فرهنگ، تاریخ و تمدّن تورک

چنگیزخان الهام‌بخشِ پدر بنیانگذار آمریکا، توماس جفرسون



من با دقت یک کپی از بیوگرافی چنگیزخان متعلق به جفرسون را بررسی کردم. این کتاب بر تساهل مذهبی چنگیزخان تأکید می‌کرد و متنی از قانون آزادی مذهبی مغول‌ها را قید کرده بود که فرانسیس پتیس دلاکروا* تأکید کرده بود این متن اولین قانون «چنگیزخان» بوده است. همان‌طور که در این بیوگرافی نوشته شده، قانون مغول یک قانون کلی بود که، به عبارتی ساده، آزادی را برای همه از هر دینی ارائه می‌کرد. در سال ۱۷۷۷، یک سال پس از تهیه‌ی پیش‌نویس اعلامیه‌ی استقلال [آمریکا]، توماس جفرسون وقتی برای ایالت زادگاهش ویرجینیا قانون آزادی مذهبی تدوین می‌کرد، کلمات رفیع آن [یاسای چنگیزخان] را در قانون خود ترجمه کرد. او قبل از مطالعه در مورد چنگیزخان ایده‌ی آزادی مذهبی را پذیرفته بود، اما آن‌چه در آن کتاب یافت روش خاصی برای ترجمه‌ی میل به آزادی مذهبی به قانون بود. آزادی مذهبی یک حق فردی بود، نه یک امتیاز برای برتری کلیسا. قانون مغول افراد را «از آزار و مزاحمت دیگران به خاطر مذهب» منع می‌کرد؛ به طریق مشابه قانون جفرسون می‌گفت: «نباید هیچ فردی به دلیل باورها یا عقاید مذهبی خود متحمل رنج شود». قانون چنگیزخان اصرار داشت: «هر کس باید آزاد باشد تا آنچه را که برایش خوشایندتر است بر زبان بیاورد». جفرسون این جمله را در قانون خود این‌گونه منعکس می‌کند که «همه‌ی انسان‌ها باید در اظهار نظر در مورد مسائل دینی و عقاید مذهبی آزاد باشند». قانون اول چنگیزخان و قانون ویرجینیا هر دو روحاً مشابه، اما از نظر عبارت متفاوت با متمم اول قانون اساسی ایالات متحده بودند، که می‌گوید: «کنگره هیچ قانونی برای استقرار یک «مذهب یا دین» ویژه وضع نخواهد کرد. به همین ترتیب قانونی برای ممنوعیت یک دین یا مذهب نیز وضع نخواهد کرد.

مغول‌ها مراکز مذهبی را، هم به این دلیل که از نیروهای رقیب‌شان طرفداری می‌کردند و هم به این علت که ثروت بسیار زیادی انباشته بودند، هدف قرار دادند. آنها معابد و بناهای مذهبی را غارت کردند، برای بریدن یا ذوب کردن و استفاده‌های جدید، اشیایی را که از طلا و نقره بودند تصاحب کردند، همه چیز با ارزش را گرفتند و بسیاری از آنچه را که باقی مانده بود ویران کردند. از کلیسای جامع کیِف گرفته تا مساجد بغداد، مغول‌ها تفاوتی میان ساختمان‌های مذهبی و کاخ‌های مجلل یا بازارها قائل نشدند. آنها اندوخته‌های عظیم ثروت‌های مذهبی را به مدار گردش تجارت باز گرداندند. این ثروت اولین محرک اقتصادِ جهانی شد، زیرا آنها جاده‌ی ابریشم را احیا کردند، شبکه‌ای بین‌المللی از کاروانسراهای ارزان و بانک‌ها را برای بازرگانان ایجاد کردند تا آزادانه سفر کنند، راهزنان و دزدان دریایی را سرکوب کردند، پل‌های متعدد ساختند، بندرها را پاکسازی کردند، مالیات‌ها را کاهش دادند، و سعی کردند یک سیستم ارزی جهانی بر مبنای پول کاغذی معرفی کنند. هزاران تاجر، از جمله مارکوپولو به همراه پدر و عمویش، مسیرهای امپراطوری مغـول‌ها از اروپا به آسیا را طی کرده و به موطن خود بازگشتند. آنها با در هم شکستن چنگالِ تعصب مذهبی، دوران رفاه و شکوفایی جهانیِ بی‌سابقه‌ای را رقم زدند.

منبع: جک ویدرفورد، «چنگیزخان و جستجوی خدا: چگونه بزرگ‌ترین فاتح جهان به ما آزادی مذهبی داد»، صفحات ۵، ۱۵ و ۱۶.

* Pétis de la Croix, François (1722-01-01). "The History of Genghizcan the Great, First Emperor of the Antient Moguls and Tartars"

#دولتمردان_تورک

@TurkUygarligi