دیگرشهر

پناهندگان افغانستانی قربانی جدل‌های سیاسی ترکیه

ترکیه میزبان بیشترین تعداد پناهجو در جهان است. بر اساس داده‌های سازمان ملل، در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳.۷ میلیون سوری و نزدیک به ۳۰۰ هزار افغانستانی در این کشور ساکن بوده‌اند. اسما هدی نایری، حقوقدان و پژوهشگر، با بررسی ۳۴۵ گزارش در روزنامه‌های حُریَت، صباح، سوزجو و جمهوریت دریافته که این رسانه‌ها بیگانه‌هراسی، افغانستانی‌ستیزی و نقض حقوق پناهندگان را ترویج می‌کنند.

با آغاز جنگ داخلی سوریه، ترکیه سیاست درهای باز را اتخاذ کرد، اما با بقای بشار اسد، پناهندگان سوری «بار ناخواسته» شدند. سقوط کابل نیز موجی از نگرانی درباره «پناهجویان افغانستانی» را در رسانه‌ها ایجاد کرد. پژوهش نایری هشت رویکرد رسانه‌ای همسو با افغانستان‌ستیزی را برجسته می‌کند:

۱. گفتمان «ما» و «دیگری» – گفتمان‌های رسانه‌ای اغلب تحت‌ تاثیر روابط حاکم بر قدرت شکل می‌گیرند و بازنمایی وضعیت پناهندگان افغانستانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. هشتاد و شش درصد از اخبار این چهار روزنامه تصویری یک‌سره منفی از پناهجویان افغانستانی بازنمایی کرده‌اند. در معدود اخبار بی‌طرف یا مثبت نیز چالش‌های افغانستانی‌ها بازتاب داده شده، یا موفقیت‌های فردی افغانستانی‌ها همچون پزشکان، دانشجویان برجسته یا قهرمانان ورزشی به خبرها راه یافته است.

۲. ادبیات خودستایانه علیه پناهندگان – استفاده از ادبیات خودستایانه و تأکید بر اینکه دولت ترکیه «مدافع تمام مردم ستمدیده‌ی جهان» است، از زمان حضور سوری‌ها در رسانه‌های حامی دولت اردوغان شروع شد و با حضور افغانستانی‌ها شدت گرفت. گفتمان رسانه‌ای خودبزرگ‌بینانه و اعطای لقب «قهرمان بشردوست» به ترکیه، حس دست‌پایین‌گرفتن پناهندگان و تحقیر «دیگری» را به مخاطبان القاء می‌کند.

۳. رویکرد پناهنده‌-قربانی – احمد هاکان، عضو شورای سردبیری حریت، در سرمقاله‌ای با تیتر «حتی اگر خسته شده‌ایم، باید آرام بمانیم» می‌نویسد: «چند افغانستانی به زنان پیشخدمت‌مان همچون غذا خیره می‌شوند... همه‌مان خسته شده‌ایم. اما باید آرام بمانیم.» این رویکرد، کلیشه‌ قربانی‌بودن پناهندگان را بازتولید کرده و امکان ایجاد انسجام اجتماعی با پناهندگان را تضعیف می‌کند.

۴. رویکرد «رنج دوردست» – رسانه‌های حامی دولت برای مقابله با فشار احزاب رقیب، پناهندگان را نماد «رنج دوردست» معرفی می‌کنند. نمونه‌ای از این روایت، داستان مادر افغانستانی است که در مرز ایران-ترکیه برای گرم نگه‌داشتن کودکانش لباس‌هایش را کند و در سرما جان باخت. در این رویه، ترکیه به ظاهر مسئولیتی ندارد، چون رنج پناهندگان «در جای دیگر» رخ می‌دهد.

۵. تبدیل پناهندگان به عدد – پس از سقوط کابل، رسانه‌ها به نقل از وزیر کشور از دیوارکشی در مرز ایران خبر دادند و تلاش برای توقف ورود «موج پناهندگان» را برجسته کردند. روزنامه‌ی صباح جلوگیری از ورود پناهجویان را افتخار ملی دانست. نایری می‌نویسد: «بدون استفاده‌ی مستقیم از توصیف‌های تحقیرآمیز، این گفتمان تصویری منفی ارائه می‌دهد.» همچنین، در ۵۲٪ از اخبار این دوره، دستگیری و جلوگیری از ورود پناهجویان تنها از طریق عدد بازتاب یافت؛ این شیوه یکی از غیرانسانی‌ترین ابزارهای رسانه‌ای محسوب می‌شود.

۶. همدلی را ساده‌لوحی پنداشتن – رسانه‌ها با یادآوری «خطای بزرگ» پذیرش سوری‌ها هشدار می‌دهند که نباید اجازه‌ی ورود افغانستانی‌ها را داد. سوزجو در سرمقاله‌ای نوشت: «آیا در اروپا ساده‌لوح دیگری جز ما وجود ندارد؟» در این رویکرد، درک انسان‌دوستانه تحقیر شده و همدلی ساده‌لوحی تعبیر می‌شود، درحالی‌که رسانه‌ها برای تحریک خشم عمومی به اعداد غیررسمی و بی‌اساس تکیه می‌کنند.

۷. تصویرسازی از پناهندگان به عنوان «تهدید تمدنی» – رسانه‌های ترکیه با برجسته‌سازی تفاوت‌های فرهنگی، پناهجویان را تهدیدی برای تمدن ترکی معرفی می‌کنند. جمهوریت در اوت ۲۰۲۱ نوشت: «در افغانستان نرخ سواد برای زنان ۲٪ و برای مردان ۱۸٪ است. هیچ آموزشی وجود ندارد، هیچ صنعتی نیست، فقط جنگ و ترور است! افغانستان تنها تروریسم و مهاجرت صادر می‌کند.» این روایت پناهندگان را افرادی بی‌سواد و عقب‌مانده معرفی کرده و آنها را تهدیدی برای فرهنگ ترکی، حقوق زنان و دستاوردهای جمهوری‌خواهی می‌داند.

۸. تئوری «مهندسی مهاجرت» – در این روایت، پناهندگان افغانستانی بخشی از توطئه‌ای غربی برای تضعیف ترکیه معرفی می‌شوند. این گفتمان بر «مهندسی مهاجرت» به‌عنوان طرحی امپریالیستی برای برهم‌زدن یکپارچگی اجتماعی و فرهنگی ترکیه تأکید دارد. سوزجو مدعی است که قدرت‌های خارجی قصد دارند همگنی جامعه‌ی ترکیه را از بین ببرند تا ملت را تضعیف کنند.
چکیده‌ای از این پژوهش را در زیر بخوانید:
https://daneshkadeh.org/special-issues/refugees-media/13979/
@Daneshkadeh_org

🔹سیاست اکولوژی، زنان، خیزش‌ها و آینده سرزمینی ایران

در این ارائه نسترن صارمی می‌کوشد خوانشی از نسبت خیزشهای سال‌های اخیر در ایران را در نسبت با بحران‌های زیست محیطی و اکولوژیکی سرزمینی آن ارائه کند. در این ارائه فشرده، از تحول آگاهی خود به عنوان کنشگر محیط زیست در مسیر خیزش‌های رخ داده – در سپهر سیاسی پسا 88- آغاز می‌کند: از مواجهه با بن‌بست‌های کنشگری مدنی- که بر اصل آگاهی بخشی، اصلاح سبک زندگی و نمایندگی و چانه زنی برای اثرگذاری در فرایندهای تصمیم سازی بنا شده بود، تا مشاهده خیزش‌های پیاپی در سال‌های اخیر (از قیام آب در خوزستان تا قیام ژینا- مشخصا در ایذه، بلوچستان و کردستان)، که مسئله بهره کشی از منابع طبیعی و تخریب زیست بوم و زندگی‌های وابسته به آن را به عنوان بخشی جدایی ناپدیر از عرصه نبرد بر سر امکان‌های زندگی مرئی کرد. مبارزه‎ای که البته انعکاسی در خوری در سپهر عمومی مسلط نداشته است. در ترسیم علل این بحران‌ها، ارائه دهنده از مفاهیمی چون رژیم مالکیتی و حقوقی مسلط، فرایندهای استعماری توسعه و سلب مالکیت از عموم که هم بسته الگوی فضایی-زمانی تولید دولت ملی است کمک می‌گیرد. این رژیم‌های مسلط الگوهای مشخصی از توسعه و انباشت سرمایه را نیز شکل داده‌اند که متناظر با یک ساخت طبقاتی مشخص (انباشت سرمایه در دست اقلیت توانگر و رانتیر) و  تورم روز افزون مرکز در برابر حاشیه بوده است. به علاوه، برای واکاوی انگاره‌های مسلط از توسعه در تاریخ ایران مدرن، نگارنده به سراغ فیلم‌هایی از سینمای سال‌های نخست پس از انقلاب می‌رود که از تخیل تکنیکی-اجتماعی مسلطی پرده برمی‌دارند که فهم رایج از توسعه را در ایران شکل داده است و نشان می‌دهند که چگونه سلب مالکیت شدگان در دهه‌های منتهی به انقلاب در تلاش برای باز پس گیری امکان‌های زندگی برای خود و خاک و آب و زمین‌شان ناکام مانده‌اند.

پرسش اما بر جای خود باقی است: در چه شرایطی نیروی اجتماعی و جامعه محلی می‌تواند امکان‌های زندگی خود را از انقیاد این رژیم‌های مسلط تصرف و استعمار رها کرده و کنترل منابع حیاتی خود را بدست بگیرد؟ پاسخ به این پرسش نه از خلال توصیه‌های تجویزی چون "مشارکت دادن جامعه محلی"، "اصلاح اسناد بالادستی" یا "توجه به تمرکززدایی در عرصه سیاست‌گذاری"، که با بازگشت به عرصه اجتماعی-سیاسی نبردهای در جریان و تلاش برای ایجاد ابزارهای تحقق و اعمال قدرت نیروهای مردمی از پایین ممکن می‌شود. در اینجا به نزاع بر سر تخیل اجتماعی-سیاسی جنبش زن، زندگی، آزادی برمی‌گردیم: اتخاذ رویکرد اکو فمینیستی و ترجمان سیاسی آن در واقع همان صف آرایی در برابر "مرد، میهن آبادی" در عرصه‎های متکثر است. گزاره‌ای که به واقع تاریخ فشرده دولت-ملت سازی و توسعه گرایی غالب در ایران را به خوبی توضیح می‌دهد. اما تمرکززدایی از این سامانه تاریخی صرفا موضوعی برای جدال‌های روز سیاسی در عرصه عمومی نیست؛ بلکه پیش شرط دستیابی به آن قدرت‌یابی انقلابی (تعین و مادیت دادن به عاملیت سیاسی مردم از پایین) جامعه است. فهم تفاوت انواع عاملیت‌های اجتماعی- اعم از مدنی، خیزشی، جنبشی و انقلابی- و برهمکنش آنها و کوشیدن برای فراهم آوردن شرایط امکان همبستگی میان آنها، افقی است که می‌تواند امکان‌ها و بالقوگی‌های نهفته در زن، زندگی، آزادی را در برابر سامانه تاریخی مرد، میهن، آبادی فراهم کند.  

ویدئوی کامل ارائه:
https://www.youtube.com/watch?v=viSP7-BfZs4&list=PLeHuPvPunYVCVvienmDmdlzYITUn-5QDd&index=4

@harasswatch

🟠 آیا تهران «شهر مردم» است؟ /ویدئو

▫️مدیرکل پیشین سلامت شهرداری تهران پاسخ می‌دهد

🔸در این نشست زینب نصیری (مددکار اجتماعی و مدیرکل پیشین سلامت شهرداری تهران)، آرمین نوربخش (فعال شهری و محیط زیست) و مریم ملائی (تسهیل‌گر و فعال اجتماعی) نقطه نظرات خود را مطرح کردند. مدیریت نشست را محمدکریم آسایش برعهده داشت.

🔗https://rozanonline.ir/fa/tiny/news-4351

پایان پیشرفت؟

این عنوان یادداشتی است از جوزف استیگلیتز؛ اقتصاددان برندۀ نوبل، دربارۀ نگرانی از بازگشت ترامپ به قدرت که اخیراً در پروجکت سندیکیت منتشر شده است. بخش‌هایی از یادداشت را در ادامه می‌خوانید:

۳۵ سال پیش، جهان با فروپاشی کمونیسم تحولی دورانی را تجربه کرد. فوکویاما این لحظه را «پایان تاریخ» نامید و پیش‌بینی کرد که همۀ جوامع در نهایت به‌سوی لیبرال‌دموکراسی و اقتصاد بازار همگرا می‌شوند. امروزه اشتباه‌بودن آن پیش‌بینی تقریباً کلیشه‌ای شده است. با بازگشت ترامپ شاید باید دوران کنونی را دورۀ «پایان پیشرفت» بنامیم.

متفکران روشنگری از ۲۵۰ سال پیش دریافتند که آزمایش‌های علمی می‌تواند به مردم در درک طبیعت و ایجاد فناوری‌های جدید کمک کند و علوم اجتماعی می‌تواند هماهنگی بیشتری را برای بهبود شرایط برای همۀ اعضای جامعه فراهم کند. چنین تلاش‌هایی مستلزم حاکمیت قانون بود تا احترامِ به حقیقت بر واپس‌گرایی غلبه کند. امروز یکی از آزاردهنده‌ترین ویژگی‌های جنبش «عظمت دوبارۀ آمریکا»، رد کامل این ارزش‌ها است.

آیا پیشرفت می‌تواند ادامه یابد؟ آیا واقعاً می‌توان انتظار داشت که الیگارشی جدید آمریکا پیشرفت‌های پایدار و مشترک را راهبری کند؟ آن‌هایی که اکنون به قدرت رسیده‌اند، صرفاً به‌دنبال ثروت هستند و هیچ ملاحظه‌ای نسبت به انباشت آن از طریق استثمار و رانت‌خواری ندارند. آن‌ها پیشتر نبوغ خود را در استفاده از قدرت بازار و استفاده از رسانه‌ها و پلتفرم‌های فناوری برای پیشبرد منافع خصوصی خود از طریق دستکاری گستردۀ اطلاعات نشان داده‌اند!

آنچه فساد به سبک آمریکایی امروزی را متمایز می‌کند، مقیاس و بی‌شرمی آن است. الیگارش‌های آمریکایی می‌توانند در روز روشن صدها میلیون دلار به کمپین انتخاباتی یک سیاستمدار در ازای منافع‌شان کمک کنند. وام ۴۶۵ میلیون دلاری بلاعوضی که تسلا ۱۵ سال پیش از دولت اوباما دریافت کرد، در مقایسه با آنچه در حال سقوط است بسیار ناچیز به نظر می‌رسد.

اگرچه ایالات متحده برای مدت طولانی در پیشبرد علم و فناوری در جهان پیشتاز بوده، اما تداوم آن در دورۀ ترامپ دشوار به نظر می‌رسد. من سه حالت را محتمل می‌دانم. ۱. آمریکا در نهایت با مشکلات عمیق خود کنار می‌آید، جنبش «بازگشت عظمت آمریکا» را پس می‌زند و به ارزش‌های روشنگری متعهد می‌ماند. ۲. آمریکا و چین به‌ترتیب به مسیر سرمایه‌داری الیگارشی و سرمایه‌داری اقتدارگرای دولتی ادامه می‌دهند و بقیۀ جهان عقب می‌مانند. ۳. آمریکا و چین در مسیر خود باقی می‌مانند، اما اروپا پرچم سرمایه‌داری مترقی و سوسیال‌دموکراسی را به‌دست می‌گیرد.

متأسفانه، سناریوی دوم محتمل‌ترین است، به این معنی که باید در نظر بگیریم که کمبودهای روبه‌رشد آمریکا تا کی قابل کنترل خواهد بود. چین مزایای زیادی در زمینۀ توسعۀ فناوری و هوش مصنوعی، بازار بزرگ، عرضۀ گستردۀ مهندسان، و تعهد به برنامه‌ریزی بلندمدت و جامع دارد. علاوه‌براین، دیپلماسی چین در مقابل کشورهای غیرغربی بسیار موفق‌تر از آمریکا بوده است. اما نه چین و نه آمریکای ترامپی به ارزش‌هایی که از اواخر قرن هجدهم باعث پیشرفت شده‌اند متعهد نیستند.

امروزه بشریت با چالش‌های وجودی درگیر است. پیشرفت تکنولوژی به ما ابزاری برای نابودی خودمان داده است و بهترین راه برای جلوگیری از آن قوانین بین‌المللی است. علاوه بر تهدیدات ناشی از تغییر اقلیم و بیماری‌های همه گیر، اکنون باید نگران هوش مصنوعی تنظیم‌ناپذیر هم باشیم.

برخی بر این باورند که گرچه ممکن است توقفی در پیشرفت ایجاد شود، اما سرمایه‌گذاری‌های پیشین در علوم پایه همچنان بازدهی بالایی خواهد داشت. و ممکن است اضافه کنند که هر دیکتاتوری در نهایت به پایان می‌رسد و تاریخ به پیش می‌رود. یک قرن پیش فاشیسم جهان را فرا گرفت. اما این منجر به موجی از دموکراسی‌سازی شد، با استعمارزدایی و جنبش‌های حقوق مدنی در مقابله با تبعیض نژادی، قومی، و جنسیتی.

مشکل این است که آن جنبش‌های موفق فقط تا همین جا پیش رفتند و زمان به نفع ما نیست. تغییرات اقلیمی منتظر نخواهند ماند. آیا آمریکایی‌ها از پیشرفت مستمر در قالب رفاه مشترک مبتنی‌بر آموزش، بهداشت، ایمنی، جامعه و محیطی پاک برخوردار خواهند بود؟ من شک دارم. و آیا پایان پیشرفت در آمریکا اثرات منفی در سطح جهانی خواهد داشت؟ تقریباً مطمئناً.

هنوز زود است که بدانیم پیامدهای کامل ریاست‌جمهوری دوم ترامپ چه خواهد بود. بله، تاریخ جلو می‌رود، اما ممکن است در مسیر پیشرفت نباشد!
@omidi_reza