درباره توسعه کشت نیشکر
محمد فاضلی
استاندار خوزستان گفته بودند کشت نیشکر #صنعت_سبز است و ۲۵ هزار هکتار زمین جدید در اختیار شرکت توسعه نیشکر خوزستان گذاشته می‌شود تا این صنعت را توسعه دهند. توییتی نوشتم و آن‌را نادرست خواندم. برخی هم حتماً فکر می‌کنند فاضلی جامعه‌شناس است از آب و کشاورزی که چیزی نمی‌داند، یک چیزی گفته است و بدشان نمی‌آید توضیح بدهند و متقاعد کنند که اشتباه کرده‌ام. چند توضیح تکمیلی ارائه کنم که چنین تصوری نداشته باشند.
برخی هم فکر می‌کنند چون گفته فوق متعلق به استاندار منصوب دولت آقای پزشکیان است، چه دلیلی دارد که در نقدش بنویسم. پاسخ روشنی دارد: من از آقای پزشکیان دفاع کردم تا عقلانیت مدار انجام امور باشد و خود ایشان هم به صراحت در نقد تخریب‌های محیط‌زیستی گذشته سخن گفته‌اند. کار ضد محیط‌زیست غلط است، فرقی نمی‌کند چه کسی انجام دهد. البته از منصوبان دولت آقای پزشکیان قبیح‌تر است.
و اما چند نکته
یک. طبق «برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی» (مصوب هیئت وزیران در اردیبهشت ۱۴۰۰) و مطابق مصوبه ۶۷مین کمیته تخصصی کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی؛ در استان خوزستان باید در فاز اول در افق ۱۴۰۵ به اندازه ۱۵۹۹ میلیون مترمکعب؛ و در فاز دوم (۱۴۱۰-۱۴۰۶) ۳۵۲۷ میلیون متر مکعب کاهش برداشت از آب سطحی در بخش کشاورزی محقق شود. (صفحات ۵۸ تا ۶۱ برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی) بنابراین جریان کلی سیاست‌ها در استان خوزستان باید به سمت کاهش برداشت از منابع آب سطحی (و زیرزمینی باشد.)
دو. مجری طرح گیاهان قندی وزارت کشاورزی در ۳۰ دی ۱۴۰۲ درخصوص نیشکر گفته «سطح زیر کشت نیشکر در سال جاری ۹۰ هزار هکتار است و پیش‌بینی می‌کنیم از این سطح ۶.۵ تا ۷ میلیون تن نیشکر تولید شود. ... سال گذشته ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تن نیشکر در کشور و در استان خوزستان برداشت شد، اظهار داشت: از این میزان برداشت نیشکر، ۵۴۶ هزار تن شکر به تولید رسید.» و تأکید کرده «وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای برای توسعه کشت نیشکر ندارد و رویکرد ما افزایش بهره‌وری تولید و کاهش آب مصرفی در مزارع نیشکر است.»
سه. مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان در ۲۰ مهر ۱۴۰۳ تولید این شرکت را ۷۰۰ هزار تن از ۷۴ هزار هکتار کشت پیش‌بینی کرده است. یک محاسبه علمی در سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد مقدار آب مصرفی برای تولید ۶۱۶ تن شکر در کشور ۳.۸ میلیارد متر مکعب؛ و بنابراین تولید ۷۰۰ هزار تن شکر نیازمند ۴.۳ میلیارد مترمکعب آب است.
چهار. افزودن ۲۵ هزار هکتار اراضی جدید به ۷۴ هزار هکتار موجود معادل ۳۰ درصد افزایش و در نتیجه ۳۰ درصد افزایش مصرف آب و معادل ۱.۴ میلیارد مترمکعب مصرف آب بیشتر است.
پنج. تأثیر ورود زهاب تصفیه‌نشده مجتمع‌های توسعه نیشکر به تالاب شادگان در محدوده ۶۰۰ میلیون مترمکعب، تأثیر بر شوری آب کارون، آلودگی ناشی از سوزاندن نیشکر، بوی الکل و ... هم تأثیرات محیط‌زیستی دیگری هستند که در این‌جا به آن‌ها نمی‌پردازم.
نتیجه‌گیری
سؤالات مهمی درخصوص کشت نیشکر در خوزستان وجود دارد. اما سخن گفتن از افزایش ۲۵ هزار هکتار به مزارع نیشکر خوزستان، علی‌رغم «برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی» و سیاست رسمی اعلام‌شده وزارت کشاورزی درخصوص افزایش ندادن سطح زیر کشت نیشکر، ابهام‌ها را بیشتر می‌کند. استانداری خوزستان و حامیان توسعه نیشکر باید به این ابهامات پاسخ بدهند.
استاندار خوزستان هم که منصوب دولت محیط‌زیست‌گرای آقای دکتر پزشکیان است، بیش از آن‌که نیشکر در وضع فعلی را صنعت سبز بخوانند و دادن زمین‌های بیشتر به آن‌را اعلام کنند، باید در جمع اصحاب نیشکر اعلام می‌کردند که سیاست‌ها و اقدامات‌شان برای الزام به کاهش مصرف آب مطابق برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی، کاهش آلودگی، تصفیه زهاب‌های نیشکر، کاهش آلودگی هوا و سایر آلودگی‌های ناشی از فراوری نیشکر و ... چیست.
@fazeli_mohammad
محمد فاضلی
استاندار خوزستان گفته بودند کشت نیشکر #صنعت_سبز است و ۲۵ هزار هکتار زمین جدید در اختیار شرکت توسعه نیشکر خوزستان گذاشته می‌شود تا این صنعت را توسعه دهند. توییتی نوشتم و آن‌را نادرست خواندم. برخی هم حتماً فکر می‌کنند فاضلی جامعه‌شناس است از آب و کشاورزی که چیزی نمی‌داند، یک چیزی گفته است و بدشان نمی‌آید توضیح بدهند و متقاعد کنند که اشتباه کرده‌ام. چند توضیح تکمیلی ارائه کنم که چنین تصوری نداشته باشند.
برخی هم فکر می‌کنند چون گفته فوق متعلق به استاندار منصوب دولت آقای پزشکیان است، چه دلیلی دارد که در نقدش بنویسم. پاسخ روشنی دارد: من از آقای پزشکیان دفاع کردم تا عقلانیت مدار انجام امور باشد و خود ایشان هم به صراحت در نقد تخریب‌های محیط‌زیستی گذشته سخن گفته‌اند. کار ضد محیط‌زیست غلط است، فرقی نمی‌کند چه کسی انجام دهد. البته از منصوبان دولت آقای پزشکیان قبیح‌تر است.
و اما چند نکته
یک. طبق «برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی» (مصوب هیئت وزیران در اردیبهشت ۱۴۰۰) و مطابق مصوبه ۶۷مین کمیته تخصصی کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی؛ در استان خوزستان باید در فاز اول در افق ۱۴۰۵ به اندازه ۱۵۹۹ میلیون مترمکعب؛ و در فاز دوم (۱۴۱۰-۱۴۰۶) ۳۵۲۷ میلیون متر مکعب کاهش برداشت از آب سطحی در بخش کشاورزی محقق شود. (صفحات ۵۸ تا ۶۱ برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی) بنابراین جریان کلی سیاست‌ها در استان خوزستان باید به سمت کاهش برداشت از منابع آب سطحی (و زیرزمینی باشد.)
دو. مجری طرح گیاهان قندی وزارت کشاورزی در ۳۰ دی ۱۴۰۲ درخصوص نیشکر گفته «سطح زیر کشت نیشکر در سال جاری ۹۰ هزار هکتار است و پیش‌بینی می‌کنیم از این سطح ۶.۵ تا ۷ میلیون تن نیشکر تولید شود. ... سال گذشته ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تن نیشکر در کشور و در استان خوزستان برداشت شد، اظهار داشت: از این میزان برداشت نیشکر، ۵۴۶ هزار تن شکر به تولید رسید.» و تأکید کرده «وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای برای توسعه کشت نیشکر ندارد و رویکرد ما افزایش بهره‌وری تولید و کاهش آب مصرفی در مزارع نیشکر است.»
سه. مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان در ۲۰ مهر ۱۴۰۳ تولید این شرکت را ۷۰۰ هزار تن از ۷۴ هزار هکتار کشت پیش‌بینی کرده است. یک محاسبه علمی در سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد مقدار آب مصرفی برای تولید ۶۱۶ تن شکر در کشور ۳.۸ میلیارد متر مکعب؛ و بنابراین تولید ۷۰۰ هزار تن شکر نیازمند ۴.۳ میلیارد مترمکعب آب است.
چهار. افزودن ۲۵ هزار هکتار اراضی جدید به ۷۴ هزار هکتار موجود معادل ۳۰ درصد افزایش و در نتیجه ۳۰ درصد افزایش مصرف آب و معادل ۱.۴ میلیارد مترمکعب مصرف آب بیشتر است.
پنج. تأثیر ورود زهاب تصفیه‌نشده مجتمع‌های توسعه نیشکر به تالاب شادگان در محدوده ۶۰۰ میلیون مترمکعب، تأثیر بر شوری آب کارون، آلودگی ناشی از سوزاندن نیشکر، بوی الکل و ... هم تأثیرات محیط‌زیستی دیگری هستند که در این‌جا به آن‌ها نمی‌پردازم.
نتیجه‌گیری
سؤالات مهمی درخصوص کشت نیشکر در خوزستان وجود دارد. اما سخن گفتن از افزایش ۲۵ هزار هکتار به مزارع نیشکر خوزستان، علی‌رغم «برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی» و سیاست رسمی اعلام‌شده وزارت کشاورزی درخصوص افزایش ندادن سطح زیر کشت نیشکر، ابهام‌ها را بیشتر می‌کند. استانداری خوزستان و حامیان توسعه نیشکر باید به این ابهامات پاسخ بدهند.
استاندار خوزستان هم که منصوب دولت محیط‌زیست‌گرای آقای دکتر پزشکیان است، بیش از آن‌که نیشکر در وضع فعلی را صنعت سبز بخوانند و دادن زمین‌های بیشتر به آن‌را اعلام کنند، باید در جمع اصحاب نیشکر اعلام می‌کردند که سیاست‌ها و اقدامات‌شان برای الزام به کاهش مصرف آب مطابق برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی، کاهش آلودگی، تصفیه زهاب‌های نیشکر، کاهش آلودگی هوا و سایر آلودگی‌های ناشی از فراوری نیشکر و ... چیست.
@fazeli_mohammad