@indianstudies ادامه تحدید آب‌های ورودی به ایران
احتمالا به دنبال بی ثمری مذاکرات رسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد از افغانستان انتظار می‌رود در استمرار جریان آب از رودخانه‌های مرزی که از سمت افغانستان به ایران جریان دارد، همکاری کرده و موانع ایجاد شده را مرتفع نماید.
انتظار داریم کشور همسایه با در نظر داشتن منافع و مصالح ۲ ملت و با توجه به قواعد و موازین حقوقی بین‌المللی و معاهدات و تفاهمات دوجانبه و اصل حسن همجواری، تصمیم‌های مناسب را اتخاذ کند.
طالبان مسیر «هریرود» را به ایران سد کرده است. ایجاد سد جدید روی آب این رودخانه می‌تواند منبع اصلی تامین آب شرب ۲ میلیون شهروند خراسان رضوی را تحت‌الشعاع قرار دهد.
مطیع الله عابد، سخنگوی وزارت انرژی و آب طالبان می‌گوید که افغانستان با هدف مدیریت آب کشورش، ۸ پروژه بندسازی را در سال جاری آغاز کرده است.
بند عمری در زابل، شاه عروس در کابل، بند کمال خان در نیمروز، بند پاشدان در هرات، بند بخش آباد در فراه، بند پلتونی در پکتیکا، بند کجکی و بند آغا جان در ولایت ارزگان از جمله این پروژه‌ها است.
او گفته تاکنون از میان این هشت پروژه، بند عمری و شاه و عروس به بهره برداری سپرده شده اند و بند پاشدان نیز تا پایان سال جاری به بهره‌برداری سپرده خواهد شد.
زمانی که ساخت پاشدان کلنگ زنی شد اعلام شد که ساخت سد تنها سه سال طول می‌کشد. اما به دلیل ناامنی، ساخت این سد ۱۳ سال بعد هم تمام نشد. در آن زمان طالبان با حمله به سد پاشدان و عوامل سازنده آن باعث ایجاد ناامنی شدند به طوری که در سال‌های اخر دولت اشرف غنی، ساخت سد پاشدان عملا متوقف شده بود.
سخنگوی صنعت آب ایران با اشاره به پیوندهای چند بعدی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشهد و هرات، گفته است: باورمان بر این است همه مردمانی که در یک حوضه آبریز زندگی می‌کنند دارای سرنوشت یکسانی هستند و اعمال هرگونه سخت‌گیری و فشار به بخشی از مردمان حوضه آبریز، ناگزیر همه ساکنان حوضه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حالا حقوق عرفی و تاریخی برای هر دو طرف ایجاد شده است.
بزرگ‌زاده گفته: اثرات این اقدام یک جانبه طرف افغانی نه تنها تامین آب شرب و بهداشت چند میلیون نفر را متاثر می‌کند، بلکه به آسیب گسترده به محیط‌زیست پایین‌دست نیز منجر می‌شود.
بزرگ‌زاده ضمن تاکید بر ضرورت رعایت مفاد صریح و روشن حقوق بین‌الملل آب در بهره‌برداری مشترک از آب رودخانه مرزی هریرود، گفت: وزارت نیرو در کنار وزارت امور خارجه خواهان مذاکره فوری در این زمینه بوده و برای همکاری با طرف افغانی در یافتن راه‌حل‌های مشترک و قابل قبول برای کاهش اثرات فرامرزی سدهای «پاشدان» و «سلما» اعلام آمادگی می‌کند.
پیش از این هم ایران بر سر انحراف آب رود هیرمند مذاکرات بسیاری با طالبان انجام داد، اما همچنان آب به صورت قطره‌چکانی به هامون می‌رسد.
ایران و ترکمنستان در سال‌های پایانی دهه ۷۰، سد دوستی را در بالادست هریرود افتتاح کردند. آنها امید داشتند که این سد بتواند گره از مساله کم‌آبی در برخی از نواحی دو کشور باز کند. ۱۱ سال پس از اینکه سد دوستی به‌طور کامل به سرانجام رسید، افغانستان که کمی به ثبات رسیده بود اقدام به ایجاد سد بزرگ سلما بر روی هریرود کرد که باعث کاهش آبی شد که به سمت سد دوستی سرازیر بود. در ادامه همان پروژه سد پاشدان بود که حالا با آبگیری آن عملا سد دوستی بهره‌ای از هریرود نخواهد داشت.
حوزه هریرود ۳۵ درصد در افغانستان، ۴۴ درصد در ایران و ۲۱ درصد در ترکمنستان قرار دارد.
حق پناه، کارشناس افغانستان، می گوید از منظر افغانستانی‌ها آب تنها مزیت ژئوپلیتیک و ثروت و ابزار چانه‌زنی و موازنه‌سازی آنها با قدرت‌های رقیب است. بنابراین رویکردی که در افغانستان همواره دنبال کرده، این بوده که از آب به عنوان یک ابزار استفاده کنند.
فرشید عابدی هم چندی پیش در مقاله ای نوشت: رویکردهای هیدروپلیتیکی افغانستان به رویکردهای هیدروپلیتیکی رژیم صهیونیستی و ترکیه نزدیک است. از آن به عنوان جنگ آب منطقه ای علیه ۵ کشور همسایه یاد می شود. استراتژی افغانستان در قبال مسئله آب، کنترل آب های سطحی برای تحقق مدل توسعه مبتنی بر کشاورزی، مهندسی اجتماعی و استفاده ابزاری از آب برای اخذ امتیازات سیاسی و اقتصادی تعریف شده است.
در حال حاضر چالش‌های زیادی برای مذاکره ایران و افغانستان وجود دارد در درجه اول طالبان توسط نهادها سازمان‌ها و کشورها شناسایی نشده است و مذاکره مستقیم با آن مشکل است. به علاوه که حاکمان کنونی افغانستان نشان داده‌اند خیلی به تعهدات بین المللی پایبندی ندارند.
باید اضافه کرد که مشکلات ایران و افغانستان با موضوعات دیگری چون مهاجرین و امنیت مرزی و گروه‌های افراط گرا از پیش با مسائل دیگری چنان مشغول شده است که در این میان مسئله آب آنطور که باید و شاید جدی و فوری درنظر گرفته نشده است.
