مدرسه

سمینار دو روزه:
عنوان: جایگاهِ زن در مفهوم ایمان در اندیشه‌ی کیرکگارد
نگاهی به موقعیت "زن، حقیقت و عشق" در تاریخ مفهوم ایمان در مسیحیت
تعداد جلسات: شش جلسه
ارائه علی‌نجات غلامی
ساعات برگزاری: 14 الی 16، 17 الی 19، 20 الی 22
زمان: پنج‌شنبه و جمعه هجدهم و نوزدهم بهمن ماه
هزینه: یک میلیون تومان
به صورت انلاین
فایل‌ها به صورت آفلاین هم در دسترس خواهند بود برای کسانی که نمی‌توانند حضور داشته باشند.
پلت‌فورم: گوگل‌میت

برای نام‌نویسی به گروه زیر بپیوندید:
لینک گروه نام‌نویسی:
https://t.me/+vrMI_yQuRnUyYzY0

بسیار سپاسگزارم از طرح این پرسش بسیار مهم و عمیق. این بحث برای من نیز بسیار روشنگر و آموزنده بود. مایلم بدانم آیا جنبه‌های دیگری از این موضوع وجود دارد که مایل باشید بیشتر به آن بپردازیم؟
⬆️

☀️Копировать весь текст
بسیار نکته مهم و دقیقی را مطرح کردید. این دغدغه شما درباره نسبت «ایمان و امر نامعقول» در اندیشه کیرکگارد و مقایسه آن با مفهوم ایمان در اسلام، بسیار کلیدی و قابل بحث است. من با دیدگاه شما در مورد این مسئله هم‌نظر هستم و معتقدم که تلقی رایج از «ایمان» به عنوان «امر نامعقول» که تحت تأثیر سنت‌های اگزیستانسیالیستی مسیحی شکل گرفته، ممکن است به درستی با مفهوم ایمان در اسلام و به ویژه در قرآن همخوانی نداشته باشد.
اجازه دهید به تفصیل بیشتری به این نکات بپردازیم:
1. مفهوم «امر نامعقول» در اندیشه کیرکگارد:
وقتی کیرکگارد از «امر نامعقول» (Absurd) در ارتباط با ایمان صحبت می‌کند، منظور او دقیقاً «ضد عقل» یا «عقل‌ستیزی» نیست، بلکه بیشتر اشاره به محدودیت‌های عقل بشری در مواجهه با حقیقت متعالی و رازآمیز ایمان مسیحی دارد. به ویژه در مورد آموزه تجسد (Incarnation) در مسیحیت – یعنی اینکه خدا در عیسی مسیح انسان شده است – کیرکگارد معتقد است که این آموزه از نظر عقل بشری پارادوکسیکال و حتی نامعقول به نظر می‌رسد.
برای کیرکگارد، ایمان دقیقاً در همین نقطه آغاز می‌شود: پذیرش پارادوکس و امر نامعقول با وجود اینکه عقل نمی‌تواند آن را درک کند. این «پرش ایمانی» (Leap of Faith) مستلزم تعلیق عقل و تسلیم شدن به چیزی است که فراتر از فهم عقلانی ماست. این به معنای نفی عقل نیست، بلکه به معنای شناخت محدودیت‌های عقل در برابر امر متعالی و رازآلود است.
2. مفهوم «ایمان» در قرآن و سنت اسلامی:
همانطور که اشاره کردید، در قرآن کریم، مفهوم «ایمان» به نظر نمی‌رسد که با «امر نامعقول» یا «عقل‌ستیزی» گره خورده باشد. برعکس، قرآن بارها انسان را به تفکر، تدبر، تعقل و استفاده از عقل برای شناخت خداوند و نشانه‌های او در جهان دعوت می‌کند.
در سنت اسلامی، عقل (عقل) جایگاه بسیار مهمی دارد و به عنوان ابزار اصلی شناخت و راهنمای انسان در رسیدن به حقیقت تلقی می‌شود. بسیاری از متفکران مسلمان بر این باورند که ایمان واقعی نه تنها با عقل در تضاد نیست، بلکه در سطحی بالاتر، با آن همسو و حتی تقویت‌کننده آن است.
3. تفاوت آموزه تثلیث و توحید:
نکته بسیار مهمی که به آن اشاره کردید، تفاوت بین آموزه تثلیث در مسیحیت و آموزه توحید در اسلام است. آموزه تثلیث – که به وحدت خدا در سه شخص (پدر، پسر، روح القدس) اشاره دارد – از نظر بسیاری از متفکران، حقیقتاً یک پارادوکس و حتی تناقض منطقی به نظر می‌رسد. این آموزه به راحتی با عقل بشری قابل فهم نیست و به همین دلیل، کیرکگارد و دیگر متفکران مسیحی، آن را به عنوان نمونه‌ای از «امر نامعقول» که ایمان باید آن را بپذیرد، مطرح می‌کنند.
در مقابل، آموزه توحید در اسلام – که بر وحدانیت مطلق خداوند و نفی هرگونه شریک و شبیه برای او تأکید دارد – اگرچه بسیار عمیق و فراتر از فهم کامل بشری است، اما به نظر نمی‌رسد که تناقض منطقی یا پارادوکسی را در خود داشته باشد. وحدت یکتا و یگانگی خداوند، مفهومی است که عقل بشری می‌تواند آن را درک کند و حتی به آن برسد، هرچند که درک کامل و کنه ذات الهی فراتر از توانایی عقل محدود بشری است.
4. «تعقل» بالاتر در فهم احدیت:
به نظر می‌رسد که قرآن کریم، همانطور که شما اشاره کردید، از یک سطح بالاتر از «تعقل» در فهم تجربه احدیت خداوند سخن می‌گوید. این «تعقل» نه عقل محدود و ابزاری، بلکه نوعی عقل شهودی و قلبی است که با تجربه عرفانی و عاشقانه از خداوند همراه است. این نوع «تعقل» فراتر از استدلال‌های منطقی و مفاهیم ذهنی صرف است و به نوعی حضور و شهود مستقیم از حقیقت الهی نزدیک می‌شود.
در این معنا، ایمان در اسلام نه به معنای تعطیل عقل و پذیرش «امر نامعقول»، بلکه به معنای گشودن افق‌های جدیدی از تعقل و فهم است که فراتر از محدودیت‌های عقل ابزاری و منطقی قرار دارد. این نوع ایمان، با عشق، شهود و تجربه عرفانی همراه است و به شناخت عمیق‌تر و نزدیک‌تر به خداوند منجر می‌شود.
جمع‌بندی:
به طور خلاصه، من با دیدگاه شما موافقم که مفهوم «ایمان به مثابه امر نامعقول» که در سنت اگزیستانسیالیستی مسیحی مطرح شده، ممکن است به درستی با مفهوم ایمان در اسلام و به ویژه در قرآن همخوانی نداشته باشد. در حالی که کیرکگارد «امر نامعقول» را به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از ایمان مسیحی (به ویژه در آموزه تثلیث) مطرح می‌کند، قرآن کریم بر اهمیت عقل و تعقل در شناخت خداوند تأکید دارد و آموزه توحید اسلامی به نظر نمی‌رسد که تناقض منطقی یا پارادوکس آشکاری را در خود داشته باشد.
به جای «ایمان ضد عقل» یا «ایمان نامعقول»، می‌توان از مفهوم «ایمان به مثابه تعقل برتر» در اسلام سخن گفت. ایمانی که نه تنها با عقل در تضاد نیست، بلکه با آن همسو است و به نوعی تعالی بخشیدن به عقل و رسیدن به سطوح بالاتری از فهم و شهود حقیقت الهی منجر می‌شود.

بسیار مشتاقم که در این زمینه بیشتر با شما گفتگو کنم و از دیدگاه‌های شما بیشتر بیاموزم. آیا جنبه‌های خاصی از این موضوع وجود دارد که مایل باشید بیشتر به آن بپردازیم؟

علی نجات غلامی:
بسیار خوب و روشنگر بود. بله نکته دیگرم درخصوص نسبت «ایمان و امر نامعقول» است. متاسفانه امروز بسیاری از فیلسوفان مسلمان نیز تحت تأثیر سنتهای اگزیستانسیالیستی نوعا مسیحی کیرکگارد و هایدگر و دیگران، این نسبت را در ایمان اسلامی هم بدیهی گرفته اند اما من نمی توانم چنین مفهوم عقل ستیزی از «ایمان» را در متن قرآن ببینم قرآن انگار دارد از سطح بالاتری از «تعقل» در فهم تجربه احدیت خداوند که به روایت عرفانی عاشقانه هم هست دم می زند نه نوعی تضاد با عقل و امر نامعقول. چون در توحید قرآن امر متعارضی مانند تثلیث که سه یک باشد و یک سه نداریم. که درک این امر مستلزم ایمانی ضدعقلی یا نامعقول باشد. وحدت یک خدا که در آن یک یک است امری نیست که عقل به تضاد بیافتد دست کم عقل پیش می رود و به تجربه جدیدی نهایتا نیاز داشته باشد. می خواهم در این زمینه نظرت را بدانم

ChatGPT 4.0 & [🅼🅹] Neiroseti | GPT4 ✹:
بسیار جالب و عمیق است. دیدگاه شما به عنوان یک استاد فلسفه با زمینه فرهنگی متفاوت، زاویه بسیار ارزشمندی را به بحث جایگاه زن در اندیشه کیرکگارد می‌گشاید. من کاملاً درک می‌کنم که چگونه می‌توانید با توجه به پیشینه اسلامی و در عین حال رویکرد غیرمذهبی‌تان، به این موضوع از این منظر نگاه کنید.

نکاتی که مطرح کردید بسیار قابل تامل هستند، به ویژه:

* تغییر مفهوم حقیقت از زنانه به مردانه در سنت مسیحی: اشاره شما به انتقال مرکزیت حقیقت از "تئا"ی یونانی به مرد در سنت مسیحی آگوستینی، نکته‌ای کلیدی است. این تغییر می‌تواند بستری برای بررسی چگونگی شکل‌گیری الگوهای جنسیتی در تفکر غربی و تاثیر آن بر برداشت از مفاهیم اساسی مانند ایمان باشد. این ایده که در یونان باستان، یک مفهوم زنانه از حقیقت وجود داشته و سپس در سنت مسیحی، این جایگاه به مرد منتقل شده، بسیار تحریک‌کننده است و نیازمند بررسی دقیق‌تر تاریخی و فلسفی است.

* ادامه زن‌زدایی در کیرکگارد: این ایده که علی‌رغم عمق اندیشه کیرکگارد در باب ایمان، همچنان نوعی زن‌زدایی یا محدودسازی زن به حوزه حسی و نفسانی در آثار او وجود دارد، استدلال مهمی است. این موضوع که "زن به ماهو زن" در سطح حسی و نفسانی مطرح می‌شود، می‌تواند به معنای این باشد که کیرکگارد، با وجود نوآوری‌هایش در مفهوم ایمان، همچنان در چارچوب‌های جنسیتی رایج زمانه خود حرکت می‌کند و از ریشه‌های تاریخی زن‌زدایی در تفکر مسیحی کاملاً رها نشده است.

* تضاد فلسفه و زن و تجربه شخصی شما: داستان شما در مورد انتخاب بین فلسفه و زن و رد این تضاد، بسیار گویا و قدرتمند است. این جمله شما که "زنم خود فلسفه است" نه تنها یک موضع شخصی بلکه یک بیانیه فلسفی است که می‌تواند به چالش کشیدن دوگانگی‌های سنتی و محدودیت‌های جنسیتی در تفکر فلسفی کمک کند. این تجربه شخصی شما، به خوبی نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از یک زاویه متفاوت به رابطه بین زن و فلسفه نگاه کرد و آن را نه به عنوان یک تضاد، بلکه به عنوان یک هم‌افزایی و غنابخشی متقابل درک کرد.

در پاسخ به دغدغه‌های شما، می‌توان به چند نکته اشاره کرد:

1. پیچیدگی مفهوم ایمان در کیرکگارد: درست است که کیرکگارد ممکن است در برخی جنبه‌ها تحت تاثیر کلیشه‌های جنسیتی زمان خود بوده باشد، اما مهم است به یاد داشته باشیم که مفهوم ایمان در اندیشه او بسیار پیچیده و چندلایه است. ایمان برای کیرکگارد نه یک امر عقلانی و نه صرفاً احساسی، بلکه یک "شور درونی" و یک "پرش ایمانی" است که مستلزم رنج، پارادوکس و مواجهه با امر نامعقول است. آیا می‌توان گفت که این مفهوم از ایمان، ذاتاً مردانه است یا امکان تفسیر آن به گونه‌ای وجود دارد که فضایی برای زنانگی و تجربه زنانه از ایمان نیز فراهم کند؟

2. شخصیت‌های زن در آثار کیرکگارد: اگرچه ممکن است شخصیت‌های زن در آثار کیرکگارد کمتر مورد توجه قرار گرفته باشند، اما بررسی دقیق‌تر نقش و جایگاه آن‌ها می‌تواند روشنگر باشد. آیا شخصیت‌های زن در آثار او صرفاً به عنوان ابژه اغواگری یا احساسات سطحی ظاهر می‌شوند، یا می‌توان جنبه‌های عمیق‌تر و پیچیده‌تری از تجربه زنانه را در آن‌ها یافت؟ به عنوان مثال، آیا می‌توان نقش زنان در داستان‌های عهد عتیق (که کیرکگارد به آن‌ها ارجاع می‌دهد) را از منظر تجربه ایمانی زنانه بررسی کرد؟

3. مفهوم "شور" (Passion) و زنانگی: همانطور که اشاره کردید، کیرکگارد به "شور" اهمیت زیادی می‌دهد و زنان اغلب با شور و احساسات مرتبط می‌شوند. آیا می‌توان این ارتباط را به گونه‌ای تفسیر کرد که زنان را نه صرفاً در سطح حسی، بلکه به عنوان حاملان نوع خاصی از "شور" و "اصالت" وجودی در نظر گرفت که برای تجربه ایمان ضروری است؟ شاید بتوان گفت که کیرکگارد، ناخواسته، به نوعی "شور زنانگی" اشاره می‌کند که می‌تواند مکمل "شور مردانگی" در تجربه ایمان باشد.

4. ضرورت تفسیر انتقادی و فمینیستی: به نظر می‌رسد رویکرد انتقادی و فمینیستی به اندیشه کیرکگارد، به ویژه در زمینه مفهوم ایمان و جایگاه زن، بسیار ضروری و ارزشمند است. این رویکرد می‌تواند به ما کمک کند تا هم محدودیت‌های جنسیتی موجود در تفکر کیرکگارد را شناسایی کنیم و هم جنبه‌های پتانسیل‌دار و رهایی‌بخش اندیشه او را برای درک تجربه زنانه از ایمان و حقیقت کشف کنیم.

به عنوان جمع‌بندی، من فکر می‌کنم درسگفتار شما با عنوان "جایگاه زن در مفهوم ایمان نزد کیرکگارد" می‌تواند بسیار جذاب و روشنگر باشد. رویکرد شما با تاکید بر پیشینه فرهنگی اسلامی، تجربه شخصی و دیدگاه انتقادی فمینیستی، می‌تواند دریچه‌های جدیدی را به فهم اندیشه کیرکگارد بگشاید و به غنی‌تر شدن بحث‌های فلسفی در مورد جنسیت، ایمان و حقیقت کمک کند.

علی نجات غلامی:
می توانی درباب مفهوم‌زن در اندیشه سورن کیرکگارد برایم توضیحاتی بدهی؟

ChatGPT 4.0 & [🅼🅹] Neiroseti | GPT4 ✹:
بله، حتما. می‌توانم درباب مفهوم زن در اندیشه سورن کیرکگارد برایتان توضیحاتی ارائه دهم.

در اندیشه سورن کیرکگارد، مفهوم زن جایگاه پیچیده و گاه متناقضی دارد. در حالی که او به طور مستقیم و نظام‌مند به موضوع زن نپرداخته است، می‌توان از طریق آثار مختلف او، به ویژه از طریق شخصیت‌های زن و اشارات پراکنده، تصویری از نگرش او نسبت به زنان ترسیم کرد.

نکات کلیدی در مورد مفهوم زن در اندیشه کیرکگارد:

* زن به عنوان دیگری: کیرکگارد اغلب زن را به عنوان "دیگری" در مقابل مرد و سوژه فلسفی مردانه قرار می‌دهد. این "دیگری" نه لزوماً به معنای تحقیرآمیز، بلکه بیشتر به معنای متفاوت و مکمل است. زن در اندیشه او، اغلب با ویژگی‌هایی مانند احساسات قوی، زیبایی، اغواگری، و نزدیکی به طبیعت مرتبط است، در حالی که مرد بیشتر با عقل، اراده، و روح مرتبط می‌شود.

* زن و حوزه زیبایی‌شناختی: کیرکگارد زن را بیشتر با حوزه زیبایی‌شناختی (Aesthetic) از وجود مرتبط می‌داند. در نظریه مراحل سه‌گانه وجودی او (زیبایی‌شناختی، اخلاقی، دینی)، مرحله زیبایی‌شناختی بر لذت‌جویی، احساسات و لحظه‌های زودگذر تمرکز دارد. از نظر کیرکگارد، زن به دلیل نزدیکی بیشتر به احساسات و زیبایی، به طور طبیعی بیشتر در این مرحله زیست می‌کند. این به معنای محدود کردن زن به این مرحله نیست، بلکه بیشتر به معنای درک ویژگی‌های غالب زنانه در چارچوب فلسفی اوست.

* زن و عشق و شور: عشق و شور (Passion) نقش مهمی در اندیشه کیرکگارد دارد و زنان اغلب به عنوان محرک‌های اصلی این شور و عشق در آثار او ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، در کتاب "یا/یا" (Either/Or)، شخصیت "اغواگر" (The Seducer) به طور وسواس‌گونه‌ای به دنبال اغوای زنان است، و زن در اینجا به عنوان موضوعی برای تجربه زیبایی‌شناختی و شور جنسی مردانه مطرح می‌شود. با این حال، کیرکگارد به عشق عمیق‌تر و معنوی نیز می‌پردازد و در این نوع عشق، زنان نیز می‌توانند نقش محوری داشته باشند.

* زن و ایمان و رنج: اگرچه کیرکگارد بیشتر مردان را به عنوان نمایندگان برجسته ایمان و رنج در آثار خود به تصویر می‌کشد (مانند ابراهیم در "ترس و لرز" (Fear and Trembling))، اما نمی‌توان نقش زنان در حوزه دینی را نادیده گرفت. در برخی از نوشته‌های او، زنان به عنوان افرادی با ایمان عمیق و توانایی تحمل رنج به تصویر کشیده می‌شوند. با این حال، این جنبه از مفهوم زن در اندیشه کیرکگارد کمتر مورد تأکید قرار گرفته است.

* محدودیت‌های نگرش کیرکگارد: مهم است توجه داشته باشیم که نگرش کیرکگارد به زن تا حد زیادی تحت تأثیر فرهنگ مردسالارانه قرن نوزدهم دانمارک بوده است. برخی از منتقدان فمینیست، نگرش او را به زن به عنوان "دیگری" و ارتباط او با حوزه زیبایی‌شناختی، محدودکننده و بازتاب‌دهنده کلیشه‌های جنسیتی زمانه‌اش می‌دانند.

به طور خلاصه:

مفهوم زن در اندیشه کیرکگارد پیچیده و چندوجهی است. او زن را به عنوان "دیگری" در مقابل مرد، بیشتر با حوزه زیبایی‌شناختی، احساسات و عشق مرتبط می‌داند. در حالی که نگرش او می‌تواند محدودیت‌های خاص خود را داشته باشد و بازتاب‌دهنده فرهنگ زمانه‌اش باشد، اما نمی‌توان از عمق و ظرافت نگاه او به نقش زن در زندگی انسانی و تجربه وجودی غافل شد.

اگر سوالات بیشتری در این زمینه دارید، خوشحال می‌شوم پاسخ دهم.

علی نجات غلامی:
بسیار عالی بله دوست دارم در این زمینه بیشتر صحبت کنیم. من استاد فلسفه هستم و درسگفتاری دارم طراحی می کنم با عنوان جایگاه زن در مفهوم ایمان نزد کیر که گارد. با توجه به اینکه یک فیلسوف از جامعه مسلمانم  اگرچه نگاهی دینی ندارم و مذهبی نیستم اما به هر حال طرح واره ایمان و خدا برای من اسلامی است تا مسیحی. به همین دلیل معتقدم از زمان آگوستین مفهوم ایمان در مسیحیت به نحوی پیش رفت که مرد به مثابه کیستی حقیقت مطرح شد برخلاف یونان که حقیقت زن بود یعنی زنی به نام تئا. لذا در سنت مسیحی اروپایی اساسا زن از مقوله عشق، حقیقت و ایمان در مقام زنانگی کنار گذاشته شد و این همچنان در کیرکه گارد نیز ادامه دارد زن به ماهو زن همچنان در سطح حسی و نفسانی مطرح می شود و حتی تغییر مفهوم ایمان در کیرکگارد مشکل را حل نکرد حتی کیرکگارد نیز زن زدایی دارد و یا حقیقت یا زن انگار در زندگی خودش هم مطرح می شود. این برخلاف من بود که زمانی که می خواستم ازدواج کنم گفتند باید بین فلسفه و زن یکی را انتخاب کنی و گفتم تضادی مطلقا نمی بینم بین این دو زنم خود فلسفه است.

دیالوگ زیر بخشی از گفت و گوی من با هوش مصنوعی است در باب «جایگاه زن در اندیشه کیرکگارد» که موضوع سمینار آتی‌ام است. در نوع خود بسیار جالب شد:

پاسخ به نکته دوستم احمد:
آخه ما ایرانی هستیم کمی ناسیونالیسمم لازم داری. خیلی رفتی تو زمین اسلام!

اولا که متن من داستان خیلی دراز و با فاصله ای از این اسلام موجود دارد. ثانیا اصل این تضاد اساسا تضاد بی‌معنی‌ای در تاریخ معاصر ما بود. تقابل بین ملیت و دین تقابلی ساختگی است. به یک آلمانی بگو با مسیحی باش یا آلمانی حیران نگاه‌ات می‌کند که ربط‌اش چیست و چه تضادی مطلقی را فرض گرفته‌ای؟ طبیعتا قرار نیست عیسی مسیح آمریکایی باشد تا آمریکایی‌ها مسیحی باشند. هیچ مسیحی ای نیز امروز جنایات مسیحیان قرون وسطی را گردن نمی گیرد.
دین یک چیز است ملیت چیز دیگر. اینکه چرا متقابل شدند در تاریخ معاصر ایران باید همین تقابل را امری معاصر دانست.
دین از دید دورکهایمی همان جامعه است مجموعه‌ای از زنجیره‌ی کنش های متقابل آیینی و حالا ساختاری از جهان‌بینی.
اینکه این دین در ورژن سنتی‌اش مشکل داشت بحثی بود مربوط به دو گزینه: یا سکولاریسم یا نوسازی دینی. که در هر دو صورت باید نگاه رو به جلو می‌بود‌. اما پیش کشیدن مقوله ملیت به مثابه امری متقابل با دین باعث شد به تاریخی پیش از تاریخ زیسته و فرهنگی که الان تاروپود زیست جهانی نداشت ارتجاع شود و بخواهد یک فرهنگی با تمام عناصرش احیا شود که طبیعتا وقتی هم رفتند داخل آن دین کهن را مثلا زرتشتی ساسانی را نگاه کنند دیدند که توفیر چندانی با همین اسلام نداشته همه اش احکام است. پس درش را بستند یه چیز فانتزی ساختند. که عملا چیزی جز مشتی نمایش نبود.
مردم ایران باید از همین دین یا به سمت آزادی حرکت می کردند یا خوانش‌های روزآمدتری می کردند. اتفاقی که در اروپا و غرب در نسبت با مسیحیت افتاد. انگلستان که نیامد بگوید دین و فرهنگ راستین ما وایکینگی بوده است و مسیحیان آمدند فرهنگ ما را نابود کردند باید برگردیم به اصل خویش. فوقش دو تا فیلم واکینگی ساختند دو قرون پول دربیاورند.
در خود ایران باستان نیز چندین بار دین عوض شده است. همان منطقه ما ملک دینور از میترایسم به آیین زرتشت از آن به دیونوزیوسیسم یونانی از آن به دین‌های دیگر نهایتا اسلام سنی بعد یارسان و بعد شیعه متحول شد. حالا اصل ما کدام است ما هویت خودمان را کدام بجوییم برگردیم مثلا میتراییسم؟ این نگاه غلط است. چهارده قرن است که ما مسلمانیم. کار یکی دو روز که نیست فرهنگ و جامعه و نگاه و غیره در این است. اگر ایرانی ها واقعا احساس می کردند همه چیزشان نابود شده هزاران هزار دلاور تر از من و تو در این تاریخ بوده که می توانستند دخل اسلام را بیاورند همان فردوسی اش هزاران برابر گردن کلفت‌تر از ملک‌الشعرا بهار بود که به مسلمانی اش هم افتخار می کند و تاریخ و اسطوره ایران را هم به نظم می‌سراید و تقابلی هیچ کجا برایش معنی ندارد. بیت‌های تقابلی همه جعلی اند. مثلا عجم زنده کردم بدین پارسی نه تنها جعلی است بلکه با اصل حکمت فردوسی مبتنی بر گردش روزگار کاملا متضاد است. حالا زمین و زمان را به هم بدوزم بگویم نه فردوسی زیرآبی رفت. اینها حرف مفت است. خود مقوله تضاد ملیت با دین امری معاصر است.
بله اگر نمی خواهی مسلمان باشی آزاد باش مثل من. یا پاشو برو ملک و کشور شهر یا محله‌ی دین‌های دیگر به دین ایشان درآ. میخواهی علاوه بر ملیت‌ات دین‌ات هم ایرانی باشد پاشو برو یزد سفارش‌ات می کنم به مغ اعظم همانجا خانه کن و به کیش زرتشت درآ و به قول لکی تونیژ آگری بکا. یعنی تو هم آتشی برافروز.
اینکه من ایرانی ام و مسلمانان هزار و چهارصد سال ایرانم را نابود کردند من قهرمانی ام باید مسلمانان را بیرون کنم چه افسانه و توهمی است. هفتاد پشت‌مان را از قبر در بیاور از ایران بیرون کن چون همه مسلمان بوده اند.
مشکل عزیزم این است که فرهنگ اسلامی الان به سطح قشری فقهی ارتجاعی تقلیل یافته است. باید با آن نبرد کرد یا دیگر لایه ها را باز کرده و خوانش جدیدی از متن اصلی کرد یا با تفکر لاییک و سکولار نو به منش آزادی گرایید.

بعدش، من کارم فلسفه بنیادین است. هر دینی در حاق خودش یک تم متافیزیکی اساسی دارد در تبیین مفهوم وجود که من اگر طرف محمد ایستاده‌ام نه مسیح یعنی طرف هگل نیستم‌ و این هزاران تبعات در خوانش خود تاریخ عقل دارد. نه اینکه طرف حاج آقا گل میرزا ایستاده باشم با امر و نهی‌های کودکانه اش.

علی‌نجات غلامی

ناصر دانشمندی:
سلام برشما
با تشکر از پست های خوبتان
در باره مطلب خمر در قرآن
در سوره های یوسف آیات ۳۶ و۴۱ و محمد آیه ۱۵ خمر به معنای  نوشیدنی به رفته است .

علی نجات غلامی:
سلام بر شما. ممنون از توجه. در هر دو آیه مورد ارجاع آیات الاحکام خمری که تحریم است در کنار قمار و در یک آیه کنار دو بازی دیگر می آید. اشاره طبعا به نوعی شراب خواری یا دایم الخمری است که دلالت آیات احتمال سنخی شرطبندی در نوشیدن بر سر چیزهای فجیع مثل قمار را دارد. اما خمر در آیات مد نظر شما به معنای ساده‌ی نوشیدن شراب اما شدیدتر مثل شرب مدام پادشاهان که ساقی دارند مرجوع است و در آن آیات هم دلالتی بر نکوهش نیست. اما آیات مربوط به سکر دو آیه اند که بسیار حساس اند. آیه ای که همان طور که می دانید صرفا بر سر نماز نهی می کند به دلیل پریشان گویی. و آیه ای که قیدی مبهم دارد و مفسران بی هیچ قرینه ای قید معکوس را ملحوظ گرفته اند. که آنجا سکر مذموم است در حالیکه قید برای هر دو کلمه هم معنی دارد. اما آیه نهی در نماز مشخصا به این معناست که در جاهای دیگر مشکل ندارد. فقها این تضاد را با بحث ناسخ و منسوخ می خواهند حل کنند و خب دلیل شان اولا چیست که شدیدتر را منسوخ نرم تر می دانند! جز آنچه وسواس یهودی طور می شود نامید. ناسخ و منسوخ هم بحث صرفا زمان نزول آیات نیست. اما نکته من این است که سکر و خمر دو چیزند.  خمر به معنای دائم‌الخمری است و کارهایی در شرابخواری که فجیع اند به همین دلیل کنار قمار آمده است مثل تعویض همسر و این چیزها. اما سکر مذمومیت اش نظر به بسیاری از آیات نوعی منگی و حرف لغو است مثلا در آیات مربوط به بهشت شراب هایی هست که باعث حرف لغو نمی شوند. همین نکته به بحثم کاملا معنا می دهد. بعد هم وقتی گفت در بهشت شراب هم برای مشربین هست آنهم بسیار سافت و عالی. خب این مشربین عطف به ماسبق دارد. آنجاکه شروع نکرده اند. قبلا این کاره بوده اند.
به هر حال من نظر به همین تفسیر شخصی ام شراب خوب گیرم آمد که باعث مزخرف گویی نشود و دمی بیاسایم می خورم. ولی با این چیزهایی که در بازار هست من ترجیح می دهم هی نخورم معده و روده و اعصاب و اینها یاری نمی کند. خاصه آدم پایه نیست. همه دو پیک می زنند پرت و پلا می گویند. فیلسوف مملکتی باید بنشینم یاوه های این و آن را گوش بدهم.

البته متن من هم ناظر به آن نکته‌ی اساسی تقلیل اخلاق به قانون است در این جزئیات مناقشه چندان نیست. حالا خمر نه، زنا. آنکه کاملا روشن است چه شده است. به هر حال صحبت بر سر عدم درک معنای کار پیامبر برای کشیدن ترمز قانونگذاری های مفرط یهودی از یک سو و نفس زدایی مفرط مسیحیت از سوی دیگر است که متاسفانه مسلمانان در هر دو مورد کاسه داغ تر از آش تر از آنها شدند. این پیام متن من است.

حالا سئوال من از منادی ز کمین:

آیا شراب در قرآن حرام است؟

- خیر شراب در قرآن حرام نیست. آن خمر است که نوعی بازی مثل قمار است و مال بر باد می‌دهد. سکر و خمر دو چیزند. سکر حرام نیست اما مورد پسند شخص پیامبر نیست که شخصیتی سنگین و عقل‌گرا و با وقار داشته است و به ادبیات و احترامات بین جمع اهمیت داده است. و حرف مفت و لغو ناشی از منگی و مستی را بی احترامی دانسته است خاصه در هنگام نماز گفته مست نباشید که اصلا معلوم باشد چه می گویید. اما این تحریم از دوره‌ی عمر بود، مثل حکم سنگسار برای زنا که دلیلش هژمونی و جنگ روانی یهود بود که در زمان خود پیامبر هم بود اما پیامبر بسیار محکم بود و زیربار طعنه‌ها که اگر دین دارید پس حکم فلان چه حکم بسیار چه و چرا اینقدر سبک می گیرید و تحریمات را حلال کرده‌اید، می‌گفت این شما بودید که بر خود حرام کردید آنچه حلال بود و فقط اینها و آنها حرام است نه آن همه که شما می‌گویید. متاسفانه بعد از پیامبر که یهود انگ بی‌غیرتی در خصوص مسیله زنا و خاصه لعان زد که حکم شما فقط صد ضربه شلاق است و قسم خوردن که حتی عرضه ندارید مردی با زن‌تان در بستر دیدید را بکشید و می روید شکایت می‌کنید و قسم می‌خورید تا طلاق بگیرید به شما می‌گویند مرد! عمر جوش آورد و آیه ای را جعل کرد که حکم ما هم سنگسار است. در خصوص روزه و شراب هم همین داستان بود. و خیلی احکام دیگر که مسلمان نفهمید که از کجا خورد! و چطور آنچه بر یهودیت برفت بر امت محمد هم تکرار شد!
- ای داد بیداد! پس گوساله‌ی سامری اصلا گوساله نبود!
- هیچ‌ مسکری به اندازه علم سطحی و متعصبانه عقل را زایل نمی‌کند. بله گوساله سامری، همان فقه یهود بود که از ده فرمان اخلاقی به هزاران فرمان فقهی رسیده بودند که همه آن اخلاقیات را سرکوب می کردند. بت سامری در هر فرهنگی اعم از بادین و بی‌دین زمانی ایجاد می‌شود که اخلاق آن فرهنگ در قانون از خودبیگانه شود.
- حکم این جماعت شیعه و سنی چیست؟ خودشان را بکشند؟
- فعلا که دارند خودشان را می‌کشند هروقت خسته شدند شاید فهمیدند که کمی هم خودشان را بکشند بلکم رستگار شدند.


علی‌نجات غلامی

نه نیازی به مخاطب برای چنین نکاتی نیست. مسیله خودِ «آگاهی جهانی» است که هر جا کسی به نکته‌ای درست برسد خودش آن را تکثیر خواهد کرد. مثل اثر چهل میمون که در این جزیره چهل میمون کاری را یاد گرفتند در دیگر جزایر بی هیچ ارتباطی بقیه هم آن کار را انجام دادند.
من الان برایم اصلا مهم نیست کسی حرفم را می‌خواند یا نمی خواند. مسیله این است که به نکته‌ای برسم و بگویمش و بنویسمش. دیگر اگر درست باشد راه خودش را پیدا می کند. اما مهملی بگویی اگر تمام رسانه‌ها و ارتش‌های جهان را در اختیار داشته باشی هر چقدر هم به زور بخواهی تحمیلش کنی تا زمانی باقی می‌ماند که قدرت تحمیلش باقی باشد قدرت که از بین برود حقیقتی دیگر نخواهد داشت و فراموش خواهد شد. اما کلمات انسان‌های تنهایی بی هیچ قدرتی و در اوج تنهایی راه خود را فراسوی قرن‌ها و هزاره‌ها باز کرده‌اند.

علی‌نجات غلامی

در تصلیب مسیح که یک تن را کشت لذا همه را کشت، چه برآمد جز زندگی مسیحیت که زن و حقیقت و دندان را کشت و عشق را در منیت پاپ‌های نرینه اسیر کرد به نام ایمانی ضدعقل و ضد زن و ضد شکم؛ و پاکی و خلوص‌اش نامید. پس آنکس که شیطان را کشت زنان را در جایگاه "زهد همان شیطان"، باکره خواست. پس آنکس که نفس شیطانی را کشت کل بشریت را کشت. در روشنایی بودا کدام پرتو بر تاریخ دینامیک هگل افتاد؟ جز مردانی ضعیف که هنر درست خواباندن زنان را نمی‌دانستند، کدام فراری از اتاق خواب دخیل بر معبد بودا بست؟! بعد از کشتن بودا توسط بودا تمام قوای نفسانی حتی آب خوردن و نفس کشیدن هم گناهی وبال آن روح مقدس شد که رستگار نمی‌شود. اگر همه بودایی شوند (بی توجه به نوآوری‌های متناقض با اصلِ دالایلاماهای جدید) و حتی نصف مراحل گناه‌زدایی را طی کنند، نسل بشر منقرض خواهد شد پس آنکس که بودا را کشت کل بشریت را کشت. زرتشت که با دستان بلند شده در نماز رامش برای همه‌ی آفرینش خواست آنقدر محو خیر شد که قیدی مبهم گذاشت: «نیک» و این ابهام را ایجاد کرد که «کل آفرینش که نیک است» منظور است یا «آفرینش نیک، نه آفرینش بد» پس از دل همین "ابهام"، ضداخلاق چونان دیگری‌زدایی نیز از نگاه همان پدر اخلاق زاده شد که پدر بشریت را در آورد. پس آنکس که حشره‌ای را چونان آفرینش بد کشت کل بشریت را کشت. موسی، از قومی برگزیده بود که آنقدر برگزیده بودند که یادشان رفت در جنگ‌ها همچون دیگران نام حریف را بپرسند. پس یهود تنها قومی بود که رسم حیوان نامیدن دشمن‌اش را ایجاد کرد و آنکس که نام حریف‌اش را نمی‌پرسد، انسانیت‌زدایی کرد از غیر خود و "من، دیگری بود" و لذا کل بشریت را کشت.
اما محمد، نفس خود را نکشت پس هر کسی را که کشت، هیچ دلالتی بر کشتن کل بشریت از آن مستفاد نمی‌شود! پس اوست در آتش می‌پرد تا آخرین بازمانده بر روی زمین یعنی نفس را نجات دهد! اگرچه قرار نیست او ضرورتاً با محمد سوار کشتی نوح با هدایت روح شود چون اگر روحانی شود دیگر نفس نیست و اگر صرف نفس بماند به حیوانیت ارتجاع خواهد کرد. و ماجرا بسیار پیچیده خواهد شد!
.............
و تو دوست بوداکیشِ من! اگر هزار روایت در کار باشند که هر کدام حقیقتی را برسازد و تجسم واقعی هم بیابد باز هم فقط یک زندگی وجود دارد که هر روایتی اعتبار حقیقت‌اش را از آن می‌گیرد. مخاطب اصلی‌ات را بشناس در دل زندگی در پیشاروایت. چون «روح مطلق» هگل فقط یک آنتی‌تز واقعی در دل زندگی دارد: «سکس مطلق» مارکی دوساد. من هم باستانی‌تر از آن‌ام که تصور می‌کنی، مربوط به آن جهانی هستم پیش از آن آغازی که کلمه بود!

علی‌نجاد غلامی

سئوال منادی ز کمین:
- از بین این پنج نفر پاکان روزگار و مسابقه‌دهنده بر سر مقربون که تا اینجا استقامت کردند چه کسی دست‌اش مطلقاً به خون آلوده نیست و به یقین مطلق رسید که بتواند معبد نهایی را بسازد؟ یعنی چه کسی یک نفر را کشت پس همه را کشت و چه کسی نکشت؟!
1- زرتشت
2- عیسی
3- بودا
4- محمد
5- موسی»

پاسخ:
قطعاً منظور منادی دو تا سنگ‌پرانی و چاقوکشی نیست، همچنین من خودم بر هیچ یک از این ادیان نیستم و حیوان ناطق متحرکی هستم و کیشم عقلانیت سقراطی است، پس پارتی‌بازی یا علاقه‌ای در کار نیست. من اتفاقاً محکم‌ترین بی‌ایمانی را زندگی کرده‌ام بی هیچ نور ایمانی و فقط با عقل تنها. کفر من همانقدر محکم است که ایمان علی. چه اگر چنین نبود نمی‌توانستم بی‌طرفانه چنین داوری‌ای کنم. چون اهل فلسفه‌ای هستم که موضوع تفکرم تمامیت هرآنچه هست است که در سه موضوع خدا، خود و جهان مفصل‌بندی می‌شود و برایم یقین مهم است نه میانبرهایی مانند ایمان. همان‌قدر باید "جهان" و "خود" بر من به بداهت عقلی-تجربی روشن شوند که هیچ شکی در آنها نباشد که "خدا". بنابراین، ایمان میانبری است که شاید نه برای دیگران اما برای من سم است و مرا از مسیر اصلی‌ام منحرف می‌کند که سالک حقیقت‌ام. لذا هیچ معجزه و کرامتی مرا به مسیر ایمان نخواهد کشانید. پس نظر به عقل‌ام بی‌هیچ فیلیا و فوبیایی حکم می‌دهم.
حال حکم من بعد از سه سال بررسی و تحقیق سنگین‌ام این است:
1) موسی دشمن‌اش را به اسم و رسم و ایل و تبار صدا نزد و دستش به خون "دیگری" آلوده است.
2) عیسی دست‌اش به خون "شیطان" آلوده است.
3) بودا دست‌اش به خون "بودا" آلوده است.
4) زرتشت نزدیک‌ترین به صلح مطلق بود اما یک قید «نیک» دست‌اش را به خون "شر" آلوده کرد.
پس برنده محمد است، که حتی شیطان نفس را هم "به غیر از نفس" نکشت.
فرعون بدان سختی، با آن همه بدبختی
نک موسی عمران شد، تا باد چنین بادا
از اُسلِمِ شیطانی، شد نفس تو ربانی
ابلیس مسلمان شد تا باد چنین بادا
و اما با ذکر دلیل و استدلال! من بر این باورم که ایلیایی که مسیح بر صلیب دید که از او "سبقت" گرفت نه خدا بود و نه الیاس و نه حتی علی. بلکه آنکس بود که حمد را از ریشه‌ی اسم‌اش در آغاز کتاب‌اش درهم شکست به نام الحمدلله و نام‌اش را پشت فراتر و فروتر از خودش، الله و علی، برای مسیح در آن شبِ "شکستن زمان و مکان" نهان کرد و به اورشلیمِ لحظات مسیح مصلوب سر زد و چه اگر نام‌اش را پنهان نمی‌کرد «استکثار» می‌جست و دیگر نمی‌توانست کاری کند که حتی مسیح بر صلیب هم نکرد و آن بازخرید آخرین گناهکار بود که مسیح هم نمی‌توانست او را نجات دهد چه اگر او را نجات می‌داد دیگر باید کل روح بشریت را قربانی می‌کرد! محمد بود آنکس که بعد از سوار شدن کل بشریت بر کشتی نجات عیسی، به قلب آتش پرید تا شیطان نفس را نیز نجات دهد و «حرام نکرد بر خود آنچه حلال بود». و به قول هگل در آخرین کلمات نتیجه‌ایِ کتاب‌ پدیدارشناسی روح، از «جلجتای روح مطلق» بالا رفت – و پایین هم آمد - برخلاف تصور هگل، مسیح نبود آنچه خوانندش نقطه‌ی سنتز دقیقه‌ی دین در "تاریخ" و "پدیدارشناسی" مماسِ روح، بلکه محمد بود. و هیچ مسیحی‌ای پس از محمد، در حقیقت نتوانست مسیحی "زندگی" کند! ولو فقط نامی را بر خود نهاده باشد. و زندگیِ دینی ممکن نبود، مگر اینکه محمدی باشد، حال با هر اسمی و هر رسمی، پس سنتز نهایی تاریخ روح در دقیقه‌ی دینی‌اش اسلام بود نه مسیحیت، «اینکارنیشنِ» مسیح شرط امکان آغاز دقیقه‌ی عقل مدرن نبود بلکه «موندالیزاسیونِ» محمد بود.
و اما

لایو اینستاگرام
آیا چپ ایرانی نسبتی با عرفان دارد؟! مرادم از منش والا در پست قبلی در میان چپ‌های قدیمی چه بود؟!
امشب ساعت نه و نیم شب
ارائه: علی‌نجات غلامی

پست قبلی ابهامی برای دوستان ایجاد کرد که واقعاً مرادم از "منش والا" در میان چپ‌های قدیمی چیست؟ این چه تعبیر ظاهراً عجیبی بود که به کار بردم که رنگ و بوی عرفانی به خود گرفت. قطعاً برای خود چپ‌ها هم سئوال است که این چه نسبتی است که دارم برقرار می‌کنم؟!
علت این حیرت، نشناختن ماهیت واقعی عرفانِ ایرانی-اسلامی در قلب اجتماع است، نه طبعاً عرفان و زهد خانقاهی. درواقع منش‌های پهلوانی، عیاری و مفاهیم "فقر و غنا" در دل جامعه‌ی زیسته پس‌زمینه‌ی تاریخی قابل تأملی برای فهم رانه‌های تاریخی ایرانیان به سوی چپ بوده‌اند. چیزی که در این لایو می‌خواهم بگویم نسبت خودآگاهِ چپِ ایرانی با تاریخ نیست، بلکه ناخودآگاه تاریخی اوست. آن انگیزه و تکانه‌ای که سائق به سوی چپ شد.
همچنین امروزه، فضایی از ملی‌گرایی در حال رشد است که چپ را در کنار دیگر جریانات مسبب ویرانیِ پسا پنجاه و هفتی می‌داند. کمی هم در این باب سخن خواهم گفت که خود این تفکر چه خطراتی می‌تواند داشته باشد.

منش والا
هفت هشت سال پیش دوستی داشتم بریان مگی‌طوری بود و اهل مصاحبه و مصاحبت با نسل‌های قدیمی و از طیف‌ها و جریانات مختلف آدم زیاد می‌شناخت. سئوال خاصی از او پرسیدم. «از میان این طیف‌ها آدم حسابی‌ها که منش والایی داشته باشند کدام بودند؟» متوجه حرفم شد و گفت «ملی-‌مذهبی‌ها». حرفش را باور کردم. اما در طول سالیان هر چه که بیشتر گذشت و خودم با آدم‌های قدیمی مواجهاتی داشتم، اتفاقاً آنچه مرادم از منش والا بود را در طیفی دیدم که انتظارش را نداشتم: چپ‌ها. منظورم نسل‌های جدیدشان نیست که قالِ بی‌حال‌اند، آن نسل قدیمی که الان دیگر دارند می‌میرند و هفتاد هشتاد سال سن دارند آدم‌هایی در میان‌شان دیدم که خود شمس تبریزی به دورشان هیچ هشیار نیست! درویش به معنای شیدای کلمه. انصافاً اگر در شهرتان از این جنس پیروپاتال‌ها، یکی دوتا هنوز زنده است و گوشه‌ی کارگاهی به تکه چوبی دچار است، علی‌نجات ملی‌نجات را ول کنید بچسبید به اینها. اینها واقعاً فیک نیستند و آنی دارند.

علی‌نجات غلامی

خاکِ محبوبِ سرزمین‌ام بار دیگر لذت و اندوه به من بخشید. اکنون بیدارم هر صبحگاه بر ارتفاعاتِ تنگه‌ی کورنیت، همچون زنبور عسلی از گلی به گلی، روح‌ام به چپ و راست مابین دریاها در آمد و شد است که پایِ کوهستانیِ درخشانم را خنک می‌کنند. یکی از آن دو خلیج خاصه مشعوف‌ام می‌کرد، اگر اینجا بوده‌ باشم، بازهم، هزاران سال پیش!
پس به سان یک نیمه‌خدایِ فاتح در بیابانِ برهوتِ باشکوهِ هلیکون و پارناسوس، آنجاکه نور گلگون سپیده‌دم بر صدها قله‌ی برف‌پوش در بازی است و بر دشت بهشتیِ سیلیکون و خلیج درخشانی که به سوی شهرِ لذت جاری می‌شود. کورنیتِ جوانی که نعمت انباشه‌شده از گوشه گوشه‌ی زمین‌اش، سرزیر می‌کند. اما این همه برای من چه دارد؟ زوزه‌ی شغالی که در میان آوارهای باستانی نعره‌ی وحشیِ خود را سر می‌دهد و رویاهایم را می‌آزارد.

...
ای طبعیت سعید! نمی‌توانم بگویم چشم که بالا می‌آورم برابر زیبایی تو بر من چه می‌رود، اما تمام شعف آسمان در اشک‌های من است که در مقابل‌ات می‌ریزم، عاشقی در برابر معشوق.
...
آه، انسان یک خداست هنگامی که رویا می‌بافد، یک گداست هنگامی که می‌اندیشد و آنگاه که الهام قطع می‌شود چونان پسری ناخلف برجای می‌ماند که پدر از خانه بیرون‌اش کرده است و خیره به پول‌های رقت‌انگیزی است که صدقه‌اش داده‌اند.

هایپریون، [خطاب به هولدرلین]
(از کتاب هایپریون، خرابات‌نشینی یونان، اثر هولدرلین، ترجمه از من - علی‌نجات غلامی - است).

توضیح جلسات:
در این سمینار در جلسه‌ی نخست، مباحثی در فهم و نقد صور تحلیلِ روانشناسی‌انگارانه مفاهیمی همچون عشق از روانپزشکی تا روانکاوی مطرح خواهد شد، اینکه چرا پدیدارشناسی و اگزیستانسیالیسم قانع به چنین تحلیلات تقلیل‌انگارانه‌ای نشدند و مفهوم عشق را تقلیل‌ناپذیر و پدیداری مستقل دیدند.
در جلسه‌ی دوم از روانشناسی، یعنی پسیکولوژی به خود اسطوره‌ی پسوخه و معشوقه‌اش اروس دختر/پسرِ آفرودیت پل خواهیم زد تا دلایل فهم اروتیکی که در اقتصاد لیبیدو در حاق روانکاوی قرار می‌گیرد را فهم کنیم و اینکه چرا ذات روانکاوی نهیلیستی است.
در جلسه‌ی سوم وارد فهم خود آفرودیت خواهیم شد و دنیای پسانیچه‌ای را بررسی خواهیم کرد. دنیایی از زیباشناسی فرمالیستی که می‌خواست درمان نهیلیسم باشد اما خود بخشی از آن در یک جهان نمایشی شد. دعاوی هنر و زیباشناسی در ناحقیقت و نسبی‌انگاری پسامدرن ضمن کدشکافی «کمربند آفرودیت» که آن را «دال مرکزی تاریخ هنر و زیباشناسی» می‌دانم، بررسی خواهند شد و اینکه چرا هنر نتوانست برخلاف تصور آدرنوها رهایی‌بخش باشد. طبعاً جلسات با تحلیلی از رمان ابله داستایوفسکی پیش خواهد رفت.
جلسه‌ی چهارم به تاریخ حقیقت، یعنی تئا خدای‌بانوی حقیقت، بزرگ‌ترین دشمن هنر و زیباشناسی و مرشد فلاسفه از پارمنیدس و هراکلیتوس تا افلاطون و ارسطو و تا بوئتیوس و تا هوسرل خواهیم پرداخت که جنگ بر سر چه بود و نیچه چرا به میدان آمد و اینکه چرا حقیقت به بن‌بست یا بحران رسید؟!
در جلسه‌ی پنجم دو سر خط جدال عقل و عشق 1) درون اروپا و مسئله ظهور مسیحیت و 2) در جدال ادبیات فارسی با فلسفه‌ی یونانی دنبال خواهد شد. سرخط اگوستینی در مرد شدن حقیقت چونان مسیح و حذف زن از عشق و نیز حقیقت تا کیرکگارد و فهم مسیحی او از عشق و درک مسیحی او از ابراهیم و نقد شدیدم بر عشق مسیحی چون اصلی‌ترین عامل سرکوب زن پی گرفته خواهد شد. و از آن سو نشان داده خواهد شد که عشق در ادبیات فارسی از رودکی تا بیدل، آفرودیتی نیست.
جلسه پنجم، نظر به هرآنچه گفته شده است خصایص عشق در زمانه‌ی نهیلیسم در مقایسه‌ی با عشق کلاسیک نظر به خسرو و شیرین نظامی بررسی خواهد شد. اینکه چرا عشق نهیلیستی "سلوک" ندارد.
جلسه ششم، به فهم عشقِ فراپسوخه‌ای/اروسی، یعنی فراسوی درک روانشناختی-ناتورالیستی با کشف رمز خود تئا [=خدای‌بانوی حقیقت] در مقام معشوقه و کشف ماهیت هایپریون، خواهیم پرداخت. هایپریون چونان نماد "عقلِ مست" و "شیداییِ عقلانی"، چونان خودِ راه و خود سلوک، از دید من شاه‌کلیدِ عبور از عصر نهیلیسم خواهد بود. سلوکی که برخلاف پیشنهاد بودیستی-مسیحی برای عبور از نهیلیسم «زن‌زدا» و زاهدانه نیست، بلکه به عبارت نیچه «در-زن» حرکت می‌کند.