مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى

میراثِ مردانِ موسیقی و ادبیات

♦️دبا: «خانه ـ موزۀ استاد معین» مشتمل بر دو عمارت به‌هم‌چسبیده، متعلق به محمد معین و پدرزنش، محمدعلی امیرجاهد است که در خیابان پیروزی، خیابان شیخ‌الرئیس، کوچۀ فردوس، شمارۀ ۲۳ جا دارد.

▫️در ادامه بخشی از مدخلی دربارۀ این عمارت در دانشنامۀ تهران بزرگ نگارش زهرا بخشعلی ساعتلو را می‌خوانید.

🔹«دو عمارت یادشده با دوره‌های تاریخی مجزا در یک پلاک مستقر گردیده‌اند؛ بنای امیر جاهد به اواخر دورۀ پهلوی اول بازمی‌گردد و عمارت محمد معین به دورۀ اواسط پهلوی دوم تعلق دارد.

🔸ابنیه طوری در ملک استقرار یافته‌اند که نوع استفاده و کاربرد آنها و ارتباطشان با حیاطهای جنوبی، همان حس بیرونی و اندرونی و باغ ایرانی را به بیننده القا می‌کند. هر دو عمارت کاملاً بیرون‌گرایند. در عمارت امیر جاهد شیوۀ تقسیمات منظم و متقارن کاملاً هندسی همراه با تقسیمات نما در ارتفاع، در پایین و میان و انتهای بدنه، از یک سو، و حوض مقابل نمای جنوبی از سوی دیگر، تأثیرات معماری ایرانی را با خود به همراه دارد؛ ولی عمـارت استـاد معین هیچ‌یک از این عناصر را در اجزاء خود به همراه ندارد و کاملاً دارای معماری مدرن است.

🔹میدان چهارصد دستگاه که در مجاورت این ملک واقع است، از عناصر شاخص شهری تهران و دورۀ تاریخی گسترش شهرسازی نوین ایران به شمار می‌رود که باعث قوت‌بخشیدن توان فرهنگی عمارت می‌گردد.

🔸عمارت محمد معین دارای طرحی متمرکز و هسته‌ای است که یک‌چهارم ملک را در کنج شمال غربی به خود اختصاص داده است. عمارت امیر جاهد نیز دارای فرمی متمرکز و هسته‌ای است که حدوداً هم‌اندازۀ عمارت معین است و ضلع شرقی عمارت معین را پوشانده است. هر دو عمارت، ابنیه‌ای در بخش جنوبی ملک دارند که عملکرد انبار و پارکینگ را به خود اختصاص داده‌اند.

🔹حیاط عمارت امیر جاهد با آجر به نقش جناغی فرش شده و حوضی با دیوارۀ سنگی در میان حیاط جنوبی خودنمایی می‌کند که اکنون به‌عنوان باغچه در کنار دیگر باغچه‌ها استفاده می‌شود. حیاط عمارت محمد معین نیز با موزاییک و آجر فرش شده، و دارای حوضی کوچک و باغچه‌هایی در اطراف آن است.»

▪️متن کامل این نوشتار را در صفحاتِ ٣۶٨ تا ٣۶٩ از جلدِ سومِ دانشنامۀ تهران بزرگ و هم‌چنین نسخۀ الکترونیک آن را در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/272307
@cgie_org_ir