حمیدرضا جلائی‌پور (جامعه‌شناس)

ارزیابی بازتاب های خبری و تحلیلی بحران بین ایران و اسرائیل
دکتر محمد اسکندری مقیم آمریکا
به برکت تحولات اخیر، بازار میزگردهای تخصصی و مصاحبه‌های صاحب‌نظران در هفته گذشته بسیار گرم بوده است و روزی نیست که چند میزگرد درباره ایران برگذار نشود یا با چند نفر درباره ایران و اسرائیل مصاحبه نشود. محتوای بعضی را ندیده می‌شود حدس زد. مثلا 30 فروردین میز گردی با حضور ری تکیه، الیوت آبرامز، و سناتور تام کاتون برگذار شد. معلوم بود حرفشان چیست. همان ترانه معروف دهه 1980، Bomb, Bomb, Bomb Iran. همچنین یک موسسه تحقیقاتی در قطر میزگردی برگذار کرد که بین آنها که من دیدم از همه بهتر بود. دیدگاه‌های متنوعی داشت، و شرکت‌کنندگان نکات خوبی طرح کردند. البته در آن کورسویی از امید گشوده نمی‌شد. شاید امروز گزارشی درباره مطالب طرح شده در آن جلسه برای گروه نوشتم.
رضا پهلوی هم روزی چند مصاحبه با شبکه‌های خبری دسته چهارم و پنجم می‌کند و دنیا را دعوت می‌کند تا با اتحاد سر اختاپوس را بکوبند و او را به تخت پادشاهی برگردانند و مشکلات خاورمیانه را یک بار برای همیشه حل کنند. جان بولتون هم اضافه کاری می‌کند و روزی چند مصاحبه می‌کند که پیش از دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای باید آن را با خاک یکسان کرد. در میان ایرانیان فواد ایزدی و محمد مرندی از ایران روزی چند مصاحبه می‌کنند و مواضع رسمی ایران را منعکس می‌کنند. تریتا پارسی و علی واعظ هم در واشنگتن جزو صداهای معقول و معتدل هستند که سعی می‌کنند نشان بدهند وضعیت به وجود آمده تا حد زیادی نتیجه دفاع یکجانبه امریکا از اسرائیل است و نمی‌شود و نباید تنها ایران را مقصر دانست و بالا کشیدن شعله جنگ به نفع هیچ کس نیست و تر و خشک را خواهد سوزاند.
اما برای من جالب‌ترین گروه دیپلمات‌های سابق هستند که هم به مسایل سیاست بین‌الملل اشراف دارند و هم به دلیل کنار گرفتن از پست دولتی آزادند تا حرف دلشان را بزنند. ازجمله جک متلاک، سفیر سابق امریکا در شوروی، چارلز فریمن، سفیرپیشین امریکا در عربستان، کریگ موری، سفرسابق بریتانیا در ازبکستان، و یکی دو نفر دیگر مصاحبه‌های بسیار خوبی کرده‌اند و از سیاست خارجی کشورشان انتقاد کرده‌اند. لینک پایین مصاحبه ریچارد دالتون، سفیر سابق بریتانیا در ایران، است. مصاحبه‌کننده می‌گوید فرض جامعه بین‌المللی بر این است که منافع ایران اقتضا می‌کند شعله جنگ و تنش در منطقه افزایش یابد. اما ریچارد دالتون می‌گوید چنین نیست. منافع ایران چنین اقتضایی ندارد و ایران سعی کرده متحدانش مثل حزب‌الله را آرام نگه دارد. امروز هم ایران حمله دیروز اسرائیل را بی‌اهمیت قلمداد می‌کند تا فضا را آرام کند. مصاحبه‌کننده از تاثیر شوم و مخرب ایران در منطقه صحبت می‌کنند و ایران را عامل بی‌ثباتی خاورمیانه می‌خواند. اما دالتون با آرامش می‌گوید نباید گناه تمام مشکلات را به گردن ایران انداخت. اگر درست نگاه کنیم همه در این وضعیت سهم دارند. ایران تنها کشوری نیست که فراسوی مرزهایش دخالت می‌کند. اسرائیل در کرانه باختری زمین غصب می‌کند، آدم می‌کشد، فلسطینی‌های را دستگیر می‌کند و وضعیت آپارتاید درست کرده است؛ ترکیه در شمال عراق علیه کردها دست به حمله می‌زند؛ سعودی‌ها و اماراتی‌ها دست به تهاجم فاجعه‌بار علیه یمن زدند؛ حتی می‌توانید پای امریکا را به میان بکشید و کمک بی‌قید و شرط امریکا به اسرائیل را در بی‌ثباتی منطقه موثر دانست. عوامل بی‌ثباتی در منطقه متعددند.
بحث او و تته پته کردن مصاحبه‌کننده واقعا جالب است. چند روز پیش هم وضعیت معکوسی پدید آمد و مصاحبه‌کننده‌ای، دیوید کامرون، وزیر خارجه بریتانیا را به تته پته انداخت و از او پرسید اگر کشوری به سفارت ما حمله کند ما چه پاسخی خواهیم داد و کامرون را به تناقض‌گویی انداخت. خلاصه در این بلبشو گه گاه بهانه‌ای برای خنده هم پیدا می‌شود.

https://youtu.be/2y_EukpVS-s?si=peZUXLkkK7vNY8yL

♦️ خاورمیانه در معرض انفجار، نبرد ناتمام ایران و اسرائیل

#تحلیل

✍️ احسان کیانی
🗓 ۲۷ فروردین ۱۴۰۳

🔹 علی واعظ، مدیر «برنامه ایران» در «گروه بین‌المللی بحران» طی یادداشتی در «فارن‌افرز» مورخ ۲۷ فروردین ۱۴۰۳ به ارزیابی پیامدهای عملیات تلافی‌جویانه ایران علیه حمله تروریستی اسرائیل به سفارت تهران در دمشق پرداخته است.

🔸 به نظر واعظ، عملیات ایران «در ارسال پیام موفق بود حتی اگر اسرائیل و متحدانش تمام پرتابه‌ها را سرنگون کرده باشند». او معتقد است که نبرد ایران و اسرائیل هنوز به پایان نرسیده و «فصل بعدی هنوز مبهم و مملو از ریسک درگیری برای ایران، اسرائیل و کل منطقه است. زیرا اسرائیل ممکن است با حملات بیشتری به ایران پاسخ دهد».

🔹 طبق این یادداشت، استراتژیست‌های اسرائیلی، سیاست «عمق راهبردی» ایران را «حلقه آتش» می‌دانستند که ابتدا برای مهار آمریکا و عربستان پس از اشغال عراق پایه‌گذاری شد ولی پس از جنگ غزه، علیه اسرائیل متحد شده‌اند.

🔸 واعظ بیان داشته که تهران تا پیش از ترور سردار زاهدی مراقب بود که درگیر یک نبرد مستقیم نشود. ولی این ترور «نشان‌گر یک شکست اطلاعاتی بزرگ» بود و نیاز داشت تا نشان دهد که زین پس نیروهایش «از حملات اسرائیل در امان خواهند بود». به همین دلیل «صبر راهبردی را که مستلزم تقویت گروه‌های نیابتی بدون توسل به انتقام‌جویی فوری و تحریک‌آمیز» بود کنار گذاشت. زیرا به‌زعم واعظ «نیروهای رادیکال درون جمهوری اسلامی، چنین صبری را نشان ضعف دانسته و به طور فزاینده‌ای حکومت را تحت فشار گذاشتند تا ریسک بیشتری از خود نشان داده و به استقبال رویارویی مستقیم برود».

🔹 به نظر واعظ، ایران اولاً با پاسخ غیرفوری و گذشت زمانی چندروزه، عامدانه به آمریکا و متحدانش «فرصت داد تا سامانه‌های دفاعی را آماده کنند» و ثانیاً با پاسخی «محدود و متناسب» اعلام داشته که قصد ادامه درگیری را ندارد تا اسرائیل را از ادامه نبرد بازدارد. زیرا اسرائیل نیز رسماً اعلام کرده عملیات ایران تلفاتی نداشته و فقط یک مجروح در پی داشته است.

🔸 نویسنده معتقد است که دلایل مهمی وجود دارد که اسرائیل از ادامه درگیری منصرف شود. اولاً اکثر پرتابه‌های ایران ره‌گیری شدند. ثانیاً عملیات ایران، «هم‌دردی بین‌المللی زیادی برای اسرائیل و بدنامی برای ایران ایجاد کرده و فضای بین‌المللی پیشین علیه اسرائیل را معکوس کرده است».

🔹 واعظ نگران است که در صورت پاسخ اسرائیل به ایران، «آمریکا وادار به دفاع از اسرائیل شده و به طور مستقیم وارد نبرد شود». در این سناریو، گروه‌های مقاومت نیز با روحیه تهاجمی شدیدتری علیه آمریکا وارد عمل شده و احتمالاً نهایتاً ایران نیز به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت خواهد کرد.

🔸 مطابق نگرش واعظ، گرچه «آمریکا اهرم فشار مناسبی برای مهار اسرائیل دارد ولی اسرائیل، نیروی نیابتی ایالات متحده نیست، بنابراین واشنگتن نمی‌تواند سکوت نتانیاهو را تضمین کند». پس همان‌طور که تهران تصمیم گرفت با «تهاجمی بی‌سابقه»، محاسبات اسرائیل را تحت تأثیر داده و این حکومت را از عبور از خط قرمز حمله به اماکن دیپلماتیک منصرف سازد، ممکن است اسرائیل نیز محاسبات مشابهی داشته باشد که بایستی ایران را از خط قرمز حمله مستقیم به ایران منصرف سازد. در این سناریو، «ایرانی‌ها بار دیگر در برابر حمله تلافی‌جویانه اسرائیل، حمله بزرگ‌تری انجام خواهند داد. سپس اسرائیل دوباره حمله خواهد کرد و خاورمیانه به نقطه انفجار خواهد رسید. این بازی هیچ برنده‌ای نخواهد داشت».

✅ نتانیاهو با دستور ترور سرداران نیروی قدس در سفارت ایران در دمشق، آمریکا را در برابر عمل انجام‌شده قرار داد. زیرا هدف نهایی وی، نه حمله اسرائیل به ایران بلکه حمله آمریکا به ایران است. وی و همراهانش در جناح راست رادیکال اسرائیل به خوبی از نقاط ضعف خود برای حمله‌ای خودسرانه به ایران آگاه هستند. پس این فرضیه که با حمله به اهدافی درون ایران، پاسخ متقابل ایران را برانگیزد تا ایالات متحده را به درگیری با ایران بکشاند، دور از ذهن نیست.

🆔@EshraghKiani