در تاریخ و اساطیر ایران، چندین جادوگر معروف وجود دارند که نام‌شان در متون تاریخی، ادبیات و افسانه‌ها برجسته شده است. این شخصیت‌ها اغلب در داستان‌ها و اساطیر ایرانی به عنوان افراد دارای قدرت‌های ماوراءالطبیعه یا جادویی معرفی شده‌اند. در ادامه به برخی از معروف‌ترین جادوگران ایران اشاره می‌شود:
۱. ضحاک (اژی دهاک)
منبع: شاهنامه فردوسی
توضیحات: ضحاک یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های اهریمنی در اساطیر ایران است. او به عنوان یک پادشاه جبار و جادوگر شناخته می‌شود که با کمک اهریمن بر ایران حکومت کرد. بر اساس افسانه‌ها، دو مار بر دوش ضحاک رشد کردند و او برای آرام کردن آن‌ها، هر روز باید مغز دو جوان را به مارها می‌داد. ضحاک نماد شر و جادوی سیاه در فرهنگ ایرانی است.
نقش: جادوگر اهریمنی و ستمگر.
۲. سودابه
منبع: شاهنامه فردوسی
توضیحات: سودابه، همسر شاه کیکاووس، یکی از شخصیت‌های منفی در شاهنامه است. او به دلیل عشق نافرجام به سیاوش (پسر کیکاووس)، از جادو و حیله‌گری برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرد. سودابه نماد زن جادوگر و حیله‌گر در ادبیات فارسی است.
نقش: جادوگر زن و شخصیتی حیله‌گر.
۳. زال (پدر رستم)
منبع: شاهنامه فردوسی
توضیحات: زال، پدر رستم، اگرچه به عنوان یک جادوگر شناخته نمی‌شود، اما به دلیل ارتباط با سیمرغ (پرنده اساطیری) و استفاده از دانش و قدرت‌های ماوراءالطبیعه، گاهی در زمره افراد دارای توانایی‌های جادویی قرار می‌گیرد. سیمرغ به زال آموزش‌های خاصی داد که او را از دیگران متمایز کرد.
نقش: شخصیتی با دانش و توانایی‌های خاص.
۴. مانی
منبع: تاریخ ایران باستان
توضیحات: مانی، بنیانگذار آیین مانوی، در برخی منابع به عنوان یک جادوگر یا شخصیتی با توانایی‌های خارق‌العاده توصیف شده است. او ادعا می‌کرد که پیامبری از سوی خداوند است و معجزه‌هایی انجام می‌داد. با این حال، پیروانش او را یک پیامبر می‌دانستند، در حالی که مخالفانش او را جادوگر خطاب می‌کردند.
نقش: شخصیتی مذهبی با توانایی‌های ماوراءالطبیعه.
۵. جاماسب
منبع: اوستا و متون زرتشتی
توضیحات: جاماسب، وزیر گشتاسب شاه، به عنوان یک حکیم و پیشگو شناخته می‌شد. او در پیشگویی و علوم غریبه مهارت داشت و از دانش خود برای کمک به پادشاه استفاده می‌کرد. اگرچه او بیشتر به عنوان یک حکیم و فیلسوف شناخته می‌شود، اما برخی او را در زمره جادوگران نیز قرار می‌دهند.
نقش: حکیم و پیشگو.
۶. دیوها و جادوگران در اساطیر
در اساطیر ایرانی، دیوها (موجودات اهریمنی) اغلب به عنوان جادوگران قدرتمند توصیف شده‌اند. آن‌ها از جادو برای فریب انسان‌ها و ایجاد فساد در جهان استفاده می‌کردند. برای مثال، دیو سپید در داستان‌های ایرانی به عنوان یک جادوگر قدرتمند شناخته می‌شد.
۷. جادوگران در ادبیات عامیانه
در ادبیات عامیانه و داستان‌های محلی ایران، جادوگران زیادی وجود دارند که نام‌شان در مناطق مختلف متفاوت است. این جادوگران اغلب در قالب شخصیت‌های شرور یا مرموز ظاهر می‌شوند و از قدرت‌های خود برای تاثیرگذاری بر زندگی مردم استفاده می‌کنند.
کتابخانه علوم و فنون غریبه
گروه علوم مشهد
شیخ سلیمان
۱. ضحاک (اژی دهاک)
منبع: شاهنامه فردوسی
توضیحات: ضحاک یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های اهریمنی در اساطیر ایران است. او به عنوان یک پادشاه جبار و جادوگر شناخته می‌شود که با کمک اهریمن بر ایران حکومت کرد. بر اساس افسانه‌ها، دو مار بر دوش ضحاک رشد کردند و او برای آرام کردن آن‌ها، هر روز باید مغز دو جوان را به مارها می‌داد. ضحاک نماد شر و جادوی سیاه در فرهنگ ایرانی است.
نقش: جادوگر اهریمنی و ستمگر.
۲. سودابه
منبع: شاهنامه فردوسی
توضیحات: سودابه، همسر شاه کیکاووس، یکی از شخصیت‌های منفی در شاهنامه است. او به دلیل عشق نافرجام به سیاوش (پسر کیکاووس)، از جادو و حیله‌گری برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرد. سودابه نماد زن جادوگر و حیله‌گر در ادبیات فارسی است.
نقش: جادوگر زن و شخصیتی حیله‌گر.
۳. زال (پدر رستم)
منبع: شاهنامه فردوسی
توضیحات: زال، پدر رستم، اگرچه به عنوان یک جادوگر شناخته نمی‌شود، اما به دلیل ارتباط با سیمرغ (پرنده اساطیری) و استفاده از دانش و قدرت‌های ماوراءالطبیعه، گاهی در زمره افراد دارای توانایی‌های جادویی قرار می‌گیرد. سیمرغ به زال آموزش‌های خاصی داد که او را از دیگران متمایز کرد.
نقش: شخصیتی با دانش و توانایی‌های خاص.
۴. مانی
منبع: تاریخ ایران باستان
توضیحات: مانی، بنیانگذار آیین مانوی، در برخی منابع به عنوان یک جادوگر یا شخصیتی با توانایی‌های خارق‌العاده توصیف شده است. او ادعا می‌کرد که پیامبری از سوی خداوند است و معجزه‌هایی انجام می‌داد. با این حال، پیروانش او را یک پیامبر می‌دانستند، در حالی که مخالفانش او را جادوگر خطاب می‌کردند.
نقش: شخصیتی مذهبی با توانایی‌های ماوراءالطبیعه.
۵. جاماسب
منبع: اوستا و متون زرتشتی
توضیحات: جاماسب، وزیر گشتاسب شاه، به عنوان یک حکیم و پیشگو شناخته می‌شد. او در پیشگویی و علوم غریبه مهارت داشت و از دانش خود برای کمک به پادشاه استفاده می‌کرد. اگرچه او بیشتر به عنوان یک حکیم و فیلسوف شناخته می‌شود، اما برخی او را در زمره جادوگران نیز قرار می‌دهند.
نقش: حکیم و پیشگو.
۶. دیوها و جادوگران در اساطیر
در اساطیر ایرانی، دیوها (موجودات اهریمنی) اغلب به عنوان جادوگران قدرتمند توصیف شده‌اند. آن‌ها از جادو برای فریب انسان‌ها و ایجاد فساد در جهان استفاده می‌کردند. برای مثال، دیو سپید در داستان‌های ایرانی به عنوان یک جادوگر قدرتمند شناخته می‌شد.
۷. جادوگران در ادبیات عامیانه
در ادبیات عامیانه و داستان‌های محلی ایران، جادوگران زیادی وجود دارند که نام‌شان در مناطق مختلف متفاوت است. این جادوگران اغلب در قالب شخصیت‌های شرور یا مرموز ظاهر می‌شوند و از قدرت‌های خود برای تاثیرگذاری بر زندگی مردم استفاده می‌کنند.
کتابخانه علوم و فنون غریبه
گروه علوم مشهد
شیخ سلیمان