Faryad فریاد

اندیشه‌های فلسفی خیام

قرن ۱۲ میلادی زمان مهمی بود؛ اروپا خود را در میانه جنگ‌های مذهبی بین مسلمانان و مسیحیان می‌دید؛ جنگ‌هایی که معروف به جنگ‌های صلیبی بود. این خود نشان‌گر تعصب حاکم بر زمینه و زمانه‌ی خیام است! اما در ایران چه خبر بوده است؟ فضای مذهبی حاکم در آن دوران، از شرایط سیاسی آن دوران نیز بحرانی‌تر بود. ایران نخستین تجربه‌های اختلافات فرقه‌ای را از سر می‌گذراند. مجادلات، بحث‌ها و جنجال‌های فرقه‌های سنی، شیعه، اشعری و معتذلی بر این آتش تعصبات مذهبی دمیده بود! اما خیام در سرش پندارهای دیگری بود و شاید این تفاوت اعتقادی و رفتاری او بود که او را در زمان حیاتش به اوج شهرت رساند.
خیام بر خلاف جهان فکری زمانه خود، بیش از آنکه خود را اسیر متافیزیک سردرگم‌کننده مذهب کند، سوال مهمی را طرح کرد؛ او پرسید؛ این موجود دو‌پا چگونه گمان می‌کند که می‌تواند از راز این جهان سر در بیاورد و مهم‌تر از آن، چگونه فکر مي‌کند که این جهان برای او ساخته شده و قرار است در خدمت او باشد؟!

قومی متفکرند اندر ره دین
قومی به گمان فتاده در راه یقین

می‌ترسم از آن که بانگ آید روزی
کای بی‌خبران راه نه آنست و نه این

خیام با شکلی از شک‌گرایی آوانگارد، که بعد‌ها در غرب، دیوید هیوم را نیز درگیر خود کرده بود، انسان زمانه خود را متوجه وجود خود کرد، جهان‌بینی که در قرن ۱۹ و ۲۰ در فلسفه اگزیستانسیالیسم ظهور و بروز پیدا کرد.
مهم‌ترین موضوعی که خیام قصد داشت از آن مسیر به فلسفه خود بپردازد، مرگ‌اندیشی بود. خیام چنان مرگ‌ را نزدیک می‌دید که گویا هر لحظه در کمین بشر است؛ اما او برخلاف اندیشه‌های مسیحی زمانه خود که مرگ را بهانه‌ای برای زندگی‌گریزی و توسل به مذهب می‌دانستند، از مرگ‌اندیشی برای معطوف کردن انسان به خود زندگی استفاده کرد. در واقع خیام با یادآوری مرگ، زندگی را پیش چشم انسان مقدم و ارزشمند می‌دانست. اینگونه بود که خیام غنيمت شمردن زمان حال را، عینی‌ترین و قطعی‌ترین سهم بشر از زندگی می‌دانست.
#خیام
@FaryadBlog
http://faryad.blogfa.com