🔰 سایه‌روشن‌های افزایش بودجه صداوسیما در سال 1404
💡 تحلیلی سیاستی بر رشد سهم بودجه عمومی دولت در تامین اعتبارات صداوسیما
✍️عبدالرحیم قاسمی‌نژاد
پژوهشگر دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش‌های مجلس
🔹براساس اصل حاکمیت قانون و ضرورت نظام بودجه‌ریزی عملیاتی و برنامه‌محور، قوانین بودجه سالیانه، به‌عنوان سند یک ساله مالی و اجرایی اداره کشور، تابعی از سند بالادستی خود یعنی برنامه‌های پنج‌ساله پیشرفت محسوب می‌شود. حال‌آنکه لایحه بودجه 1404 از منظر مطابقت با برنامه هفتم پیشرفت در حوزه سهم دولت در تأمین اعتبارات صداوسیما، دچار ابهامات و اشکالات جدی است که رفع آنها جهت نیل به اهداف و اقدامات مندرج در برنامه پنج‌ساله توسعه به‌ویژه در ابتدای برنامه ضرورت دارد و در غیر این صورت به عارضه‌ای مزمن در سال‌های بعدی برنامه و در زمان ارزیابی میزان اجرای آن بدل خواهد شد. این ابهامات و اشکالات به‌صورت مشخص و عملیاتی در دو بخش اصلی قابل تفکیک است:
🔹الف) ابهام در متن تبصره بند «الف» ماده (77) قانون برنامه هفتم پیشرفت
بند الف ماده 77 قانون برنامه هفتم پیشرفت، شاخص‌های کمی و سنجه‌های عملکرد سازمان صداوسیما تا پایان برنامه را در قالب جدول شماره 1-16 پیش بینی نموده و برش‌های یک‌ساله آن را نیز به‌صورت شفاف و عملیاتی تعیین نموده‌است؛ اما آنچه که قانون‌گذار در تبصره همان بند در راستای تحقق تکالیف و شاخص‌های تعیین شده در این قانون و تأمین مالی این تکالیف، ذکر نموده دارای ابهام است. در این تبصره سازمان برنامه و بودجه مکلف شده‌است که: «در سال اول برنامه، علاوه بر افزایش سنواتی، نسبت به افزایش چهل و سه‌درصدی (43%) سهم دولت در تأمین اعتبارات سال 1402 سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام کند و این افزایش را در سنوات بعد از سال 1403 نیز پایه افزایش بودجه سنواتی قرار دهد».
🔹برخی مفاهیم استفاده شده در این تبصره و همچنین جمله بندی‌های صورت گرفته از شفافیت و صراحت لازم برخوردار نیست. از جمله اینکه مراد از «افزایش بودجه سنواتی» در انتهای تبصره مبهم است. این افزایش شامل چه عددی می‌شود و با کدام یک از ارقام رشد بودجه سالانه تطابق دارد؟ همچنین جمله آخر تبصره این ابهام را ایجاد می‌کند که افزایش 43 درصدی بودجه فقط مختص سال اول برنامه است یا در سالیان بعدی نیز ادامه می‌یابد؟ اختلاف‌نظرها در خصوص بودجه صداوسیما و نسبت آن با برنامه هفتم پیشرفت عمدتاً از همین‌جا نشأت می‌گیرد. علاوه بر این برآورد دقیق، روشن و راستی‌آزمایی شده‌ای نیز از میزان اعتبارات موردنیاز سازمان صداوسیما برای تحقق برش یک‌ساله تکالیف خود در برنامه هفتم پیشرفت صورت نگرفته‌است؛ گرچه صداوسیما برآورد خود در این خصوص را حدود 57 هزار میلیارد تومان (بدون لحاظ حداقل اعتبار مورد نیاز برای حقوق و دستمزد و هزینه‌های ستادی و پشتیبانی) اعلام نموده‌است.
🔹ب) ابهام در تصویر کلی اعتبارات صداوسیما در جداول بودجه
افزودن ستونی تحت‌عنوان «بودجه شرکتی» به جدول شماره 7 (اعتبارات دستگاه‌های اصلی براساس برنامه‌های اجرایی) لایحه بودجه 1404 و عدم تناسب اعداد آن در ردیف (283500-سازمان صداوسیما) با جداول مندرج در پیوست شماره 3 لایحه، مانع دریافت تصویری شفاف و روشن از اعتبارات صداوسیما است. همچنین ستون «بودجه شرکتی» در جدول شماره (7 ب) (اعتبارات دستگاه‌های مستقل ذیل دستگاه سیاست‌گذار) حذف شده و جمع کل جداول مذکور را ناهمخوان نموده‌است.
🔹علی‌رغم وجود تفاسیر متعدد، «میزان افزایش بودجه عمومی دولت»، نزدیک‌ترین معادل برای عبارت مندرج در تبصره بند الف ماده 77 قانون برنامه هفتم پیشرفت، تحت‌عنوان «افزایش بودجه سنواتی» است. اما مبنای محاسبه جمع کل بودجه عمومی در لایحه بودجه 1404 در مقایسه با مصوب 1403 با تفاوت‌هایی روبه‌رو است که بدون توجه به آنها نمی‌توان مقایسه‌ای دقیق و اصولی دراین‌خصوص داشت. در سنوات گذشته از جمله در قانون بودجه سال 1403، اقلامی وجود داشت که پیش‌ازاین صرفاً در تبصره‌ها درج می‌شد و در سرجمع منابع عمومی دولت محاسبه نمی‌شد همچون افزایش سرمایه بانک‌ها و تأدیه بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی و همچنین مواردی که در طول سال افزوده می‌شد همچون استقراض از صندوق توسعه. حال‌آنکه این موارد در لایحه 1404 در سرجمع بودجه عمومی محاسبه شده است.
🔹ازاین‌رو برای پرهیز از خطا در محاسبات و تسهیل مقایسه بودجه عمومی در این دو سال لازم است که این اقلام از منابع بودجه عمومی کسر و عدد جدید استخراج شود. مجموع بودجه عمومی کشور در لایحه بودجه 1404، 53,840,000,000 میلیون ریال برآورد شده که پس از کسر موارد مذکور، این عدد به حدود 41.000.000.000 میلیون ریال می‌رسد. این عدد در بودجه مصوب 1403، 28.371.400 میلیون ریال است. بنابراین مطابق قانون برنامه هفتم، درصد منطقی و اصولی رشد بودجه عمومی در لایحه 1404، حدود 45درصد است.
💡 تحلیلی سیاستی بر رشد سهم بودجه عمومی دولت در تامین اعتبارات صداوسیما
✍️عبدالرحیم قاسمی‌نژاد
پژوهشگر دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش‌های مجلس
🔹براساس اصل حاکمیت قانون و ضرورت نظام بودجه‌ریزی عملیاتی و برنامه‌محور، قوانین بودجه سالیانه، به‌عنوان سند یک ساله مالی و اجرایی اداره کشور، تابعی از سند بالادستی خود یعنی برنامه‌های پنج‌ساله پیشرفت محسوب می‌شود. حال‌آنکه لایحه بودجه 1404 از منظر مطابقت با برنامه هفتم پیشرفت در حوزه سهم دولت در تأمین اعتبارات صداوسیما، دچار ابهامات و اشکالات جدی است که رفع آنها جهت نیل به اهداف و اقدامات مندرج در برنامه پنج‌ساله توسعه به‌ویژه در ابتدای برنامه ضرورت دارد و در غیر این صورت به عارضه‌ای مزمن در سال‌های بعدی برنامه و در زمان ارزیابی میزان اجرای آن بدل خواهد شد. این ابهامات و اشکالات به‌صورت مشخص و عملیاتی در دو بخش اصلی قابل تفکیک است:
🔹الف) ابهام در متن تبصره بند «الف» ماده (77) قانون برنامه هفتم پیشرفت
بند الف ماده 77 قانون برنامه هفتم پیشرفت، شاخص‌های کمی و سنجه‌های عملکرد سازمان صداوسیما تا پایان برنامه را در قالب جدول شماره 1-16 پیش بینی نموده و برش‌های یک‌ساله آن را نیز به‌صورت شفاف و عملیاتی تعیین نموده‌است؛ اما آنچه که قانون‌گذار در تبصره همان بند در راستای تحقق تکالیف و شاخص‌های تعیین شده در این قانون و تأمین مالی این تکالیف، ذکر نموده دارای ابهام است. در این تبصره سازمان برنامه و بودجه مکلف شده‌است که: «در سال اول برنامه، علاوه بر افزایش سنواتی، نسبت به افزایش چهل و سه‌درصدی (43%) سهم دولت در تأمین اعتبارات سال 1402 سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام کند و این افزایش را در سنوات بعد از سال 1403 نیز پایه افزایش بودجه سنواتی قرار دهد».
🔹برخی مفاهیم استفاده شده در این تبصره و همچنین جمله بندی‌های صورت گرفته از شفافیت و صراحت لازم برخوردار نیست. از جمله اینکه مراد از «افزایش بودجه سنواتی» در انتهای تبصره مبهم است. این افزایش شامل چه عددی می‌شود و با کدام یک از ارقام رشد بودجه سالانه تطابق دارد؟ همچنین جمله آخر تبصره این ابهام را ایجاد می‌کند که افزایش 43 درصدی بودجه فقط مختص سال اول برنامه است یا در سالیان بعدی نیز ادامه می‌یابد؟ اختلاف‌نظرها در خصوص بودجه صداوسیما و نسبت آن با برنامه هفتم پیشرفت عمدتاً از همین‌جا نشأت می‌گیرد. علاوه بر این برآورد دقیق، روشن و راستی‌آزمایی شده‌ای نیز از میزان اعتبارات موردنیاز سازمان صداوسیما برای تحقق برش یک‌ساله تکالیف خود در برنامه هفتم پیشرفت صورت نگرفته‌است؛ گرچه صداوسیما برآورد خود در این خصوص را حدود 57 هزار میلیارد تومان (بدون لحاظ حداقل اعتبار مورد نیاز برای حقوق و دستمزد و هزینه‌های ستادی و پشتیبانی) اعلام نموده‌است.
🔹ب) ابهام در تصویر کلی اعتبارات صداوسیما در جداول بودجه
افزودن ستونی تحت‌عنوان «بودجه شرکتی» به جدول شماره 7 (اعتبارات دستگاه‌های اصلی براساس برنامه‌های اجرایی) لایحه بودجه 1404 و عدم تناسب اعداد آن در ردیف (283500-سازمان صداوسیما) با جداول مندرج در پیوست شماره 3 لایحه، مانع دریافت تصویری شفاف و روشن از اعتبارات صداوسیما است. همچنین ستون «بودجه شرکتی» در جدول شماره (7 ب) (اعتبارات دستگاه‌های مستقل ذیل دستگاه سیاست‌گذار) حذف شده و جمع کل جداول مذکور را ناهمخوان نموده‌است.
🔹علی‌رغم وجود تفاسیر متعدد، «میزان افزایش بودجه عمومی دولت»، نزدیک‌ترین معادل برای عبارت مندرج در تبصره بند الف ماده 77 قانون برنامه هفتم پیشرفت، تحت‌عنوان «افزایش بودجه سنواتی» است. اما مبنای محاسبه جمع کل بودجه عمومی در لایحه بودجه 1404 در مقایسه با مصوب 1403 با تفاوت‌هایی روبه‌رو است که بدون توجه به آنها نمی‌توان مقایسه‌ای دقیق و اصولی دراین‌خصوص داشت. در سنوات گذشته از جمله در قانون بودجه سال 1403، اقلامی وجود داشت که پیش‌ازاین صرفاً در تبصره‌ها درج می‌شد و در سرجمع منابع عمومی دولت محاسبه نمی‌شد همچون افزایش سرمایه بانک‌ها و تأدیه بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی و همچنین مواردی که در طول سال افزوده می‌شد همچون استقراض از صندوق توسعه. حال‌آنکه این موارد در لایحه 1404 در سرجمع بودجه عمومی محاسبه شده است.
🔹ازاین‌رو برای پرهیز از خطا در محاسبات و تسهیل مقایسه بودجه عمومی در این دو سال لازم است که این اقلام از منابع بودجه عمومی کسر و عدد جدید استخراج شود. مجموع بودجه عمومی کشور در لایحه بودجه 1404، 53,840,000,000 میلیون ریال برآورد شده که پس از کسر موارد مذکور، این عدد به حدود 41.000.000.000 میلیون ریال می‌رسد. این عدد در بودجه مصوب 1403، 28.371.400 میلیون ریال است. بنابراین مطابق قانون برنامه هفتم، درصد منطقی و اصولی رشد بودجه عمومی در لایحه 1404، حدود 45درصد است.