❓ چرا و چگونه شوک‌های ساده به بحران تبدیل می‌شوند؟
📃خلاصه گزارش جهانی توسعه اجتماعی ۲۰۲۴
✍️ مرتضی درخشان
پژوهشگر پویش فکری توسعه
@pooyeshfekri
🔸 مسیر جهان به سمت توسعه و فراگیری اجتماعی است. در سه دهه اخیر فقر شدید، به شدت کاهش یافته و فراگیری دسترسی به توسعه در جهان بسیار بهبود یافته است.
🔸 اما برخی کشورها با این جریان همراهی نمی‌کنند! بر اساس گزارش توسعه اجتماعی جهانی، اصلی‌ترین عامل وضعیت این کشورها «چرخه تبدیل شوک به بحران» شناخته شده است. اما به راستی چرا در برخی جوامع کوچک‌ترین اتفاق به یک بحران تبدیل می‌شود؟
🔸 با مرور مثال‌های این گزارش به یاد شوک بیکاری کارگران در سال ۹۶ افتادم، به یاد افزایش قیمت بنزین در سال ۹۸، به یاد پلاسکو، مهسا امینی، ترور قاسم سلیمانی و هواپیمای اوکراینی و به یاد ده‌ها شوک دیگر افتادم که همگی تبدیل به بحرانی غیر قابل حل شدند و حتی هنوز هم پاسخی برای آنها یافت نمی‌شود.
🔸 در این یادداشت بر گرفته از گزارش توسعه اجتماعی ۲۰۲۴ خواهیم گفت که ریشه‌های شناخته شده ایجاد «چرخه تبدیل شوک به بحران» چیست و در نهایت در این کشورها چه باید کرد.
🔸 توسعه اجتماعی مواردی مانند کاهش فقر و نابرابری و گرسنگی، همچنین ایجاد شهرهای فراگیر، رفاه و تولید پایدار را مد نظر قرار می‌دهد و به کیفیت آموزش و برابری جنسیتی توجه ویژه دارد و با مدیریت پایدار منابع، در بازسازی اکوسیستم‌ها و مبارزه با تغییرات آب و هوایی تلاش می‌کند.
🔸 تجربه ۳۰ سال اخیر جهان نشان می‌دهد مسیر مثبتی در توسعه اجتماعی رخ داده است. مثلا فقر شدید در ۳۰ سال اخیر از یک نفر فقیر به ازای هر سه نفر بهبود یافته و در سال اخیر به یک نفر به ازای هر ده نفر رسیده است.
🔸 هرچند هنوز مقدار آن زیاد است، اما مسیر کلی مثبتی برای ریشه‌کن شدن فقر شدید ایجاد شده است. اما در این میان برخی از کشورها نتوانستند همراه این مسیر حرکت کنند و درگیر بحران‌های متنوعی شده‌اند.
🔸 اصلی‌ترین دلیل عدم همراهی این کشورها درگیر شدن آنها در «چرخه تبدیل شوک به بحران» شناخته شده است. در این گزارش به طور دقیق به این موضوع پرداخته که چطور شوک‌های اجتماعی و اقتصادی می‌تواند منجر به بروز و ظهور بحران شوند و این بحران‌ها چطور می‌توانند به اجتماع آسیب بزنند.
🔸 «تعداد زیاد شوک‌ها و شدید‌تر شدن آنها» یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد بحران اجتماعی است. واضح است که اگر شدت ضربه‌هایی که به بدنه اجتماعی وارد می‌شود، افزایش یابد، شکسته خواهد شد و ساختار اجتماعی در‌هم ریخته می‌شود.
🔸 اما فراتر از این، حتی اگر شدت شوک‌ها افزایش نیابد، در صورتی که تعداد بسیار زیادی از شوک به بدنه اجتماعی تحمیل شود، امکان تحمل و تاب‌آوری در مقابل همه آنها از بین می‌رود و نهایتا موجب فروپاشی بدنه اجتماعی می‌شود که به آن بحران در توسعه اجتماعی گفته می‌شود.
🔸 «نقص در سیستم هشدار‌دهی و عدم وجود آمادگی برای شوک»، عامل دوم در تبدیل شوک‌ها به بحران است. اگر سیستم اجتماعی توان هشدار‌دهی خود را از دست بدهد، یک شوک ساده می تواند ضربه شدیدی به سیستم اجتماعی وارد کند و بخشی از جامعه را از دسترسی به حداقل‌های توسعه محروم کند.
🔸 در ضمن زمانی که تعداد شوک زیاد باشد، حتی در صورت پیش‌بینی و هشدار‌دهی به موقع، باز سیستم امکان ایجاد آمادگی برای مقابله با شوک را نخواهد یافت و خستگی بدنه اجتماعی موجب می‌شود تا به همان صورت قبل به بحران تبدیل شود.
🔸 «وجود گروه‌های آسیب‌پذیر در نتیجه نابرابری اجتماعی» عامل بعدی در تبدیل شوک به بحران است. اگر در جامعه‌ای نابرابری تشدید شده باشد، به محض بروز یک شوک، بخش زیادی از آنها به زیر خط فقر و یا به شرایط بحرانی وارد می‌شوند و به عبارتی شرایط جامعه جایی برای مانور سیاستی باقی نمی‌گذارد.
🔸 سیاست‌گذاری حوزه توسعه در چنین شرایطی بسیار سخت می‌شود. زیرا کافیست یک سیاست، شوک کوچکی به بدنه اجتماع وارد کند و بخش زیادی از جامعه را به دره بحران وارد سازد. اینجاست که شکنندگی اجتماعی افزایش یافته است و امکان سیاست‌گذاری محدود شده است.
🔸 «کاهش اعتبار اجتماعی سیستم» در نهایت آخرین عامل تبدیل شوک به بحران است. یعنی اگر یک سیستم نزد جامعه اعتبار خود را از دست بدهد و در مسیر توسعه از حمایت اجتماعی برخوردار نباشد، هر شوک کوچک می‌تواند با واکنش‌های اجتماعی، به بحران تبدیل شود.
❓اما چه باید کرد؟...
📃 ادامه مطلب را اینجا بخوانید.
📃خلاصه گزارش جهانی توسعه اجتماعی ۲۰۲۴
✍️ مرتضی درخشان
پژوهشگر پویش فکری توسعه
@pooyeshfekri
🔸 مسیر جهان به سمت توسعه و فراگیری اجتماعی است. در سه دهه اخیر فقر شدید، به شدت کاهش یافته و فراگیری دسترسی به توسعه در جهان بسیار بهبود یافته است.
🔸 اما برخی کشورها با این جریان همراهی نمی‌کنند! بر اساس گزارش توسعه اجتماعی جهانی، اصلی‌ترین عامل وضعیت این کشورها «چرخه تبدیل شوک به بحران» شناخته شده است. اما به راستی چرا در برخی جوامع کوچک‌ترین اتفاق به یک بحران تبدیل می‌شود؟
🔸 با مرور مثال‌های این گزارش به یاد شوک بیکاری کارگران در سال ۹۶ افتادم، به یاد افزایش قیمت بنزین در سال ۹۸، به یاد پلاسکو، مهسا امینی، ترور قاسم سلیمانی و هواپیمای اوکراینی و به یاد ده‌ها شوک دیگر افتادم که همگی تبدیل به بحرانی غیر قابل حل شدند و حتی هنوز هم پاسخی برای آنها یافت نمی‌شود.
🔸 در این یادداشت بر گرفته از گزارش توسعه اجتماعی ۲۰۲۴ خواهیم گفت که ریشه‌های شناخته شده ایجاد «چرخه تبدیل شوک به بحران» چیست و در نهایت در این کشورها چه باید کرد.
🔸 توسعه اجتماعی مواردی مانند کاهش فقر و نابرابری و گرسنگی، همچنین ایجاد شهرهای فراگیر، رفاه و تولید پایدار را مد نظر قرار می‌دهد و به کیفیت آموزش و برابری جنسیتی توجه ویژه دارد و با مدیریت پایدار منابع، در بازسازی اکوسیستم‌ها و مبارزه با تغییرات آب و هوایی تلاش می‌کند.
🔸 تجربه ۳۰ سال اخیر جهان نشان می‌دهد مسیر مثبتی در توسعه اجتماعی رخ داده است. مثلا فقر شدید در ۳۰ سال اخیر از یک نفر فقیر به ازای هر سه نفر بهبود یافته و در سال اخیر به یک نفر به ازای هر ده نفر رسیده است.
🔸 هرچند هنوز مقدار آن زیاد است، اما مسیر کلی مثبتی برای ریشه‌کن شدن فقر شدید ایجاد شده است. اما در این میان برخی از کشورها نتوانستند همراه این مسیر حرکت کنند و درگیر بحران‌های متنوعی شده‌اند.
🔸 اصلی‌ترین دلیل عدم همراهی این کشورها درگیر شدن آنها در «چرخه تبدیل شوک به بحران» شناخته شده است. در این گزارش به طور دقیق به این موضوع پرداخته که چطور شوک‌های اجتماعی و اقتصادی می‌تواند منجر به بروز و ظهور بحران شوند و این بحران‌ها چطور می‌توانند به اجتماع آسیب بزنند.
🔸 «تعداد زیاد شوک‌ها و شدید‌تر شدن آنها» یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد بحران اجتماعی است. واضح است که اگر شدت ضربه‌هایی که به بدنه اجتماعی وارد می‌شود، افزایش یابد، شکسته خواهد شد و ساختار اجتماعی در‌هم ریخته می‌شود.
🔸 اما فراتر از این، حتی اگر شدت شوک‌ها افزایش نیابد، در صورتی که تعداد بسیار زیادی از شوک به بدنه اجتماعی تحمیل شود، امکان تحمل و تاب‌آوری در مقابل همه آنها از بین می‌رود و نهایتا موجب فروپاشی بدنه اجتماعی می‌شود که به آن بحران در توسعه اجتماعی گفته می‌شود.
🔸 «نقص در سیستم هشدار‌دهی و عدم وجود آمادگی برای شوک»، عامل دوم در تبدیل شوک‌ها به بحران است. اگر سیستم اجتماعی توان هشدار‌دهی خود را از دست بدهد، یک شوک ساده می تواند ضربه شدیدی به سیستم اجتماعی وارد کند و بخشی از جامعه را از دسترسی به حداقل‌های توسعه محروم کند.
🔸 در ضمن زمانی که تعداد شوک زیاد باشد، حتی در صورت پیش‌بینی و هشدار‌دهی به موقع، باز سیستم امکان ایجاد آمادگی برای مقابله با شوک را نخواهد یافت و خستگی بدنه اجتماعی موجب می‌شود تا به همان صورت قبل به بحران تبدیل شود.
🔸 «وجود گروه‌های آسیب‌پذیر در نتیجه نابرابری اجتماعی» عامل بعدی در تبدیل شوک به بحران است. اگر در جامعه‌ای نابرابری تشدید شده باشد، به محض بروز یک شوک، بخش زیادی از آنها به زیر خط فقر و یا به شرایط بحرانی وارد می‌شوند و به عبارتی شرایط جامعه جایی برای مانور سیاستی باقی نمی‌گذارد.
🔸 سیاست‌گذاری حوزه توسعه در چنین شرایطی بسیار سخت می‌شود. زیرا کافیست یک سیاست، شوک کوچکی به بدنه اجتماع وارد کند و بخش زیادی از جامعه را به دره بحران وارد سازد. اینجاست که شکنندگی اجتماعی افزایش یافته است و امکان سیاست‌گذاری محدود شده است.
🔸 «کاهش اعتبار اجتماعی سیستم» در نهایت آخرین عامل تبدیل شوک به بحران است. یعنی اگر یک سیستم نزد جامعه اعتبار خود را از دست بدهد و در مسیر توسعه از حمایت اجتماعی برخوردار نباشد، هر شوک کوچک می‌تواند با واکنش‌های اجتماعی، به بحران تبدیل شود.
❓اما چه باید کرد؟...
📃 ادامه مطلب را اینجا بخوانید.