زمین آنلاین ( الهه موسوی )

🔰 «برای محبوب دل من»!
یادداشتی کوتاه به مناسبت بحران سیب زمینیِ این روزها

✍حنیف رضا گلزار

🔻پرده نخست؛ سیب زمینی و استقلال ایرلند

▪️«برای محبوب دل من»، بخشی از یک قطعه انگلیسی در ادبیات مردمان ایرلند است که به افتخار «سیب زمینی» سروده شده است. سیب زمینی که برای نخستین بار در سده ۱۸ از سوی یک دریانورد اسپانیایی به همراه مقداری بذر ذرت از آمریکا به اروپا وارد شده بود، در کوتاه زمان نقش آفرینی چشم گیری در تامین کالری مورد نیاز مردم قاره سبز و افزایش جمعیت ایفا و در کوتاه زمان، به ادبیات کلاسیک و پیچیده اروپا هم نفوذ کرد.
▫️تا پیش از آغاز «بحران سیب زمینیِ ایرلند» هر مرد ایرلندی به طور متوسط روزانه ۴۵ سیب‌زمینی، هر زن به طور متوسط تقریباً ۳۶ سیب‌زمینی و هر کودک به طور متوسط ۱۵ سیب‌زمینی می‌خورد! سیب زمینی در کوتاه زمان به مهم ترین کالای خوراکی در سبد غذایی مردم ایرلند تبدیل شده بود.
▪️در سال ۱۸۴۵، نخستین نشانه ها از یک بیماری اختصاصی در محصول سیب زمینی مشاهده شد که محصول را سیاه می کرد. بیش از ۳۰ درصد محصول در همان سال و بیش از ۹۰ درصد محصول نیز در سال ۱۸۴۶ نابود شد و بحران سیب زمینی که امروز با نام «قحطی بزرگ ایرلند» شناخته می شود، رسما از سال ۱۸۴۷ آغاز شد.
▫️بیش از یک میلیون ایرلندی در پی این قحطی بزرگ کشته شدند که جمعیتی معادل ۱۲ و به روایتی ۲۰ درصد کل جمعیت ایرلند را دربر می گرفت. این قتل عام چنان تأثیری بر ساختار جمعیتی ایرلند گذاشت که تا امروز، هنوز جمعیت این کشور احیا نشده و همچنان جمعیت ایرلند، ۲ میلیون نفر کمتر از جمعیت این کشور پیش از بروز قحطی بزرگ است!
▪️در سال ۱۸۸۲ بیماری قارچی سیب زمینی شناسایی و در نهایت با کاربرد سولفات مس که قارچ کشی قوی و موثر است مهار شد.
▫️اروپای آن عصر و بویژه انگلستان که قیم ایرلند بود، درگیر رد یا پذیرش دیدگاه های «توماس مالتوس» درباره روش های "مهار جمعیت" بود. "چارلز تراولین" که از شاگردان مالتوس و فرماندار ایرلند بود، با برداشتی نادرست از دیدگاه استادش، در اقدامی عجیب، با هدف مهار جمعیت رو به رشد، فرایند قحطی در ایرلند را تقویت و تشدید می کرد. برای مثال با کمک نیروی دریایی بریتانیا، کشتی های حامل مواد غذایی ارسالی به ایرلند را از نزدیک شدن به بنادر ایرلند باز می داشت، گندم و جو کشت شده در ایرلند را به انگلستان می فرستاد و برای جلوگیری از زاد و ولد مردم، حتا از جمع آوری اجساد مردگان در سطح شهر جلوگیری می کرد.
▪️قحطی بزرگ ناشی از نبود سیب زمینی، سرانجام موجب شعله ور شدن آتش ملی گرایی در سراسر ایرلند و استقلال بخش های از این فرمانداری از امپراتوری بریتانیا شد. سیب زمینی، اگرچه موجب کشتار بزرگی در ایرلند شد ولی سرانجام استقلال این کشور از استعمار بریتانیا را رقم زد.

🔻پرده دوم؛ سیب زمینی در ایران

▪️درباره تاریخ ورود سیب زمینی به ایران اجماع نظری وجود ندارد. برخی معتقدند از زمان صفویان سیب زمینی وارد ایران شده بود ولی پرتکرار ترین روایت، هدیه سیب زمینی از سوی دربار انگلستان به دربار فتحعلی قاجار است. "جان ملکم"، سفیر کبیر بریتانیا سیب زمینی را به همراه دستور پخت آن به فتحعلی قاجار پیشکش کرده بود و به همین دلیل مردم ایران سیب زمینی وارداتی را «آلوی ملکم» نامگذاری کردند که گویا هنوز مردم در استان فارس سیب زمینی را «آلوی ملکم» می نامند. می گویند که برای نخستین بار سیب زمینی در ایران در زمین های کشاورزی روستای "پشند" در حوالی هشتگرد کرج کشت و سپس به سراسر کشور تسری یافت.
▫️پس از بروز کمبود و افزایش چشمگیر قیمت سیب زمینی در چند روز گذشته، بازخوانی ریشه ها و پیامدهای  «قحطی بزرگ ایرلند» که در این یادداشت کوتاه بدان پرداخته شد خالی از لطف نیست. کمبود و گرانی سیب زمینی در ایران ناشی از گسترش آفت یا قارچ و عوامل بیماری زا نیست که با توصیه و مصرف حشره کش یا قارچ کش درمان شود. کمبود سیب زمینی این روزها ناشی از سؤ مدیریت در برنامه ریزی نظام های تولید و صادرات این محصول است که پرداختن به ریشه های آن هدف این یادداشت کوتاه نیست. ولی نکته امیدوارکننده اینکه امروز وزیر محترم جهادکشاورزی از ورود قاطع سران سه قوه به بحران سیب زمینی خبر دادند. این خبر بی تردید احتمال تکرار «قحطی بزرگ ایرلند» در کشورمان را منتفی می سازد. عجالتا تا نتایج تصمیمات سران سه قوه درباره چگونگی مدیریت بحران سیب زمینی تصویب، ابلاغ و اجرا شود، می توانیم بنابر سفارش "ماری آنتوانت" واپسین ملکه فرانسه پیش از انقلاب کبیر که می گفت؛ «مردم نان ندارند، شیرینی بخورند»! از گوشت و ماهی و مرغ به عنوان جایگزین سیب زمینی استفاده نماییم.😊🍃🥔