالهی است. در هر حال، همین عقل بشری که آن را ناقص و گرفتار هوا و هوس می خوانند، باید دست به انتخاب بزند و یکی از آنها را برگزنید. حال اگر فرض شود که عقل بشر از قوۀ تشخیص برخوردار نباشد، در اینجا هم چنین صلاحیتی نخواهد داشت.
🔺ثانیاً، در کمتر موردی هست که در قرائات و روایات آن ادیان الهی اختلاف وجود نداشته نداشته باشد؛ به همین رو، بشر ناگزیر است که دست به انتخاب یک قرائت یا روایت بزند و حال اگر فرض شود که قوۀ تشخیص عقل بشر ضعیف باشد، در اینجا نیز ضعیف خواهد بود.
🔺ثالثاً در بسیاری از موارد هیچ آموزۀ دینی وجود ندارد که پاسخگوی حوائج بشر باشد که از آن موارد به مسائل مستحدث تعبیر می‌کنند. در این موارد یا باید به خود همین عقل بشری که آن را ناقص و گرفتار هوا و هوس می‌شمارند، مراجعه کنند و یا از همین عقل ناقص و گرفتار هوا و هوس بشر بخواهند سراغ متون دینی برود و از لا به لای آنها یک پاسخی برای این مسائل مستحدث استنباط کند. حال اگر فرض شود که عقل بشر فاقد قوۀ تشخیص است، در چنین مواردی کُمِیت دین لنگ خواهد بود.
🔸یادداشت‌های مرتبط با تعارض سنت و مدرنیته
https://t.me/dineaqlani