ابن عربی به همین نکته ظریف توجه داشته و بین صورت و حقیقت نماز تمایز قائل شده است. از نظر او در این آیه صورت نماز در مقام مصلای ابراهیم بر گزار می شود، امّا موطن حقیقت نماز مشاهده و وصال الهی و بی خود شدن و خالی شدن از خویش و کسب صفت خلیل همانند ابراهیم است.
«موطناً للصلاة الحقيقية التي هي المشاهدة والمواصلة الإلهية والخلة الذوقية» (۳)
حکیم الهی سید حیدر آملی ( ۷۸۷- ۷۲۰ قمری) نیز در « اسرارالشریعة» بر مقام ابراهیم توجه بلیغی داشته اند:
« مقام ابراهیم اشاره به وصول سالک به واسطه آن (مقام) به توحید جمعی حقیقی ابراهیمی است. در عالم شهادت تنها با تبعیت از چنین توحیدی می توان به وصال رسید. از این رو به پیامبر ما صلوات الله علیه امر شده است که از ابراهیم تبعیت کند.» (۴)
نکته دیگری که از زمره میناگری های قرآن است. فعل «اتَّخَذُوا» به صیغه جمع مذکر ماضی ۲۶ بار در قرآن مجید با پیام منفی و سلبی به کار رفته است. کسانی که دین را به عنوان مسخره و بازیچه گرفتند. ( الاعراف: ۵۱) کسانی که آیات خداوند را به استهزاء گرفتند. ( الکهف: ۵۶) کسانی که جز خداوند برای خود خدایانی برگزیدند.( العنکبوت: ۴۱) کسانی که قرآن را مهجور گرفتند. ( الفرقان: ۳۰) و … تنها یک بار این فعل به صیغه جمع امر حاضر «اتَّخِذُوا» برگزینید یا بگیرید! و با پیام مثبت به کار رفته است. در باره مقام ابراهیم و صورت نماز در مکان مصلی و حقیقت نماز در موطن مصلای او!



پی نوشت ها:
*
(۱) مجموعه آثار شیخ محمود شبستری، به اهتمام صمد موحد، تهران، کتابخانه طهوری ۱۳۷۱ ص ۷۲ و ۷۳
گلشن راز بیت ۱۴۴ و ۱۶۴
(۲) امام روح الله خمینی، سر الصلوة ، تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ۱۳۷۸ مقدمه ایت الله جوادی آملی.. ص ۱۱
(۳) ابن عربی، تفسیر القرآن، سایت التفسیر
www.altafsir.com

(۴) السید حیدر الآملی، انوار الحقیقة و اطوار الطریقة فی اسرارالشریعة، حققه و قدم له و علق علیه السید محسن موسوی التبریزی، قم، نور علی نور، ۱۳۹۴، ص ۷۰۴
*
روزنامه اطلاعات، شنبه ۲۲دی ۱۴۰۳
rel='nofollow'>Https://t.me/maktuob