نگاه محیط زیستی، کامران مظهری

🖊📃بند کمال‌ خان مانع احياي تالاب هامون

⬅️ حجم سيلاب حوضه آبريز هيرمند، تلفات جاني و مالي حاصل از آن، يادآور سيلاب‌هاي دهه 70 اين حوضه آبريز است، بنابراين اگر بند انحرافي کمال‌خان غالب سيلاب رودخانه مذکور را به شوره‌زار گودزره منحرف نمي‌کرد، احياي بيش نيمي از تالاب بين‌المللي هامون تا اوايل بهار دور از انتظار نبود.
پس از جاري شدن حجم زياد سيلاب در رودخانه هيرمند، وزارت آب و انرژي طالبان مثل سنوات گذشته، با هدف رساندن آب به کشاورزان پايين دست بند کمال‌خان، دريچه‌هاي اين بند را باز کرد تا اراضي کشاورزي هميشه تشنه بلوچ‌هاي ولايت نيمروز که به دليل سياست‌هاي مهندسي اجتماعي حکام‌پشتون افغانستان، حقابه شرب و کشاورزي آن‌ها به گودزره منحرف مي‌شد، بار ديگر به زراعت خود رونق دهند. حجم سيلاب رود هيرمند موجب شده که بند لشکري در نزديکي مرز ايران توان کنترل آب را نداشته باشد و حجم آب اندکي از مبادي سد جريکه وارد خاک ايران شود.
همانطور که بارها هشدار داده شده، بند کمال خان مغاير ماده پنجم معاهده دلتا است و علي‌رغم وجود ابزارهاي متعدد اجتماعي، اقتصادي، سياسي، امنيتي و حقوقي، بنا به ملاحظاتي، منافع ملي ايران تضييع شده است که در صورت عدم تغيير در دکترين سياست خارجي در قبال افغانستان، در، بر همان پاشنه خواهد چرخيد.
اگر دستگاه ديپلماسي ايران طي چند سال گذشته در قبال مناقشه آبي هيرمند يک ديپلماسي پويا و نوين را پيش مي‌گرفت و فريب وعده‌هاي طالبان و تيم تطهير آن‌ها را نمي‌خورد، اکنون به جاي يک سيلاب اندک باصطلاح دشتمال، شاهد ورود سيلاب بيش از پنج ميليارد متر مکعبي يا حتي بيش از 6 ميليارد مترمکعبي به خاک ايران، تالاب بين‌المللي هامون و دشت سيستان بوديم.
ساختار سامانه انحرافي بند کمال‌خان مديريت سيلاب‌هاي رودخانه هيرمند را در اختيار حکام افغانستان قرار داده است. اين سامانه به گونه‌اي طراحي شده که در صورت باز بودن تمامي دريچه‌هاي آن، حدود 400 متر مکعب در ثانيه به سمت پايين دست جاري و مابقي سيلاب با هر دبي، به سمت سد قلعه افضل و گودزره جاري شود. با توجه به فصلي بودن رودخانه هيرمند، تجربه سال آبي گذشته نشان داد که ميزان خروجي بند کمال‌خان در بازه زماني سيلاب، حقابه ايران از رودخانه هيرمند طبق معاهده دلتا را تامين نمي‌کند. حال پرسش اصلي اين است که وزارتين خارجه و نيرو براي اين مسئله استراتژي دارند؟ چرا براي تامين منافع ملي تا کنون مقابله به مثل نکردند؟ چرا از ابزارهاي موجود بهره نگرفتند؟
از طرفي سيلاب قابل توجه سرشاخه فراه، موجب جاري شدن سيلاب در تالاب هامون سابوري شده است. به‌رغم پيشرفت فيزيکي بالاي سد بخش‌آباد در ولسوالي بالابلوک ولايت فراه، اين رود نقش مهمي در کاهش گرد و غبار ولايات افغانستان، منطقه سيستان و زاهدان و ايالت بلوچستان پاکستان دارد، اما بديهي‌ترين اقدامات براي پيشگيري از تکميل اين سد ذخيره از جانب مقامات ايراني مانند ممنوعيت صادرات سيمان، مطالعه پيامدهاي زيست محيطي سد بخش‌آباد و اجماع بين‌المللي با کشورهاي همسايه انجام نشده است که جاي تامل دارد. در هر صورت امنيت آبي، امنيت غذايي، امنيت زيستي، امنيت ملي، فرهنگ‌ خطه جنوب‌شرق و عمق استراتژيک ايران در خاک‌ افغانستان در گرو استراتژي دستگاه ديپلماسي است.
🔺فرشيد عابدي
🔹روزنامه نگار
@JENewspaper

🖊📃تجزيه مي‌شويم و حواس‌مان نيست!

🔻غلامرضا بني اسدي

⬅️ روستاي ما سر جاي خود است. خانه‌هايش جا به جا نشده‌اند اما به خاطر خشکسالي و نبود فرصت شغلي و فقر درآمد، فرزندانش فراوان جا به جا شده‌اند. هرکدام به سويي رفته و در سرزميني ديگر کار کرده و خانه ساخته‌اند. دل مان البته خوش است که کالبدِ روستا هنوز سر پاست. خانه‌هاي خشتي قديمي اگر آوار مي‌شوند، هنوز هم تک خانه‌هايي آهني قد مي‌کشند. مي‌گوئيم روستا هست. اما آيا هست؟ آيا کالبدي که شايد نفسي بيايد و برود را مي‌شود زنده خواند و سراغِ زايايي و پويايي را نگرفت؟ آيا نمي‌توان گفت روستاي ما گرفتار نوعي از تجزيه پنهان شده است؟
آيا همين سرنوشت چند خطي روستاي ما، براي کشور مان هزاران کتاب نمي‌شود؟ تجزيه که فقط قطعه، قطعه کردن جغرافياي يک کشور نيست، هست؟ همين که مرز‌هاي زميني دست نخورد، مي‌توان گفت اتفاقي نيفتاده است؟ کاش مي‌شد. اما نمي‌شود بر تجزيه هويتي چشم بست. بر اين که بسياري از فرزندان وطن، مثل شاخه بريده شده از درخت، به خاکي ديگر افتند. حالا شايد آنجا بروند و شايد هم هيزم تنور شوند. آيا اين را تجزيه، تحليل نمي‌کنيم؟ يک ذره از خاکِ ما را حتي باد و طوفانِ جنگ، نتوانسته به جايي ديگر ببرد اما چندين و چند ميليون نفرِ ما رفته‌اند. خيلي از اينان که نرفته‌اند هم با پديده مهاجرت عاطفي، دل و ذهنِ شان، آن سوست واينجا دلبستگيي که بايد داشته باشند را ندارند. آيا اين، گونه‌اي از تجزيه نيست؟ خدا کند نباشد. خدا کند رفتگان هم باز آيند. خدا کندهمان‌طور که مرز‌هاي زميني ما مستحکم هستند، مرز‌هاي هويتي ما هم محکم باشند. جوري که هجرت گزيدگان دل از مام وطن نبرند و هرجا که مي‌روند به عنوان يک ايراني سفيرِ فرهنگ و هويت و تاريخِ ديرپاي اين کشور صاحب تاريخ باشند. اما... اما وقتي فضا را چنان پيش ببريم که برخي خود را مالک همه کشور بپندارند و به هرکس که مثل آنان فکر نمي‌کند، راه خروج را نشان دهند، آن تجزيه هويتي اتفاق مي‌افتد. وقتي برخي افراد به خود حق بدهند، حق و خواست ديگران را ناديده انگارند، خود به خود آن ديگران را به سمت جدايي سوق مي‌دهند. حالا بروند يا نروند چندان فرقي نمي‌کند.
وقتي بيش از 50 درصد مردم در مهمترين انتخابات که به سرنوشت امروز و فرداي شان بسته است، قهر مي‌کنند، تجزيه، بي‌صدا اتفاق افتاده است. ما نتوانستيم بعد از انتخابات کاري کنيم که تجربه‌اي موفق براي عبور از تجزيه شود. هنوز برخي‌ها انتخابات را تمام شده ندانسته‌اند تا بشود به اين بحران هويتي انديشيد. تا برخي‌ها همچنان بر طبل تفرقه مي‌کوبند، وفاق سياسي به اتحاد ملي نخواهد انجاميد. چنين که نشود، تجزيه، ذره ذره اتفاق خواهد افتاد هرچند خاک ما همچنان مستقر بماند. به اوضاع جهان نگاه کنيم. بوي بهبود به مشام نمي‌رسد. خود ما بايد دست همديگر را بگيريم و برخيزيم.
@JENewspaper