واکنش روانی؛ چرا محدودیت‌های اجباری نتیجه عکس می‌دهند؟

واکنش روانی نوعی سوگیری شناختی است که اولین‌بار در سال 1966 یک روانشناس آمریکایی به نام جک ویلیامز برِهِم آن را مطرح کرد.
تمایل به انجام کارها، متفاوت با آنچه از ما خواسته یا پیشنهاد شده است، به تصور این که استقلال عمل ما تهدید شده یا آزادی ما در انتخاب گزینه‌ها محدود شده است، سوگیری واکنش روانی می‌گویند.
درنتیجه، بر اثر سوگیری واکنش روانی هنجارها، دستورالعمل‌ها و قوانین تعریف‌شده زیر پا گذاشته می‌شود تا افراد حس برتری و استقلال عمل پیدا کنند. به همین دلیل است که محدودیت‌هایی که حکومت‌ها ایجاد کرده‌اند، اغلب باعث می‌شود مردم تمایل بیشتری نسبت به موضوع محدودیت‌ها پیدا کنند.

در یک مطالعه از دو گروهِ زنان خواسته شد تا یک طومار درخواستی را جهت ایجاد یک کلینیک پیشگیری از بارداری امضا کنند. به یک گروه از این زنان، تبلیغاتی در مخالفت با این کار داده شد که از آنها خواسته شده بود این طومار را امضا نکنند. نتایج این مطالعه نشان داد از بین این دو گروه، آن گروه از زنان ‌که به آنها تبلیغاتی در جهت عدم امضای طومار داده شده بود، به نسبت گروه دیگر بیشتر امضا کردند. درواقع پروپاگاندای ایجادشده علیه امضای طومار جواب عکس داد و افراد را به حمایت از انجام این کار بیشتر ترغیب کرد.

درواقع ما گاهی‌اوقات به‌علت سوگیری واکنش روانی، برخلاف آنچه از ما خواسته می‌شود عمل می‌کنیم تا استقلال و آزادی عمل خود را حفظ کرده یا حس کنجکاوی خود را ارضا کنیم.

چرا واکنش روانی رخ می‌دهد؟
▪️نیاز به آزادی و اختیار:
انسان‌ها تمایل دارند که بر زندگی خود کنترل داشته باشند. وقتی که احساس کنند مجبور به انجام کاری هستند، به ویژه اگر آن کار برخلاف میل یا باورهای شخصی‌شان باشد، واکنش طبیعی آن‌ها ممکن است مقاومت در برابر آن دستور باشد.
▪️اعتراض به فشار و محدودیت‌های خارجی:
وقتی که فرد احساس کند که تصمیم‌گیری‌های شخصی او تحت فشار قرار گرفته‌اند یا مجبور است به طور اجباری به یک امر خاص عمل کند، ممکن است واکنشی نشان دهد که هدف آن بازپس‌گیری آزادی‌های خود است.
▪️افزایش احساس سرکوب:
در شرایطی که آزادی‌های فرد به شدت محدود شود، فرد ممکن است احساس کند که تحقیر یا سرکوب شده است. این احساس سرکوب می‌تواند به واکنش‌های منفی منجر شود که به‌ویژه در قالب نافرمانی یا مخالفت با آن محدودیت‌ها خود را نشان می‌دهد.

🔅در برخی جوامع و حکومت‌ها، قوانینی که به‌طور خاص و اجباری برای همه اعمال می‌شوند، می‌توانند به احساسات منفی و مقاومت منجر شوند. وقتی که افراد در برابر قوانینی قرار می‌گیرند که آن‌ها را مجبور به انجام کاری می‌کند که ممکن است با باورهای شخصی یا ترجیحات آن‌ها در تضاد باشد، ممکن است به‌طور ناخودآگاه شروع به مخالفت با آن قوانین کنند. این واکنش‌ها می‌توانند در قالب مقاومت‌های علنی، خودداری از اجرای قوانین یا تلاش برای بازپس‌گیری آزادی‌ها به شکل‌های مختلف ظهور کنند.
✍️ حسین حسینی پناه
📕 ذهن فریبکار من: 140 سوگیری شناختی که ناخودآگاه دچار آن‌ها می‌شویم

کانال مدیریت منابع انسانی شایستگی محور
@CBHRM