بابر شاه (بابور شاه)
(بخش اول)
ظهیرالدین محمد بابور (١۵٣٠-١۴٨٣) بنیانگذار و اولین حاکم امپراتوری تورک بابوری (گورکانیان هند)، که تبار وی از طرف پدر به امیر تیمور و از طرف مادر به چنگیز خان میرسد، پس از لشکرکشی های خود به هند از سال ١۵١٩ کنترل کل شمال هند را در دست گرفت و در سال ١۵٢۶ به سلطنت دهلی پایان داد و امپراطوری تورک بابور را در جغرافیای افغانستان، پاکستان و شمال هندوستان امروزی تأسیس کرد.
بابور شاه خدمات مهمی به ادبیات عمومی تورک بخصوص تورکی شرقی (تورکی چاغاتای) کرد. بابورنامه کتابی است که بابور شاه به لهجه تورکی شرقی نوشت و حاوی توصیف اقدامات وی به ترتیب زمانی است، یکی از شاهکارهای نثر ادبیات تورکی محسوب می شود. بابور شاه، که مبدع فرم نوشتاری معروف به خط بابوری است، پس از علیشیر نوایی بزرگترین شاعر ادبیات تورکی شرقی نیز محسوب می شود.
آثار:
۱. بابورنامه
ظهیرالدین محمد بابور خدمات برجسته‌ای به‌علم و ادب نمود. مجموعه کاملی از یادداشت‌های بابور بدست ما رسیده که به بابورنامه معروف است و در آن به لهجه تورکی شرقی شرح‌حال زندگی خود، فتوحات و رسم جهانداری را آورده‌است. این کتاب بعدها توسط عبدالرحیم خان جانان و به فرمان اکبر شاه بزرگترین امپراتور هند و از نوادگان بابور به فارسی برگردانده شد که به توزوک بابوری معروف است.
۲. عروض رساله‌سی (رساله عروض)
مدتها از طریق بابورنامه و برخی از نسخه‌های دیوان بابور و منتخب التواریخ بَداؤنی معلوم شده بود که بابور رساله‌ای در عروض به زبان تورکی شرقی نوشته‌است. اما این رساله تا ۱۹۲۳ که محمد فؤاد کؤپرولو نسخه دستنویس آن را در پاریس پیدا کرد، ناشناخته بود. این رساله در باب برخی از قوالب عروضی است که شاعران تورک به کار برده‌اند، اطلاعات موجود در این کتاب از آنچه در میزان الاوزان نوایی آمده کامل‌تر است و اهمیتش نیز در همین است. بابور مثال‌هایی از اوزان و بحور رایج تورکی و فارسی آورده و گاهی هم مثال‌هایی از شعر خود در آن‌ها گنجانده‌است، اما شواهدی که از بحور ابداعی خود آورده صرفاً تورکی است. بابور در پایان دیوان خود اشاره می‌کند که رساله عروض را دو یا سه سال پیش از فراغت از فتحِ هندوستان (حدود ۹۳۴ – ۹۳۲ قمری) به پایان رسانده‌است.
۳. مُبَیَّن
رساله‌ای در قالب مثنوی در بحر خفیف مخبون (فَعِلاتُن مَفاعِلُن فَعِلُن) که بنابر آنچه در عروض رساله سی آمده، در ۹۲۸/۱۵۲۱ خاتمه یافته‌است. او در این رساله، هم به مباحثی در فقه حنفی و هم به موضوعاتی در باب لشکرکشی پرداخته‌است. این کتاب صرفاً جنبه تعلیمی و آموزشی دارد و از مطاوی آن استنباط می‌شود که بابور به علم فقه عنایت داشته و در مذهب حنفی راسخ بوده‌است.
۴. ترجمه رساله والدیه
رساله‌ای است در اخلاق صوفیه، تألیف خواجه عبیدالله اَحرار، صوفیِ بزرگِ آسیای مرکزی و مرشد روحانی تیموریان. چنان‌که از عنوان آن پیداست، خواجه عبیدالله آن را با اصرارِ پدرِ خود نگاشته‌است. بابور آن را در ۹۳۵/۱۵۲۹ به تورکی شرقی برگردانده و هم‌اکنون ضمیمه دیوان اوست. این رساله منظوم و در قالب مثنوی است و در ۲۴۳ بیت، در بحر رمل (فَعِلاتُن فَعِلاتُن فَعِلُن)، سروده شده‌است. با اینکه اشعار آن ساده و مطبوع است، و اهمیت آن از لحاظ دلالت بر گرایش بابور به تصوف است.
#پادشاهان_دانشمند_و_هنرمند_تورک
@TurkUygarligi
(بخش اول)
ظهیرالدین محمد بابور (١۵٣٠-١۴٨٣) بنیانگذار و اولین حاکم امپراتوری تورک بابوری (گورکانیان هند)، که تبار وی از طرف پدر به امیر تیمور و از طرف مادر به چنگیز خان میرسد، پس از لشکرکشی های خود به هند از سال ١۵١٩ کنترل کل شمال هند را در دست گرفت و در سال ١۵٢۶ به سلطنت دهلی پایان داد و امپراطوری تورک بابور را در جغرافیای افغانستان، پاکستان و شمال هندوستان امروزی تأسیس کرد.
بابور شاه خدمات مهمی به ادبیات عمومی تورک بخصوص تورکی شرقی (تورکی چاغاتای) کرد. بابورنامه کتابی است که بابور شاه به لهجه تورکی شرقی نوشت و حاوی توصیف اقدامات وی به ترتیب زمانی است، یکی از شاهکارهای نثر ادبیات تورکی محسوب می شود. بابور شاه، که مبدع فرم نوشتاری معروف به خط بابوری است، پس از علیشیر نوایی بزرگترین شاعر ادبیات تورکی شرقی نیز محسوب می شود.
آثار:
۱. بابورنامه
ظهیرالدین محمد بابور خدمات برجسته‌ای به‌علم و ادب نمود. مجموعه کاملی از یادداشت‌های بابور بدست ما رسیده که به بابورنامه معروف است و در آن به لهجه تورکی شرقی شرح‌حال زندگی خود، فتوحات و رسم جهانداری را آورده‌است. این کتاب بعدها توسط عبدالرحیم خان جانان و به فرمان اکبر شاه بزرگترین امپراتور هند و از نوادگان بابور به فارسی برگردانده شد که به توزوک بابوری معروف است.
۲. عروض رساله‌سی (رساله عروض)
مدتها از طریق بابورنامه و برخی از نسخه‌های دیوان بابور و منتخب التواریخ بَداؤنی معلوم شده بود که بابور رساله‌ای در عروض به زبان تورکی شرقی نوشته‌است. اما این رساله تا ۱۹۲۳ که محمد فؤاد کؤپرولو نسخه دستنویس آن را در پاریس پیدا کرد، ناشناخته بود. این رساله در باب برخی از قوالب عروضی است که شاعران تورک به کار برده‌اند، اطلاعات موجود در این کتاب از آنچه در میزان الاوزان نوایی آمده کامل‌تر است و اهمیتش نیز در همین است. بابور مثال‌هایی از اوزان و بحور رایج تورکی و فارسی آورده و گاهی هم مثال‌هایی از شعر خود در آن‌ها گنجانده‌است، اما شواهدی که از بحور ابداعی خود آورده صرفاً تورکی است. بابور در پایان دیوان خود اشاره می‌کند که رساله عروض را دو یا سه سال پیش از فراغت از فتحِ هندوستان (حدود ۹۳۴ – ۹۳۲ قمری) به پایان رسانده‌است.
۳. مُبَیَّن
رساله‌ای در قالب مثنوی در بحر خفیف مخبون (فَعِلاتُن مَفاعِلُن فَعِلُن) که بنابر آنچه در عروض رساله سی آمده، در ۹۲۸/۱۵۲۱ خاتمه یافته‌است. او در این رساله، هم به مباحثی در فقه حنفی و هم به موضوعاتی در باب لشکرکشی پرداخته‌است. این کتاب صرفاً جنبه تعلیمی و آموزشی دارد و از مطاوی آن استنباط می‌شود که بابور به علم فقه عنایت داشته و در مذهب حنفی راسخ بوده‌است.
۴. ترجمه رساله والدیه
رساله‌ای است در اخلاق صوفیه، تألیف خواجه عبیدالله اَحرار، صوفیِ بزرگِ آسیای مرکزی و مرشد روحانی تیموریان. چنان‌که از عنوان آن پیداست، خواجه عبیدالله آن را با اصرارِ پدرِ خود نگاشته‌است. بابور آن را در ۹۳۵/۱۵۲۹ به تورکی شرقی برگردانده و هم‌اکنون ضمیمه دیوان اوست. این رساله منظوم و در قالب مثنوی است و در ۲۴۳ بیت، در بحر رمل (فَعِلاتُن فَعِلاتُن فَعِلُن)، سروده شده‌است. با اینکه اشعار آن ساده و مطبوع است، و اهمیت آن از لحاظ دلالت بر گرایش بابور به تصوف است.
#پادشاهان_دانشمند_و_هنرمند_تورک
@TurkUygarligi