نوشیدن آب از نزدیکی سرچشمه
به مناسبت انتشار رمان «شهر و دیوارهای نامطمئنش» از هاروکی موراکامی با ترجمه آقای امیر دیانتی
سید آیت حسینی / عضو هیئت علمی گروه زبان‌ها و ادبیات آسیای شرقی دانشگاه تهران
«شهر و دیوارهای نامطمئنش» با ترجمه آقای امیر دیانتی (نشر نیماژ) نخستین رمان هاروکی موراکامی است که مستقیماً از زبان ژاپنی به فارسی ترجمه می‌شود. پیش از این، یک مجموعه داستان کوتاه با عنوان «داستان‌های عجیب توکیو» با ترجمۀ قدرت‌الله ذاکری و کتاب «داستان‌نویسی به مثابه شغل» که جستاری است دربارۀ نویسنده شدن با ترجمه نگارندۀ این سطور (نشر پرنده) از زبان ژاپنی به فارسی برگردانده شده‌اند.
باقی آثار موراکامی در بازار کتاب ایران همگی از زبان واسطه، یعنی از روی ترجمه انگلیسی این آثار به فارسی برگردانده شده‌اند. ترجمه از زبان واسطه قدمتی به اندازه خود ترجمه دارد. بسیاری از آثار ادبی در سراسر جهان به جای این که به‌صورت مستقیم از زبان اصلی ترجمه شوند، از روی ترجمه این آثار به زبان‌های دیگر برگردانده می‌شوند. این امر گاه به دلیل نبود مترجم زبان اصلی صورت می‌گیرد و گاه ناشران مترجم‌های شناخته‌شده‌ای را که آثار ادبی جهان را از زبان واسطه برمی‌گردانند به مترجم‌های گمنامی که این آثار را مستقیم از زبان اصلی ترجمه می‌کنند ترجیح می‌دهند. در ایران نیز این نوع از ترجمه از گذشته تا به امروز رواج بسیاری داشته است. ما به یک معنا مدیون ترجمه‌های باواسطه هستیم، زیرا اگر این ترجمه‌ها نبودند، با بسیاری از آثار ادبی دنیا یا آشنا نمی‌شدیم یا بسیار دیرتر با آن‌ها آشنا می‌شدیم.
پس از آغاز قرن بیست و یکم ترجمه از زبان واسطه به‌عنوان موضوعی برای پژوهش در مطالعات ترجمه مورد توجه قرار گرفته است و در همین مدت، بسیاری از ابعاد و ویژگی‌های آن آشکار شده است. از آنجا که در ترجمه از زبان واسطه، عمل ترجمه دو بار انجام می‌شود، شاید این‌گونه تصور شود که احتمالاً تعداد خطاهای ترجمه (حذف‌ها، اضافه‌ها و انحراف‌ها) در این ترجمه‌ها حدود دو برابر آثار ترجمه شده از زبان اصلی است. اما مطالعات نشان داده است که معمولاً تعداد این خطاها در ترجمه از زبان واسطه بسیار بیشتر از این مقدار است. همچنین ممکن است تصور شود که اگر هر دو مترجم اول و دوم ترجمه باواسطه به کار خود مسلط باشند، نتیجه نهایی بی‌نقص خواهد شد. درحالی که استفاده از متن زبان واسطه به خودی خود می‌تواند بسیاری از تقابل‌هایی را که در دو زبان مبدأ و مقصد وجود دارد، اما زبان واسطه فاقد آن است خنثی سازد و از بین ببرد. درنتیجه، هم انحراف زیادی در محتوای متن به وجود می‌آید و هم فضای فرهنگی زبان واسطه به متن مقصد تحمیل می‌شود.
امروز با گسترش آموزش زبان‌های خارجی در دنیا اهمیت ترجمه بی‌واسطه بیش از پیش روشن شده است و نقش ترجمه از زبان واسطه در بازار کتاب‌های ادبی در حال کمرنگ شدن است. با آگاه‌تر شدن جامعه کتاب‌خوان، بسیاری از مخاطبان جدی ادبیات ملل آثار ترجمه شده از زبان اصلی را به ترجمه‌های باواسطه ترجیح می‌دهند. در ایران نیز در سال‌های اخیر شاهد این هستیم که برخی از آثار ادبیات کشورهای مختلف به‌صورت مستقیم از زبان اصلی به فارسی ترجمه می‌شوند و این ترجمه‌ها کم‌کم جای خود را در بازار کتاب باز می‌کنند.
در این میان، ترجمۀ تازه‌ترین رمان یکی از شناخته‌‌شده‌ترین داستان‌نویسان ژاپنی از زبان اصلی توسط نشر نیماژ، آن هم پیش از انتشار ترجمه انگلیسی این اثر، اتفاق مثبت و مهمی است که گامی بزرگ در آگاهی‌بخشی به مخاطب ادبیات خارجی در ایران برخواهد داشت و به خوانندگان فارسی‌زبان لذت نوشیدن آب از جایی نزدیک‌تر به سرچشمه را خواهد چشاند.
(به‌نقل از روزنامه نوآوران، ۲۱ آبان ۱۴۰۳)
@NoavaranOnline
به مناسبت انتشار رمان «شهر و دیوارهای نامطمئنش» از هاروکی موراکامی با ترجمه آقای امیر دیانتی
سید آیت حسینی / عضو هیئت علمی گروه زبان‌ها و ادبیات آسیای شرقی دانشگاه تهران
«شهر و دیوارهای نامطمئنش» با ترجمه آقای امیر دیانتی (نشر نیماژ) نخستین رمان هاروکی موراکامی است که مستقیماً از زبان ژاپنی به فارسی ترجمه می‌شود. پیش از این، یک مجموعه داستان کوتاه با عنوان «داستان‌های عجیب توکیو» با ترجمۀ قدرت‌الله ذاکری و کتاب «داستان‌نویسی به مثابه شغل» که جستاری است دربارۀ نویسنده شدن با ترجمه نگارندۀ این سطور (نشر پرنده) از زبان ژاپنی به فارسی برگردانده شده‌اند.
باقی آثار موراکامی در بازار کتاب ایران همگی از زبان واسطه، یعنی از روی ترجمه انگلیسی این آثار به فارسی برگردانده شده‌اند. ترجمه از زبان واسطه قدمتی به اندازه خود ترجمه دارد. بسیاری از آثار ادبی در سراسر جهان به جای این که به‌صورت مستقیم از زبان اصلی ترجمه شوند، از روی ترجمه این آثار به زبان‌های دیگر برگردانده می‌شوند. این امر گاه به دلیل نبود مترجم زبان اصلی صورت می‌گیرد و گاه ناشران مترجم‌های شناخته‌شده‌ای را که آثار ادبی جهان را از زبان واسطه برمی‌گردانند به مترجم‌های گمنامی که این آثار را مستقیم از زبان اصلی ترجمه می‌کنند ترجیح می‌دهند. در ایران نیز این نوع از ترجمه از گذشته تا به امروز رواج بسیاری داشته است. ما به یک معنا مدیون ترجمه‌های باواسطه هستیم، زیرا اگر این ترجمه‌ها نبودند، با بسیاری از آثار ادبی دنیا یا آشنا نمی‌شدیم یا بسیار دیرتر با آن‌ها آشنا می‌شدیم.
پس از آغاز قرن بیست و یکم ترجمه از زبان واسطه به‌عنوان موضوعی برای پژوهش در مطالعات ترجمه مورد توجه قرار گرفته است و در همین مدت، بسیاری از ابعاد و ویژگی‌های آن آشکار شده است. از آنجا که در ترجمه از زبان واسطه، عمل ترجمه دو بار انجام می‌شود، شاید این‌گونه تصور شود که احتمالاً تعداد خطاهای ترجمه (حذف‌ها، اضافه‌ها و انحراف‌ها) در این ترجمه‌ها حدود دو برابر آثار ترجمه شده از زبان اصلی است. اما مطالعات نشان داده است که معمولاً تعداد این خطاها در ترجمه از زبان واسطه بسیار بیشتر از این مقدار است. همچنین ممکن است تصور شود که اگر هر دو مترجم اول و دوم ترجمه باواسطه به کار خود مسلط باشند، نتیجه نهایی بی‌نقص خواهد شد. درحالی که استفاده از متن زبان واسطه به خودی خود می‌تواند بسیاری از تقابل‌هایی را که در دو زبان مبدأ و مقصد وجود دارد، اما زبان واسطه فاقد آن است خنثی سازد و از بین ببرد. درنتیجه، هم انحراف زیادی در محتوای متن به وجود می‌آید و هم فضای فرهنگی زبان واسطه به متن مقصد تحمیل می‌شود.
امروز با گسترش آموزش زبان‌های خارجی در دنیا اهمیت ترجمه بی‌واسطه بیش از پیش روشن شده است و نقش ترجمه از زبان واسطه در بازار کتاب‌های ادبی در حال کمرنگ شدن است. با آگاه‌تر شدن جامعه کتاب‌خوان، بسیاری از مخاطبان جدی ادبیات ملل آثار ترجمه شده از زبان اصلی را به ترجمه‌های باواسطه ترجیح می‌دهند. در ایران نیز در سال‌های اخیر شاهد این هستیم که برخی از آثار ادبیات کشورهای مختلف به‌صورت مستقیم از زبان اصلی به فارسی ترجمه می‌شوند و این ترجمه‌ها کم‌کم جای خود را در بازار کتاب باز می‌کنند.
در این میان، ترجمۀ تازه‌ترین رمان یکی از شناخته‌‌شده‌ترین داستان‌نویسان ژاپنی از زبان اصلی توسط نشر نیماژ، آن هم پیش از انتشار ترجمه انگلیسی این اثر، اتفاق مثبت و مهمی است که گامی بزرگ در آگاهی‌بخشی به مخاطب ادبیات خارجی در ایران برخواهد داشت و به خوانندگان فارسی‌زبان لذت نوشیدن آب از جایی نزدیک‌تر به سرچشمه را خواهد چشاند.
(به‌نقل از روزنامه نوآوران، ۲۱ آبان ۱۴۰۳)
@NoavaranOnline