مارسلینوس درباره ایران چه گفته است؟
امیانوس مارسلینوس تاریخنگار رومی بود. او در هنگام لشکرکشی یولیانوس در ۳۶۳ میلادی برای نبرد با شاپور دوم ساسانی، همراه سپاهیان رومی بود. کتاب او دربارهٔ تاریخ روم از رخدادهای سال ۹۶ میلادی آغاز شده و با آوردن رویدادهای سال ۳۷۸ میلادی به پایان می‌رسد. نوشته‌های او از سندهای ارزشمند دربارهٔ تاریخ ایران شمرده می‌شود.
او درباره ایرانیان نوشته است:
تقریباً همه آن‌ها لاغر، کمی تیره یا به رنگ سرب‌مانند هستند. چشمانی عبوس مانند چشم‌های بز، ابروهای پیوسته و خمیده به شکل نیم‌دایره، ریش‌هایی نه چندان نامطلوب و موهایی بلند و پرپشت دارند. همگی بدون استثناء، حتی در مهمانی‌ها و روزهای جشن، با شمشیر حاضر می‌شوند.
بیشتر آن‌ها به شدت به امور جنسی علاقه‌مندند و به سختی با تعداد زیادی معشوقه راضی می‌شوند؛ اما از روابط غیراخلاقی با پسران پرهیز می‌کنند. هر مردی بسته به توانایی مالی خود، ازدواج‌های متعدد یا کمی دارد. آن‌ها از مهمانی‌های مجلل و باشکوه مانند طاعون دوری می‌کنند، و به‌ویژه از نوشیدن بیش از حد پرهیز می‌کنند.
به‌جز پادشاهان، زمان مشخصی برای وعده‌های غذایی ندارند، بلکه هر فردی شکم خود را به‌عنوان ساعت آفتابی خود در نظر می‌گیرد؛ وقتی که این فرمان می‌دهد، هر چه در دسترس باشد را می‌خورند و هیچ‌کس پس از سیر شدن، خود را با غذای اضافی سنگین نمی‌کند.
آن‌ها به شدت میانه‌رو و محتاط هستند، به حدی که گاهی از باغ‌ها و تاکستان‌های دشمن عبور می‌کنند بدون اینکه به چیزی طمع کنند یا دست بزنند، به دلیل ترس از سم یا جادو.
به ندرت دیده می‌شود که یک ایرانی برای ادرار کردن توقف کند یا برای پاسخ به نیاز طبیعی خود کنار برود؛ آن‌ها با دقت از این و دیگر اعمال ناپسند پرهیز می‌کنند.
چنان آزاد و بی‌قید هستند و با قدم‌هایی سست و ناپایدار قدم می‌زنند که ممکن است کسی آن‌ها را زنانه‌منش بپندارد؛ اما در واقع، آن‌ها جنگجویانی بسیار شجاع هستند، هرچند بیشتر حیله‌گرند تا شجاع، و تنها از دور باید از آن‌ها ترسید. آن‌ها به سخنان بیهوده علاقه دارند و دیوانه‌وار و اغراق‌آمیز صحبت می‌کنند. آن‌ها خودستای، خشن و توهین‌آمیز هستند، در سختی و خوشبختی به یک اندازه تهدیدگرند، حیله‌گر، متکبر و بی‌رحم هستند.
برای مقام قضاوت، مردانی راست‌کردار با تجربه ثابت شده انتخاب می‌شوند که به‌ندرت به مشورت دیگران نیاز دارند؛ بنابراین، آن‌ها به رسم ما که گاهی اوقات مردان فصیح و بسیار ماهر در حقوق عمومی را در پشت قضاتی بی‌سواد قرار می‌دهد، می‌خندند.
بیشتر آن‌ها با لباس‌هایی پوشیده شده‌اند که با رنگ‌های درخشانی که بسیار براق هستند، چنان پوشیده شده‌اند که هرچند رداهای خود را در جلو و کناره‌ها باز می‌گذارند و می‌گذارند در باد موج بزند، با این حال، از سر تا کفش‌هایشان هیچ بخشی از بدنشان بدون پوشش دیده نمی‌شود
امیانوس مارسلینوس تاریخنگار رومی بود. او در هنگام لشکرکشی یولیانوس در ۳۶۳ میلادی برای نبرد با شاپور دوم ساسانی، همراه سپاهیان رومی بود. کتاب او دربارهٔ تاریخ روم از رخدادهای سال ۹۶ میلادی آغاز شده و با آوردن رویدادهای سال ۳۷۸ میلادی به پایان می‌رسد. نوشته‌های او از سندهای ارزشمند دربارهٔ تاریخ ایران شمرده می‌شود.
او درباره ایرانیان نوشته است:
تقریباً همه آن‌ها لاغر، کمی تیره یا به رنگ سرب‌مانند هستند. چشمانی عبوس مانند چشم‌های بز، ابروهای پیوسته و خمیده به شکل نیم‌دایره، ریش‌هایی نه چندان نامطلوب و موهایی بلند و پرپشت دارند. همگی بدون استثناء، حتی در مهمانی‌ها و روزهای جشن، با شمشیر حاضر می‌شوند.
بیشتر آن‌ها به شدت به امور جنسی علاقه‌مندند و به سختی با تعداد زیادی معشوقه راضی می‌شوند؛ اما از روابط غیراخلاقی با پسران پرهیز می‌کنند. هر مردی بسته به توانایی مالی خود، ازدواج‌های متعدد یا کمی دارد. آن‌ها از مهمانی‌های مجلل و باشکوه مانند طاعون دوری می‌کنند، و به‌ویژه از نوشیدن بیش از حد پرهیز می‌کنند.
به‌جز پادشاهان، زمان مشخصی برای وعده‌های غذایی ندارند، بلکه هر فردی شکم خود را به‌عنوان ساعت آفتابی خود در نظر می‌گیرد؛ وقتی که این فرمان می‌دهد، هر چه در دسترس باشد را می‌خورند و هیچ‌کس پس از سیر شدن، خود را با غذای اضافی سنگین نمی‌کند.
آن‌ها به شدت میانه‌رو و محتاط هستند، به حدی که گاهی از باغ‌ها و تاکستان‌های دشمن عبور می‌کنند بدون اینکه به چیزی طمع کنند یا دست بزنند، به دلیل ترس از سم یا جادو.
به ندرت دیده می‌شود که یک ایرانی برای ادرار کردن توقف کند یا برای پاسخ به نیاز طبیعی خود کنار برود؛ آن‌ها با دقت از این و دیگر اعمال ناپسند پرهیز می‌کنند.
چنان آزاد و بی‌قید هستند و با قدم‌هایی سست و ناپایدار قدم می‌زنند که ممکن است کسی آن‌ها را زنانه‌منش بپندارد؛ اما در واقع، آن‌ها جنگجویانی بسیار شجاع هستند، هرچند بیشتر حیله‌گرند تا شجاع، و تنها از دور باید از آن‌ها ترسید. آن‌ها به سخنان بیهوده علاقه دارند و دیوانه‌وار و اغراق‌آمیز صحبت می‌کنند. آن‌ها خودستای، خشن و توهین‌آمیز هستند، در سختی و خوشبختی به یک اندازه تهدیدگرند، حیله‌گر، متکبر و بی‌رحم هستند.
برای مقام قضاوت، مردانی راست‌کردار با تجربه ثابت شده انتخاب می‌شوند که به‌ندرت به مشورت دیگران نیاز دارند؛ بنابراین، آن‌ها به رسم ما که گاهی اوقات مردان فصیح و بسیار ماهر در حقوق عمومی را در پشت قضاتی بی‌سواد قرار می‌دهد، می‌خندند.
بیشتر آن‌ها با لباس‌هایی پوشیده شده‌اند که با رنگ‌های درخشانی که بسیار براق هستند، چنان پوشیده شده‌اند که هرچند رداهای خود را در جلو و کناره‌ها باز می‌گذارند و می‌گذارند در باد موج بزند، با این حال، از سر تا کفش‌هایشان هیچ بخشی از بدنشان بدون پوشش دیده نمی‌شود