بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) / عنایت‌الله مجیدی
🔹دبا: سید میرزا محمد نصیر الحسینی ملقب به فرصت الدوله شیرازی متخلص به فرصت و معروف به آقامیرزا(۱۲۷۱-۱۳۳۹ق) شاعر، خطاط، نقاش، موسیقی دان و از نخستین محققین ایرانی که در زمینۀ معرفی آثار باستانی سرزمین ما همت گماشته، ضمن توصیف و اندازه گیری دقیق، تصویر و نقشۀ آن ها را نیز ارائه کرده است. تردید ندارد که اهل تحقیق به ارزش آثار فرصت الدوله نیک واقف اند و در این مجال، نیازی به شرح و بیان آن نیست. اجمالاً متذکر می شود که او صاحب کتاب آثار العجم(چاپ ۱۳۱۲ بمبئی)، بحور الالحان و دیوان شعر است. اما کارهای نگارگری و نقاشی فرصت الدوله شیرازی عمدتاً در آثار العجم عرضه شده است که شمار آن به ۵۰می رسد. افزون بر این، محمدعلی کریم زادۀ تبریزی در کتاب احوال و آثار نقاشان قدیم ایران (چاپ لندن، ۱۳۷۰، ج۳، ص۱۰۹۲) نمونه های دیگری از کارهای او را معرفی کرده است که در مجموعۀ تیمسار فیروز نگهداری می شود در زیر بدان اشاره می کنم:
🔸در میان نگارگری های فرصت الدوله از آثار باستانی شیراز، نقاشی از بنای سه امامزاده مدفون در همان جا جلب توجه می کند؛ بقعۀ شاه چراغ ابن موسی بن جعفر؛ بقعۀ سید امیر محمد بن موسی بن جعفر؛ بقعۀ سید علاءالدین حسین بن موسی بن جعفر . پس از این توضیح کوتاه، آنچه اینک خواننده گرامی در این گزارش ملاحظه می کند تصویر بارگاه حضرت ابوالفضل العباس(ع) است.
🔸این دو تصویر از نمای جانب شرق و غرب بقعه، به تصریح فرصت الدوله در ۱۳۰۴ق رقم خورده است(یعنی ۱۳۵ سال پیش از این). عین دو نوشتۀ او را نقل می کنم: «حسب الخواهش یگانه دوست محترم کربلایی محمد اسمعیل عاجلاً قلمی گردید فی سنۀ ۱۳۰۴ ق» و «برحسب خواهش قبله گاهی کربلایی محمد اسمعیل عاجلاً قلمی شد فی سنۀ ۱۳۰۴» کار فرصت شیرازی.
🔸تا آن جا که جستجو کرده ام این کار ارزشمند فرصت الدوله در جایی به چاپ نرسیده است، یا این بنده از آن بی خبرم. در تأیید و صحت انتساب این نقاشی به فرصت الدوله، باید گفت که تذکره نویسان به سفر وی به بوشهر و از آن جا به عتبات عالیات در ۱۳۰۳ ق تصریح کرده اند و این دو تاریخ ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ ق تقارن زمانی دارد. این که او در این سفر، تنها به نقاشی از بقعۀ حضرت ابوالفضل العباس پرداخته و بسنده کرده است یا خیر، نظر قطعی نمی توان داد بعید نیست روزی در میان گنجینه های خصوصی و عمومی، آثار دیگری از این دست از فرصت الدوله شیرازی به دست آید.
🔸اکنون بسیار خشنود است اثر دیگری از کارهای این نقاش چیره دست، مربوط به مزار یکی از قهرمانان حماسه کربلا، تیمناً و تبرکاً تقدیم مشتاقان و علاقمندان می گردد.
♦️برگرفته از کتابخانۀ اهدایی عنایت‌الله مجیدی به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
@cgie_org_ir
🔹دبا: سید میرزا محمد نصیر الحسینی ملقب به فرصت الدوله شیرازی متخلص به فرصت و معروف به آقامیرزا(۱۲۷۱-۱۳۳۹ق) شاعر، خطاط، نقاش، موسیقی دان و از نخستین محققین ایرانی که در زمینۀ معرفی آثار باستانی سرزمین ما همت گماشته، ضمن توصیف و اندازه گیری دقیق، تصویر و نقشۀ آن ها را نیز ارائه کرده است. تردید ندارد که اهل تحقیق به ارزش آثار فرصت الدوله نیک واقف اند و در این مجال، نیازی به شرح و بیان آن نیست. اجمالاً متذکر می شود که او صاحب کتاب آثار العجم(چاپ ۱۳۱۲ بمبئی)، بحور الالحان و دیوان شعر است. اما کارهای نگارگری و نقاشی فرصت الدوله شیرازی عمدتاً در آثار العجم عرضه شده است که شمار آن به ۵۰می رسد. افزون بر این، محمدعلی کریم زادۀ تبریزی در کتاب احوال و آثار نقاشان قدیم ایران (چاپ لندن، ۱۳۷۰، ج۳، ص۱۰۹۲) نمونه های دیگری از کارهای او را معرفی کرده است که در مجموعۀ تیمسار فیروز نگهداری می شود در زیر بدان اشاره می کنم:
🔸در میان نگارگری های فرصت الدوله از آثار باستانی شیراز، نقاشی از بنای سه امامزاده مدفون در همان جا جلب توجه می کند؛ بقعۀ شاه چراغ ابن موسی بن جعفر؛ بقعۀ سید امیر محمد بن موسی بن جعفر؛ بقعۀ سید علاءالدین حسین بن موسی بن جعفر . پس از این توضیح کوتاه، آنچه اینک خواننده گرامی در این گزارش ملاحظه می کند تصویر بارگاه حضرت ابوالفضل العباس(ع) است.
🔸این دو تصویر از نمای جانب شرق و غرب بقعه، به تصریح فرصت الدوله در ۱۳۰۴ق رقم خورده است(یعنی ۱۳۵ سال پیش از این). عین دو نوشتۀ او را نقل می کنم: «حسب الخواهش یگانه دوست محترم کربلایی محمد اسمعیل عاجلاً قلمی گردید فی سنۀ ۱۳۰۴ ق» و «برحسب خواهش قبله گاهی کربلایی محمد اسمعیل عاجلاً قلمی شد فی سنۀ ۱۳۰۴» کار فرصت شیرازی.
🔸تا آن جا که جستجو کرده ام این کار ارزشمند فرصت الدوله در جایی به چاپ نرسیده است، یا این بنده از آن بی خبرم. در تأیید و صحت انتساب این نقاشی به فرصت الدوله، باید گفت که تذکره نویسان به سفر وی به بوشهر و از آن جا به عتبات عالیات در ۱۳۰۳ ق تصریح کرده اند و این دو تاریخ ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ ق تقارن زمانی دارد. این که او در این سفر، تنها به نقاشی از بقعۀ حضرت ابوالفضل العباس پرداخته و بسنده کرده است یا خیر، نظر قطعی نمی توان داد بعید نیست روزی در میان گنجینه های خصوصی و عمومی، آثار دیگری از این دست از فرصت الدوله شیرازی به دست آید.
🔸اکنون بسیار خشنود است اثر دیگری از کارهای این نقاش چیره دست، مربوط به مزار یکی از قهرمانان حماسه کربلا، تیمناً و تبرکاً تقدیم مشتاقان و علاقمندان می گردد.
♦️برگرفته از کتابخانۀ اهدایی عنایت‌الله مجیدی به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
@cgie_org_ir