زندگی زیر سایه دیکتاتوری که فقط سرکوب را بلد است، انسان بودن را سخت می‌کند. افراد برای رسیدن به هر چیزی که در هر کشور آزادی در دنیا داشتنش حق عادی انسان است، مجبورند روح خود را بفروشند. نادیا ماندلشتایم که دوران سیاه استالین را دیده بود، می‌گفت:

«زیر سایه حکومت کمونیست‌ها ما انسان نبودیم، بلکه فقط از روزی به روز دیگر زنده بودیم و منتظر برای این‌که روزی نوبت مرگ ما هم برسد.»

دیکتاتوری ‌که پایه‌های حکومتش بر ترس شهروندانش از او بنا شده است، با زندگی دشمن است. در رومانیِ دوران حکومت سوسیالیستی چائوشسکو هم اوضاع همین بود. مردم برای برخورداری از حداقل‌های رفاه اجتماعی، برای اندکی حقوق بیشتر که بتوانند با آن شام بهتر و بیشتری بخورند، برای مسکنی با چند متر فضای بیشتر و ارتقای مقام کاری‌شان، باید روح و وجدان خود را به دیکتاتور می‌فروختند. جای تعجب نیست که چرا آن تعداد زیاد از مردم عادی با پلیس مخفی چائوشسکو همکاری کردند. مردم در مواردی حتی عادی‌ترین حقوق شهروندی در دیگر نقاط دنیا را هم باور نمی‌کردند. نادیا ماندلشتایم در جای دیگری تعریف می‌کند:

«در مهمانی شامی با دختر یکی از بازرسان پلیس مخفی شوروی (دوران استالین) بحث داغی بر سر این‌که "آیا در شهرهای بزرگ خارجی مثل لندن و پاریس به یک خلبان معلول اجازه اقامت خواهند داد یا نه؟" درگرفت. من باید به آن‌ها توضیح میدادم که در هیچ شهر متمدنی خارج از شوروی نیازی به دریافت اجازه برای اقامت در یک شهر نیست، اما کسی حرفم را باور نمی‌کرد. تمام توان حکومت کمونیستی شوروی خلاصه در این بود که به ما بگوید ‏"وضع مردم سایر کشورها همیشه بدتر از ما است." در ذهنیت آن‌ها، امکان نداشت که بتوان بدون دریافت اجازه در یک شهر اقامت کرد.»

چنین مردمی همسایه‌ها، دوستان و حتی خانواده‌ی خود را به عنوان خائن به انقلاب می‌فروختند تا ساده‌ترین چیزها را در حکم یک «امتیاز ویژه» به دست آورند. یکی از خبرنگارانی که دوران حکمرانی چائوشسکو و تلاش مردم برای به دست آوردن ساده‌ترین چیزها با پا گذاشتن بر روی وجدان و اخلاق خود، خبرچینی از دیگران و همکاری با پلیس مخفی و سرکوب دیگران را دیده بود به درستی می‌گفت:

«مسئله این بود که این پاداش‌ها به طرز رقت‌باری کم‌ارزش هم بودند.»

نادیا ماندلشتایم در جای دیگری گفته بود:

«عده‌ای در شوروی زبانشان قطع و با ته‌مانده زبانشان مشغول ستایش جلاد بودند. حاضر شدند با این وضعیت کنار آیند که زندگی‌شان اندکی طولانی‌تر شود. میل به زندگی برطرف نمی‌شود، اما آن‌هایی که با این قیمت زنده ماندند همان‌قدر زنده بودند که مردگان.»

@mohammadaleph