کانال علمی افق رویداد

تعاریف مختلف تفکر انتقادی :


به طور سنتی، تفکر انتقادی به شرح زیر تعریف شده است:


• «فرآیند منضبط فکری مفهوم‌سازی، بکارگیری، تحلیل، ترکیب، و/یا ارزیابی اطلاعات جمع‌آوری‌شده یا تولید شده توسط مشاهده، تجربه، تأمل، استدلال یا ارتباط، به‌عنوان راهنمای باور و عمل به‌طور فعال و ماهرانه».

• «تفکر منضبط که روشن، عقلانی، روشنفکر، و با شواهد معلوم باشد»

• «قضاوت هدفمند و خودتنظیمی که منجر به تفسیر، تحلیل، ارزیابی و استنتاج و نیز تبیین ملاحظات شواهدی، مفهومی، روش‌شناختی، ملاک‌شناختی یا زمینه‌ای می‌شود که آن قضاوت بر اساس آن استوار است».

• «شامل تعهد به استفاده از عقل در صورت‌بندی باورهایمان است»

• مهارت و تمایل به درگیر شدن در یک فعالیت با شک و تردید بازتابی (مک پک، ۱۹۸۱)

• تفکر در مورد تفکر خود به گونه ای که برای سازماندهی و شفاف سازی، افزایش کارایی و تشخیص خطاها و سوگیری ها در تفکر خود طراحی شده است. تفکر انتقادی تفکر «سخت» نیست و برای حل مشکلات (غیر از «بهبود» تفکر خود) است. تفکر انتقادی با هدف به حداکثر رساندن عقلانیت اندیشه به سمت درون هدایت می شود. فرد از تفکر انتقادی برای حل مشکلات استفاده نمی کند، بلکه از تفکر انتقادی برای بهبود فرآیند تفکر خود استفاده می کند.

• «ارزیابی مبتنی بر ارزیابی تحلیلی دقیق»

• "تفکر انتقادی نوعی الگوی تفکر است که از افراد می‌خواهد تامل‌کننده باشند و به تصمیم‌گیری‌هایی توجه کنند که باورها و اعمال آنها را هدایت می‌کند. تفکر انتقادی موضوعی است تا بتوانند نتایج محکم تری به دست آورند».


• تفکر انتقادی دارای هفت ویژگی مهم است: کنجکاو بودن و پی‌جو بودن، گشاده رویی نسبت به جهات مختلف(چند وجهی)، توانایی تفکر نظام مند، تحلیل گر بودن، پایداری در برابر حقیقت، اعتماد به نفس نسبت به خودِ تفکر انتقادی و بالاخره بالغ بودن.

• اگرچه تفکر انتقادی را می‌توان به روش‌های مختلف تعریف کرد، اما یک توافق کلی در مؤلفه اصلی آن وجود دارد - تمایل به دستیابی به یک نتیجه رضایت‌بخش، و این باید با تفکر منطقی و روشی مبتنی بر نتیجه حاصل شود. هالپرن فکر می کند که تفکر انتقادی ابتدا شامل توانایی های آموخته شده مانند حل مسئله، محاسبه و کاربرد موفقیت آمیز احتمالات است. همچنین شامل تمایل به درگیر شدن در فرآیند تفکر است. استانوویچ معتقد بود که تست آی کیو مدرن به سختی می تواند توانایی تفکر انتقادی را اندازه گیری کند.

• "تفکر انتقادی اساساً رویکردی پرسشگر، چالش برانگیز به دانش و خرد درک شده است. این تفکر شامل ایده ها و اطلاعات از یک موقعیت عینی است و سپس این اطلاعات را در پرتو ارزش ها، نگرش ها و فلسفه شخصی خود زیر سوال می برد."




۱. به گفته انیس، «تفکر انتقادی فرآیند ذهنی منضبط مفهوم‌سازی، بکارگیری، تجزیه و تحلیل، ترکیب و/یا ارزیابی اطلاعات جمع‌آوری‌شده یا تولید شده توسط مشاهده، تجربه، تأمل، استدلال یا ارتباط به‌عنوان راهنما است. به باور و عمل.» این تعریفی که انیس ارائه کرد، به شدت مورد موافقت هاروی سیگل، پیتر فاسیون، و دینا کوهن است.

۲. طبق تعریف انیس، تفکر انتقادی نیازمند توجه زیاد و خود عملکرد مغز است. وقتی رویکرد تفکر انتقادی در آموزش به کار می رود، به عملکرد بهتر مغز دانش آموز و درک متفاوت متون کمک می کند.

۳.رشته های تحصیلی مختلف ممکن است به انواع مختلفی از تفکر انتقادی نیاز داشته باشند. تفکر انتقادی زوایا و دیدگاه های بیشتری را نسبت به مطالب مشابه فراهم می کند(وند وجهی یا چند بعدی، شبکه‌ای، نه خطی، نه تک نقطه‌ای).

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
در پایان تفکر انتقادی مهارتی است که شما باید فرا بگیرید و برای این امر باید کتب مختلفی در این زمینه مطالعه کنید، برای اطلاعات بیشتر در گوگل جست و جو کنید «کتابهای تفکر انتقادی» سپس وقتی نام چند کتاب را نوشتید از افرادی که میدانید در این زمینه مهارت دارند بپرسید که کدام کتابها بهترند یا بد هستند یا باید در اولویت باشند یا شخصا در مورد هر کتاب تحقیق کنید و نظرات گوناگون و نقدهای گوناگون را در موردش پیدا کنید.

بدون تفکر انتقادی و بدون دانش کافی از فلسفه‌ی علم شما هر مدرک دانشگاهی داشته باشید و در هر جایی تدریس میکنید صرفا یک شغل دارید نه یک تخصص واقعی(میدانید اما نمی‌فهمید- مثلا تکامل و نسبیت خاص را میدانید اما نمی‌فهمید) و هر اطلاعاتی و باوری که دارید و هر تحلیلی که میکنید و هر دانشی و نظریه‌ای و داده ای را که برای مخاطب گسترش میدهید و سعی در واکاوی و معنای آن دارید، احتمال دارد آغشته به شبه علم و ضدعلم و خرافات و در کل «نادرست و تک بعدی» باشد در اینجا شما حتی در ترویج علم خام یعنی دانش علمی(صوری، طبیعی، اجتماعی) که تحصیل کرده اید نیز به اندازه کافی کارآمد نیستید.
و پیشنهاد تاکیدی شامل انواع پزشک، معلم، مهندس، زیست شناس ، عصب شناس و.. میشود.

ترجمه سام آریامنش

👁‍🗨 @ofoghroydadd

منابع تعاریف

«ما تنها جوش و خروش مواد شیمیایی هستیم»


یک رودخانه در مسیر حرکت خود به صخره‌ای بزرگ برخورد می‌کند، به دو شاخه راست و چپ منشعب می‌شود، مسیر چپ در ادامه به اقیانوس می‌ریزد و مسیر راست در انتها به یک مرداب.

«هیچ برنامه‌ریزی برای چیزی صورت نگرفته»

در سمت راست این رودخانه چراگاه بزرگی از قدیم بوده است، در تمام ایام حیوانات گوناگون بعد از حضور در این چراگاه برای خوردن آب به سمت رودخانه و قاعدتاً انشعاب راست می‌رفتند و در طول زمان خاک لبه انشعاب راست رودخانه فرومی‌ریخت و انشعاب هرروز بزرگ‌تر و شار عبور آب بیشتر می‌شد.

ماهی زیبایی که از سمت سرچشمه در حال شنا در امتداد رودخانه بود، به صخره نزدیک می‌شد، در نزدیکی صخره، آب جریان‌های متفاوتی پیداکرده بود. کمی چپ بیشتر راست باز کمی چپ باز راست و هرچه به محل انشعاب نزدیک می‌شد کشش پهنای انشعاب راست بیشتر و بیشتر می‌شد تا درنهایت ماهی زیبا بدون هیچ تصمیم‌گیری و بی‌خبر از سرنوشتش وارد شاخه راست رودخانه شد.

ماهی ما اکنون عضو یک مرداب است، او جهانی تاریک و تلخ را تجربه می‌کند و تصور می‌کند شاید این مجازات کرم‌های زیادی است که خورده و شاید افسوس می‌خورد که ای‌کاش تصمیم بهتری در انتخاب مسیر رودخانه گرفته بود.

او بی‌خبر ازآنچه برایش چیده شده بود، در سیاهی، تا همیشه عذاب خواهد کشید، ماهی برای زنده ماندن به آب نیاز داشت و برای حرکت به رودخانه، صخره بدون هیچ دلیلی در مسیر رودخانه قرارگرفته بود و حیوانات چراگاه در محیط اطراف رودخانه نقش مهمی در تصمیم سازی بستر حرکت او داشتند و او تنها در ورود به مرداب از تصمیمی که در آن نقشی نداشت آگاه شد. او اکنون محکوم‌به مرداب است به جرم آب، رودخانه، صخره و حیوانات چراگاه.

داستان ماهی و  رودخانه نمادی از آن چیزی است که ما هر لحظه آن را زندگی می کنیم. تصور عده زیادی از افراد در همه جوامع این است که دارای عقل و منطق و روح هستند و آن چیزی که تجربه می کنند حاصل حیات روحشان و تصمیمات خودشان است، حال آنکه بی خبر از آن هستند که همه چیز برای آنها بر اساس ژنتیک، رشد در محیط و الگوهای پردازشی موجود در شبکه عصبی مغزشان از پیش تعیین می شود و آنها تنها با تغییرات محیط شیمیایی مغز از آن مطلع می شوند.

آنچه که امروز در سرنوشت جوامع می بینیم نتیجه مسیری است که ژنتیک، محیط و حافظه انسان برایشان رقم زده است و آنهم در طی هزاران سال. اگر امروز میبینیم که با وجود سطح بالایی از پیشرفت علم و دانش، گروهای بزرگی همچنان مقلد رفتارهای کهن و خرافی هستند، اگر میبینیم که همچنان اسیر تفکرات ایدئولوژیها و مکاتب هستند،

تنها دلیل ش جبر زیستی است نه هیچ چیز بیشتری.

سروش سارابی

@ofoghroydad

ادامه این بحث:

اکنون جالب اینجاست(با توجه به اینکه گفتیم مرز بین «آگاهی و بدون‌ آگاهی» دقیق نیست و طیفی هست) که ما میتوانیم گمان کنیم برای داشتن آگاهی یک مغز یا یک پردازشگر عصبی مرکزی(میشود سر تعریف مغز هم دعوا کرد)): ) کفایت میکند؛

از این رو تقریبا همه جانوران به جز گیاهان قارچ ها و جلبک ها سطوحی از آگاهی دارند؛

خب تا اینجا به غرور ما زیاد بر نمی‌خورد که بگوییم یک حشره یا گوسفند یا آخوند یا گراز هم سطحی از آگاهی دارند؛

ولی غرور بسیاری از انسان‌ها با این پرسش های بعدی مانع حتی گمانه زنی میشود؛


آیا پیچیده تر از انسان(از نظر سطح آگاهی) نیز وجود دارد ؟ یک «من» پیچیده تر!؟ (بیشتر دورنمایی کردن)

اگر کوچکترین حشرات سطحی از آگاهی دارند یک سطح ناچیز، پس از کجا معلوم در گستره هستی موجوداتی کوچکتر از اینها نباشند که سطوح ناچیزتری از آگاهی نداشته باشند؟ موجوداتی در اندازه سلول ها یا حتی مولکول‌ها که پرادزشگر مرکزی دارند در اندازه خودشان و یک سطحی از آگاهی دارند؟ (بیشتر بزرگنمایی کردن)


موضوع اینجاست که ما طوری تکامل یافتیم که خودمان و خانواده و سپس میهن و سپس انسان را مرکز این مجموعه بینهایت آگاهی(ساده و پیچیده) تصور و احساس میکنیم، ولی امروز میدانیم که لااقل این احساس ما کاملا اشتباه است و صرفا یک دفاع زیستی بوده یا هنوز هست.

مشخصا این سوالات قبلی اعصاب خرد کن هستند که نمیتوانیم برای محدوده آگاهی، یک مجموعه کران دار داشته باشیم و سطوح آگاهی نیز احتمال دارد به سمت هرچه پیچیده تر و هر چه ساده تر- تا بینهایت ادامه داشته باشد؛ و متاسفانه یا خوشبختانه هیچ چیز جلودار بینهایت نیست؛

چون هر بار که همه‌ی قو‌ها را سفید شناسایی کنید و به شدت متعصب شوید که این دیگر کامل است، هر لحظه ممکن است قوی سیاهی پیدا شود و اصلا علم هم همواره ۹۹٪ است ولی این باعث نمیشود غیرمنطقی را منطقی جلوه دهیم.

طبیعت همانطور که عدم قطعیتی ذاتی ندارد، بنیاد(چه وجودی و چه احتمالا از نظر آگاهی- یعنی هر دو کران دار نیستند) هم ندارد و تقریبا از هر نظری به سمت بینهایت میل میکند؛

تا اینجا بحث آگاهی بود اکنون باید بگویم حتی از نظر وجودی هم چیزها به بینهایت میل میکنند؛ زمانی بنیاد ما اتم بود ولی قوی سیاه پیدا شد و دیگر اتم پایان ماجرا نیست. و اصلا این تناقض گویی است که بگوییم چیزی وجود دارد که از «عدم یا هیچ‌ چیزی یا لاوجود» ساخته شده است؛ ناچاریم فرض کنیم این دنباله ادامه دارد.
پیش فرض منطقی علم نیز چنین است و علم عدم را به رسمیت نمی‌شناسد چون علم منطقی است و یا حداقل تناقض‌گویی در قاموسش نیست.


طبق معمول رها در بینهایت! چه از نظر وجود و چه از نظر احتمالا آگاهی، چه از نظر ارزشی و جایگاه.
صرفا یکی در بینهایت هستیم.

پس علم چیست؟ علم دانشی است از یک محدوده کوچک از نگاه و کانتکست انسان که لااقل در این کانتکست به خوبی کار میکند.

شبیه روشن کردن یک چراغ قوه در یک جای بینهایت وسیع و کاملا تاریک؛ هرچند آنچه چراغ قوه در نهایت نشان میدهد هم صرفا در کانتکست ماست‌، اینکه بیرون از ما چگونه است خب، مشخص نمیشود؛ یعنی نمی‌توانیم بدون مغز فکر کنیم و نمیتوانیم بدون چشم ببینیم و نمیتوانیم بدون‌ گوش بشنویم و اینها واقعیت بیرون را دقیقا آنطور که هست به دست نمیدهد.

علم و روشش، حداقل در کانتکست خودمان برای خودمان بهترین و دقیقترین است؛ حال که ذاتا نمیتوانیم واقعیت را ببینیم خب اصرار نمیکنیم، دست نگه میداریم تا دیوانه نشده‌ایم و به همین حقیقتی که خودمان مشاهده میکنیم و با ابزار بررسی میکنیم - که برایمان فایده هم دارد از نظرهای مختلف و بهترین در کانتکست ماست، یعنی علم- بسنده میکنیم و میخوابیم!

سام

@ofoghroydadd

بحث:

با این بحث بسیاری از شما آشنا هستید؛
خب، من, یا من هستم، یا صرفا مشتی ژن هستم.
بستگی دارد با چه عینکی به یک فرد زیستی نگاه کنیم؛

اگر «من» واقعا وجود دارد این یعنی در مغز در سطح سلولی جریانی از رخداد ها وجود دارند که ماحصلش این احساس وجود داشتن و بودن و یکتا و متفاوت بودن, یا همان «من» است.

اما اگر عینک ژنتیکی خودمان را بزنیم و به فرد زیستی به مثابه مشتی از ژن ها نگاه کنیم صرفا به چیزی نمیرسیم جز ۴ حرف که به تنهایی بی‌معنا هستند ولی میتوانند چیزهای بامعنا ولی ساده ای بسازند اما منیت و یا آگاهی ندارند؛ در این صورت ما (درواقع همه ژن ها روی هم(کنار گذاشتن آگاهی)) چیزی نیستیم جز برنامه؛
یک هستومند مجبور (جبر ژنتیکی)، خودکار، که در گذر میلیون سال صرفا کپی پیست شده‌ایم و تفاوت های ما و تکامل(ایولوشن) ما ناشی از یک سری اتفاقات غیر رندوم و تصادفی (مثل انتخاب طبیعی و درصد کمی از جهش های ژنتیکی که غیر رندوم هستند ولی ماهیتی تصادفی دارند) و رندوم و تصادفی(  مثل اکثر جهش های ژنتیکی- تصادفی یعنی برنامه ریزی هوشمندانه و شعوری پشتش نیست، مصنوعی نیست و بلکه کاملا طبیعی است و معلول و تابع قوانین فیزیک و تغییرات محیط بوده است نه معلول یک هوش) در بین همین ژنها بوده است.


بنابراین از یک سو وقتی دورنمایی میکنید، مجموعه‌ی این چیزهای بیمعنی به یک چیز بامعنی(برای خودمان نه طبیعت) به نام «من» که شامل بدن و آگاهی امرجنس یا برآمده از آن است می‌رسید.

اما وقتی بزرگ‌نمایی میکنید یعنی زوم‌ میکنید آنگاه از یک جایی به بعد دیگر آگاهی و «من بودن» آن معنایی که ما میشناسیم را از دست میدهد و صرفا ما چیزی نخواهیم بود جز چیزهای کوچک بدون آگاهی و حتی از نظری بدون معنی.

بنابراین شبیه یک طیف است؛ مرزی نمیتوان مشخص کرد، درست مثل خود تکامل یا درست مثل مرز جاندار و بیجان که نمیتوان در یک نقطه به طور دقیق قطع کرد و گفت اینجا اولین انسان یا خرگوش به وجود آمد، یا اینجا اولین زنده از غیرزنده ایجاد شده، یا اینجا طیف قرمز دقیقا از زرد جدا میشود؛ نه نمیتوان، درست مثل رسم یک دایره ۱۰۰٪ دقیق که ذاتا ناممکن است و با بزرگنمایی حاشیه های فرو رفته و بیرون زده اش را خواهیم دید.
این یعنی طبیعت عدم قطعیتی ذاتی دارد.
شما هرچقدر زوم کنید مرز را پیدا نمیکنید، نهایت ندارد؛ این طور چیزها مثل آگاهی، مثل زنده و بیجان و یا مثل طیف رنگ ها و غیره ذاتا بدون مرز هستند و بنیادی هم ندارند؛ بلکه صرفا با یک طیف مواجه‌ایم و در مواردی اگر به شدت زوم‌ کنید از معنایی که دارند، می افتند.

بلکه صرفا در این زمینه ها با یک طیف طرفیم؛ که [آگاهی] میتواند ابتدا و انتهایی داشته باشد یا نه؛ یعنی همانطور که بیجان مثل سنگ را به راحتی از جاندار مثل خرگوش تشخیص میدهیم، اگاهی هم میتواند اوجش در انسان باشد و صفرش شاید و فقط شاید تا سلول ها(یعنی شاید روزی کشف شود سلول نیز سطحی کمتر از اگاهی دارد، ولی پایین تر نه)؛ مثل یک مجموعه بسته که سرو تهی دارد کمتر و بیشتری دارد.

اما میتواند ابتدا و انتها هم نداشته باشد، که این یعنی شبیه همه جان انگاری؛ در این صورت و با این فکر آنگاه همه چیز سطوحی از آگاهی دارند، و ما انسانها نیز ختم آگاهی نیستیم و از ما پیچیده تر نیز باید باشد و از ما ساده تر (از نظر نوع و سطوح آگاهی) نیز باید باشد! چیزی به نام همه آگاهی پنداری! مثل یک مجموعه که از هر دو طرف بینهایت است ولی کمتر و بیشتر دارد.



خودتان مرز بین علمی و غیر علمی بودن خطوط این نوشته را میدانید و متوجه اید از کجا به بعد و قبل علمی هست و از کجا به بعد علمی نیست و شواهدی ندارد و اصلا شاید بیمعنی است یا گمانه زنی است.

سام آریامنش
@ofoghroydadd

نوشته مرتبط:
مقاله‌ی "مفهوم زیستی فرد" از ویلسون و بارکر که در دانشنامه‌ی فلسفی استنفورد آمده در ۴ فایل صوتی آورده شده است

اگر یک مثال هم بخواهیم اضاف کنیم برای اینکه نشان دهیم هوش مصنوعی خودآگاه و ناخودآگاهی که نتیجه تحلیلشان از بین بردن انسان شده فرق زیادی با یکدیگر ندارند، این است که تفاوت بزرگی بین دشمنی که آگاهی دارد با دشمنی که آگاهی ندارد نیست ؛ مثل فرق زامبی یا ویروس با هیتلر ؛

چقدر این دو در آسیب رساندن به دیگران میتوانند  متفاوت عمل کنند ؟  تقریبا خسارت هر دو میتواند به یک اندازه باشد؛ یکی از روی آگاهی میکشد، دومی یعنی زامبی صرفا غریزی و خودکار بدون برنامه ریزی از قبل مشخص میکشد، مثل حمله یک ویروس به یک سلول؛

هرچند میتوان طوری توضیح داد که هیتلر و در کل «اعمال به اصطلاح از روی آگاهی انسان» را نیز تقلیل داد به یک جبر زیستی و در نهایت از این طریق آگاهی را خط زد و منکر وجودش شد.