مزراویلکە

#خدرمحەممەدی

مامەڵەی بە ئەژمار و بەحیساب!

لە یاسا نووسینەکەی ئەحمەد شەرعی عەڕەبی، کەوتمەوە بیری نەقڵێکی سەیر و سەمەرەی خوالێخۆشبوویان(مام قادری کانی‌سێو و مام بایزەبۆر) کە زەمانی حەمەڕەزاشا ڕووی داوە.
کاک عەلی مام‌قادری بۆی گێڕامەوە: لەبەر سەرقاڵیمان بە کاری وەرزێڕی، نەماندەتوانی بە پێی پێویست بە مەڕوماڵات و ئاژەڵداری ڕابگەین. هەموو دەم دەمی دەخودان ئاوها مانگی ڕەشەمە بوو. باوکی ڕەحمەتیم دەگەڵ مام‌بایزە بۆر، ڕێک‌کەوتبوون لەسەر ئەوەی کە بەهارێ مام بایز سەت‌سەر حەیوانەکانمان دەگەڵ هی خۆی بەرێتە سەران، ڕسق‌وداهاتەکەیان بە نیوەیی ڕنێو بێنێ و باوکم بڕەپارەیەکیشی بداتێ! کە خەبەرم لەو مامەڵەیە بۆوە، عەرزی بابم کرد "ئەخە بابە گیان دروستە مام بایز پیاوێکی مەجلیس ڕەنگینە، بەڵام هیچ‌کەسم نەدیوە لە بواری مامەڵە و حیسابات دانی خێری پێدابێنی"!ٚ بابم گوتی ڕۆڵە قوڵاغ بە قوڵاغ بۆی دەژمێرم و پایزێش ئاوها بە ئەژماری لێوەردەگرمەوە.
مانگی بانەمەڕ، دەگەڵ بابم سەت سەرمان حەیوانی سپی دەنگدا و بۆ مام بایزمان برد و تێکەڵ بە مێگەلی ئەومان‌کرد. وەک لەبیرم بێ هەتا دۆڵی بڵاڵەی و دیوی دۆڵەنییە، دەگەڵی چووین و لەوێندەرێڕا گەڕاینەوە. دەگەڵ بابم سەرقاڵی جۆماڵ، گاوجووت، بەراو و بەروبێستان بووین. دەتدی یەکێک لە ئاشنایان و خزمان کە ڕێی دەکەوتە کوێستانان و ڕەشماڵی مام بایز، هەر کە گەڕابایەوە خۆی دەگەیاندە ماڵی ئێمە و بە باوکمی دەگوت حەک خودا غەزەبتە مام قادر! ئەوە بە چ غیرەتێک ئەو مەڕانەت بە مام بایز ئەسپاردوون؟! ئەمن بەچاوی خۆم دیتم پازدە - بیست‌ سەری بە چێوداران فرۆشتن و پووڵەکەی دە تەنگەی گیرفانێ نا!
پەرێزەگەنم وەدەرکەوتن و ماڵ لە کوێستانانڕا هاتنەوە خوار. خەبەرمان بۆوە مام‌بایز تاوڵی لە باسکی مامەشانی خوار بێکۆس، هەڵداوە. بابم گوتی: عەلی با بچین حیساباتێک دەگەڵ مام بایز بکەین، کوڕە وەک خەڵک دەڵێ بەزاتی خوای نەیگەینێ، تاقە گوێیەکیان لێ‌ناهێڵیت! دەگەڵ بابم لە چۆمی پەڕینەوە و خۆمان گەیاندە تاوڵی مام بایز. مام بایز لە تاوڵێڕا بەرەو پیرمان داپەڕییەخوار. لەسەر تەپۆڵکەیەک ڕاوەستا. کیسە تووتنی دەرێنا و جغارەیەکی ئەستووری هەڵبەست و دەنێو هەر‌پێنج‌ قامکی دەستی‌ ڕاستیدا بە ئیکڕامەوە بۆ باوکمی ڕاداشت و بەخێرهاتنی کردین. بابم جغارەکەی لێوەرنەگرت و بێ پێشەکی گوتی:
- بایز! کوان حەیوانەکان؟ چت لێکردوون؟
- ئەوە بۆوا پشووت لێهەڵماڵاوە؟ ها جارێ ئەو جغارەی بکێشە با وەحەسێی، پاشان دەچینە تاوڵێ، نان‌وچای دەخۆین و بە شێنەیی حیساباتی خۆن دەکەین!
دەو کاتیدا مام‌بایز هەرای لە خێزانی کرد تاکوو فڕوجە جینجرەکە بکوژێتەوە و بە بەربەسێڵمان بۆ لێنێ.
بابم گوتی لە برسان نەهاتووینە ئێرە، فڕووجت ناخۆم، مەڕەکان لە کوێن؟!
مام بایز گوتی: حەک بێ‌بەڵابی قادر! قەت ئیوا بێ‌سەبر نەبووی!! با بچینە بن سێبەری تاوڵێ، جا حیسابێ دەکەین.
لەبن سێبەری تاوڵێ ڕۆنیشتین. نازانم ماستاوێکمان خواردەوە یان نا، مام بایز هەرای لە کوڕە گەورەکەی کرد:
- هۆی خدر! وەرە بزانم؛ ها بەهارێ لە فڵان هەواری دەپەڕینەوە بۆ فیسارە هەواری، ئەگەر ڕەنوو تەقی، 30 سەر حەیوانی ئەو مام قادرەی وەبن ڕەنوێ نەکەوتن و قڕ نەبوون؟!
- بەڵێ بابەگیان هەرەسی ڕەنووی قڕی‌کردن!
جا ئەوە بابم: هەی لە دینت بەم..
- باسی دینی مەکە قادر! ئیمانت پێ زایە دەبێ!!
ئەوجار هەرای لە کوڕە نێوەنجییەکەی کرد:
- ئەرێ قادر..! ئەوێ جارێ لە فڵان حەوشەی ئەگەر ڕەوەگورگەکە لە مەڕی دا، 15 سەری ئەو مام قادرەی نەخنکاندن؟!
- بەڵێ بابەگیان خنکاندنی!!
جا ئەوە بابم: توخڵا ئەتۆ دین و ئیمانیشت هەن؟ ئەدێ چەند سەری خۆتی خنکاندوون؟
- جا ئەتۆ چیت بە مەڕی من داون؟ چما بۆم دەژمێری؟ ئەمن حیسابی مەڕی خۆتت دەگڵ دەکەم!
پاشان بانگی کوڕە چکۆڵەکەی کرد:
- ئەرێ محەممەد ...! ئەوێ شەوێ ورچەکان ئەگەر لە قووڵێ ورچان، وەنێو مەڕی کەوتن، 5 سەری مام قادریان نەخوارد؟
- بەڵێ بابەگیان خواردیان!!
بابم دەهری بوو و گوتی:
- بێ‌دین! خۆ ئەگەر ورچ وەنێو هەزار سەریش کەوێ، هەر پڕدەداتە یەک دانەی! لێرە بۆ 5 سەر؟
- کوڕە خودا عافووت کا قادر گیان؛ سێ‌چوار گۆڵە ورچ، چۆن بە مەڕێکی تۆ تێر دەخۆن؟
- باشە خۆ ، ئەوانی ماون وێم‌دەدەیەوە؟
- کوڕە ئا.. ئا. خۆ ئەمن ماڵخۆری تۆ نیم.
لە سەتەکان 50 سەری بۆ هەڵاواردین و گوتی: مام قادر!! پیاوەتی نەبڕاون، ئەوە حەقی لەوەڕاندن و دۆشینیشم پێ‌بەخشین!

👉@mzravilka👈

نەورۆز لە شیعری شاعرانی کوردا

یەکەمین نووسەر یان شاعیری کورد کە بە کوردی باسی دابونەریتی نەورۆزی کردبێ ئەحمەدی خانی بووە.

۱-ئەحمەدی خانی

بیلجومله‌ ده‌چوونه‌ ده‌ر ژ مالان
حه‌تتا ده‌گه‌هیشته‌ پیر و کالان
رۆژا کو ده‌بوویه‌ عیدێ نه‌ورۆز
ته‌عزیم ژ بۆمه‌ ده‌ما دل ئه‌فرۆز

۲-نالی:

تەشریفی نەوبەھارە کە عالەم دەکا نوێ
دڵ چونکە میسلی خونچەیە بۆیە دەپشکوێ

۳-مەولەوی:

نیشانەی نەورۆز وادەی وەھارەن
یا نەشئەی ئامای نامەی نیگارەن

۴-وەفایی:

نەسیمی بایی نەورۆزی شەمیمی عەبھەری ھێنا
موریدی عاشقان دیسان پەیامی دولبەری ھێنا
نەوید ئەی عاشقانی دڵفگار یار ھاتە سەر خەندە
سەڵا ئەی بولبولان دیسان درەختی گوڵ بەری ھێنا

۵-حاجی قادری کۆیی:

رۆژتە ئەی بایی نەورۆزی لەبن بەفری گران
کانی پێی سڕ بوو چناریش دەستی چوو پەنجەی تەزی
سونبولی زوڵف و گوڵی روخسار و سەروی قامەتی
مانگی نیسان و گوڵان نەیدی لە نێو باخی وزەوی

٦-حەمدیی ساحێبقران:

نەورۆزە، جەژنە بۆیە چراغانی عالەمە
یا ئاگرە لە عومری شێتا کوژایەوە
عەرعەر لە لەنجەدایە، لە ڕەقسایە سەروەکان
بەرگی چەمەن لە ڕەنگی زومڕەد کرایەوە

۷-حەریق:

ئەڵێن وا جەژنی نەورۆزە دڵم پڕ ئاتەش و سۆزە
وەرە ‌بۆ جەژنە پیرۆزە بدەم رۆحم لەبەر ماوم
وەرە سەر چاوەیی چاوم، دەڵێی دەریای عەممانە
تەماشای ئەشکی گوڵنارم لە سایەی چاوی خوێناوم

۸-پیرەمێرد:

ئەم ڕۆژی ساڵی تازەیە نەورۆزە ھاتەوە
جەژنێکی کۆنی کوردە بە خۆشی و بە ھاتەوە

۹-قانع:

هەوای شنەی بای نەسیم دیاره
مەعلوومه وادەی گوڵ و گوڵزاره

۱۰-مامۆستا حەقیقی:

مزگێنی بێ ھات ساڵی نوێ
خۆشی دوای خۆشی جوێ بە جوێ
بڵێن بەخت چیدی نەنوێ
ئەستێرەی مەش سەری ناسوێ
وە بیرت دێ چمان دی دوێ
زوو راپەڕن مەبن شلوێ
ئەوا ھات پەیکی ئازادی
بە رووخۆشی و کەیف و شادی
کۆشێ گوڵی گەشی پێیھ
مەعلووم بەشی مەشی پێیە

۱۱-گۆران:

ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر قەف قەف بڕ
رۆژی نەورۆز دای بە ‌ھەوری زستان دڕ

۱۲-دڵدار:

گوڵی سوور ئەی ‌کچی نەورۆز ئەرێ کام دەس لەباغی ژین
لەبۆ یەک دەفعە بۆن کردن بەناکامی ئەتۆی ھێنا

۱۳-ھێدی:

جێژنی کۆن و ساڵی تازەی کوردەواری ھاتەوە
ھاتەوە ئاگری خەباتی ئەو گەلە خۆش کاتەوە
ھاتەوە جوانتر لە جاران جێژنی کاوەی قارەمان
شوێنەواری میدیا باپیرە گەورەی کوردەکان

۱۴-سەید کامیل ئیمامی(ئاوات):

ھەی ھەی چ بەھارێکە وەک جەننەتی مەئوایە
وەک بولبولی زار عاشق ئاو بردەیی سەحرایە

۱۵-ھەژار:

مزگێنی دا بە ‌سروە بای بەھاری
وا ھاتەوە نەورۆزی کوردەواری

۱٦-عەبدوڵڵا پەشێو:

ئەمساڵ بێ چیا نەورۆز ناکەم . بێ بۆنی گیا نەورۆز ناکەم .
نەورۆز ناکەم بێ بڵێسەی سووری ئاگر . نەورۆز ناکەم گەر ڕەشبەڵەک تۆز نەکات وبەخۆم نەبمە سەرچۆپیگر .


۱۷-شێخ نافێع مەزھەر (شپرزە):

شەماڵ لە لووتکەی کێوی نەکەرۆز
ھێنایە سەقز پەیامی نەورۆز
وتی ئەم جەژنەی کاوە و فەرەیدوون
لە کوردانی پاک پیرۆز بێ پیرۆز

۱۸-رەحیم لوقمانی:

رۆژ لە ئاسۆی سوور شەوق ئەداتەوە
ئەڵێ ئەمساڵیش نەورۆز ھاتەوە..
کەوی دڵداری ئازادی و جوانی
دەروونی کەیلی سۆزی گۆرانی
بەری حەسرەتی دڵ ئەکاتەوە
بانگی پەڕاوپەڕ دەنگ ئەداتەوە
لە سەر قەندیل و شاھۆ و نەکەرۆز
ئەڵێ: گەلی کورد نەورۆزتان پیرۆز

۱۹-مەلا کەریمی زاری: 

سەبا ھەستە لە خەو نەورۆز واھات
بڵێ با لەشکری زستان بڕوات
بەسە جەور و جەفای بەھمەن و دەی
لە دڵ سەبر و لە تەن خۆ گیان دەرھات
بە ‌سەرمانا کڕێوەی بەفر تاکەی
بدات و دابپۆشێ شار و دێھات
ھەتا کەی تەم بەری خورشێد بگرێ
لە رووناکی بەری بن ھەردو باغات..
لە بەندیخانەکەی دەردێ گوڵاڵە؟
ئیلاھی تا بولبول بگات بە ئاوات
بە ئاوی شەونمت پێویستە سەوزە
سەر و زڵف و دەم و چاوێک بشوات
سەبا بێ دێرە نازانی کە "زاری"
لە جەوری بەھمەن و دەی چی بە سەر ھات؟


@mzravilka

🌷🌷🌷🌷  نەورۆز

ئەوا دیسان دەمی نەورۆزە یاران
هەور هاتن، دەبارێ نەرمە باران

شەماڵی نەوبەهاری کوردەواری
دەتاوێنێ کەوی بەفری نیساران

دەڕووخێنێ قەڵای سەرسەختی زستان
دەپشکوێنێ گوڵی خەندەی هەژاران

دەبێ ڕزگار لەدەست بەند وکڕێوە
زەوی، گولزاری جەننەت، جێ هەواران

کوڕ وکچ پێکەوە، دەیکەن بەشایی
لەدەوری ئاگری نەورۆز، لەشاران

لەبەزم وشادی گۆوەندی سەری ساڵ
دڵان دەیکەن بەتێکڕا یادی یاران

نەما ئیتر تەزووی سەختی کڕێوە
بەڕێوەن قەڵبەزەی بەفراو وباران

دەپێون ڕێگەیان بۆ ئاوەدانی
دەدێرن مووچە، باخ وگەنم وداران

سەری دەرخست لەخاکی خاکەلێوە
گەزیزە نەوگوڵی جوانی بەهاران

چیا رەش بوو بەتیشکی خۆری زێڕین
سەمایان کرد گەلی سیمین عوزاران 

وەرن یاران هەمووتان شاد وگەشبن
لەخۆشی ئاوی کانی وکۆهساران

هەموو ژینت ئەگەرچی ژانە "وریا"
ئەتۆش خۆشبە بە شادی نەوبەهاران

کەریم ڕەسووڵ پوور (وریا)


@mzravilka

NEWROZ ÇÎ YE? 2 ....

Newroz berxwedan e
Newroz serhildan e
Newroz raperîn e
Newroz serkeftin e
Newroz ken û bişrîn e
Newroz bihara rengin e
Newroz jîn û jiyan e
Newroz kêf û seyran e
Newroz xweş û şêrîn e
Newroz cejn û vejîn e
Newroz hebûn û nebûn e
Newroz rabûn û şabûn e
Newroz rihan û beybûn e
Newroz nêrgiz û sosin e
Newroz keskesor û şîn e
Newroz gewhera zêrîn e
Newroz çand û ziman e
Newroz bo me heqîqet e
Newroz sewt û awaz e
Newroz silav û rêz e
Newroz daw û doz e
Newroz peyman û soz e
Newroz ar û pêt û koz e
Newroz nirxek pîroz e
Newroz xelasî û azadî ye
Newroz xelate rizgarî ye
Newroz şevreşa rohnî ye
Newroz şînahîya zevî ye
Newroz jibo ma dîyarî ye
Newroz yekîtî û biratî ye
Newroz wekhevî û aşîtî ye
Newroz rêwîtî û hevaltî ye
Newroz jîr û hîşyarî ye
Newroz dilê dayikê ye
Newroz rizgarîya xorta ye
Newroz sembola kurda ye
Newroz li ba kurda hêja ye
Newroz li çar dila dada ye

#Seyda_Mêrdînî
14/03/2025

#مەحەممەد بێهڕەوان.    بۆکان

گرانی و بێ بژیوی وایکردووە کە خەڵک لە پووڵی سەرفیترەدا ماونەتەوە و بۆیان نادرێ. جا  لەبەر ئەوەی نوێژ و ڕۆژۆکەیان هەروا نەمێنێتەوە، ڕێگایەکیان بۆ خۆیان  دۆزیوەتەوە زۆر جوان و بە جێیە. بە یەکەوە سازاون لە هەر کۆڵانێکدا دووماڵ دوو ماڵ بە یەکەوە ئابەو جۆرەی خوارەوە سەر فیترە جێبەجێ دەکەن. یەکیان چوار نەفەرە ئەویدیکەیان شەش نەفەرە دەڵێ: چوارم وەبەر چوارت کەوێ پووڵی دوو نەفەرم بدەیە بەو جۆرە یەکیان قازانج دەکا و یەکیان چواری بۆ کەم دەبێتەوە.

@mzravilka

نەورۆزانه بۆ وڵاتی کورده واری
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
عنوان مقاله: «واکاوی جامعه شناختی پیامدهای کولونیالیسم بریتانیایی از استعمار
کردستان تا قرارداد سایکس پیکو در رمان دختر کاه فروش اثر نَبَز گُوران»
عنوان نشریه: جستارهای نوین ادبی (انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد)
زمینۀ پژوهشی مقاله: پژوهشهای بین رشته ای ادبیات و جامعه شناسی
موضوع مورد مطالعه: کولونیالیسم و چندپارگی مرزهای جغرافیایی
تاریخ انتشار: 1403/12/28
زبان نگارش مقاله: فارسی (مقاله دارای چکیدۀ مبسوط به زبان انگلیسی است
و متن مقاله به زبان فارسی نگارش یافته است).

#ئەحمەد شاملوو

من بۆ خۆم دەژیم و
بۆم گرینگ نییە چۆن حوکمم لەسەر دەدرێت.
قەڵەوم، کزم، باڵابەرزم، کورتەباڵام،
ڕەش ئەسمەرم گشتی پەیوەندی بە خۆمەوە هەیە
گرنگ بوون یان گرنگ نەبوون لەبیر کە
ڕۆژنامەی شەممە زبڵی یەکشەممەیە
بژی بە شێوازی خۆت
بە یاسای خۆت
بە بڕوا و ئایینی ناخی خۆت
خەڵک دەیانهەوێ
بابەتێکیان هەبێ بۆ قسەکردن
گرنگ نییە بۆیان چۆنی
هەر چۆنێک بی
قسەیەکیان هەیە بۆ وتن
دڵخۆش بە و
چێژ وەرگرە لە ژیان
چاوەڕوانی چی دەکەی لە خەڵک؟؟
ئەوان تەنانەت پشتەملەی خواش
قسە دەکەن!!!
گەر ویستت شتێک بشارییەوە بیخە ناو پەڕتووکێک!
ئەم نەتەوەیە پەڕتووک ناخوێنێتەوە....
دڵۆڤانی بچێنە
لەسەر هەر زەوییەک...
و لەژێر هەر ئاسمانێک...
گەر شوێنی تۆوێکت لەبیرت چۆتەوە کە چاندووتە،
ڕۆژێک
باران
شوێنەکەیت پێشان دەدات...
نازانی کەی و لەکوێ
تۆوەکە دەدۆزییەوە!
بەڵام بێگومان چاکە
لە هەر شوێنێک بچێندرێت
ڕۆژێک بەر دێنێت...

وەرگێڕ: لەیلا مامی

@mzravilka

کەر و سەربان

دەڵێن کەردارێک لە لای هیندوستان
کەرێ نەشمیلی خستبووە سەر شان

دەیلاواندەوە و دڵی دەداوە
دەیگوت زەحمەتت زۆر زۆر کێشاوە

حەیفە تۆ جێگەت لەسەر زەوی بێ
شوێنی ژیانت نزم و نەوی بێ

لەگەڵ زاتی خۆم دەتکەم بە هاوشان
هەر بە شانی خۆم دەتبەمە سەربان
.....

ماکەر باوەڕی نەکرد بەو باسە
بەسەر زار وتی خۆت چیت پێ خاسە

چون خۆت ئەزانی لەم هیندوستانە
جیا لە تۆ خەڵک گشتی نەزانە
.....
ماکەر بەهەوڵی کەردارێ زانا
پێی لەسەر عەرشی سەربانێ دانا

زەڕاندی و سەری سووڕ ما لە دەنگی
هاتەپێش چاوی دنیا و دەبەنگی

کاتێ کە دیتی جێگەکەی بەرزە
گوتی زۆر "خوێڕیگرە ئەم عەرزە"

پیتۆڵی وەک من کوا لەم چاخەدا
دەنگخۆشی وەک من نین لەم باخەدا

ئەی خەڵکی گەمژە بۆ نەیاندیوم؟
چۆن لێم خافڵ بوون نەیانناسیوم؟

گەمژە نەبوایەن، یان ناسیاسی
گەوهەری منیان زووتر دەناسی
.......

ئەوجار بە جلکی ئاڵ و واڵاوە
پێگە و جێی بەرزی لێ دەکاڵاوە

کرا بە بەرپرسی زەڕ و زانیاری
بەڵام لە زەڕین تێپەڕی کاری

بە پشتیوانیی حەزرەتی کەردار
بوو بە دەمڕاستی ماکەرانی شار

ئەوجار بە دڵی پڕ ئەوینەوە
نۆتەی زەڕینی بۆ نووسینەوە

فەرمووی سەرلەبەر گیانداری زەوی
دەبێ بۆ یاسا سەر بکا نەوی

ڕایسپاردە کۆتر، فەرمووی بە قومری
دەخوازیی بژیی، ناتەوێ بمری؟

هێلانەت دەوێ و جێی حەسانەوە
دەبێ زوو بێیتە ژێر فەرمانەوە

ئەمرم فەرمووە مەلان نەخوێنن
دەبێ بە نۆتەی من بزەڕێنن

فەرامۆشی کەن چیتان بیستووە
زاراوەی پێشوو هەر شتێ بووە

فڕێ دەن یەکسەر خەرمان و توێشوو
وانە و حیکمەتی مامۆستای پێشوو

بە ئەمری کەردار من لەسەربانم
لەمڕۆوە بۆخۆم مامۆستاتانم
......
مەل سەریان سووڕ ما لە فەرمانی نوێ
ئەی خوایە ئێستا پەنا بەرنە کوێ؟

گەرووی ئەو دەنگە لە کوێ بهێنن
کۆتر و قومری چۆن بزەڕێنن؟

هەر مەلێ حەزی نەچووبووە زەڕین
فیزماڵکیان دایێ و بەتاو دەرپەڕین

باخ چۆڵ و هۆڵ بوو، بڕا جریوە
جیا لە زەڕەی کەر، نەیما سریوە

کەر و کەردار و جل و کورتانی
لەگەڵ عەڕشێکی پانی سەربانی

تەنیا مانەوە و کەردار ئێوارێ
گوتی کەرە گیان دەتهێنمە خورێ

کەر ملی بادا گوتی لێم گەڕێ
تازە پشکوتووە لە ناخما زەڕێ

هاتە گوێسوانێ جووتەی ڕاوەشاند
دای لە کەردار و گەردنی شکاند


لەوساوە فەرمووی ژیری زەمانە
ڕێزگرتن له کەر، ئیشی نەزانە

هەر کەسێ پێگەی کەر بنرخێنێ
ڕۆژێ بە لووشکە ملی دەشکێنێ

یەکێکی گوێدرێژ دانێ لەو سەرە
فەیلەسووفیش بێ حەوت پشتی کەرە
مامۆستا ڕەسووڵ سوڵتانی
لە کاناڵی بەڕێزیان وەرگیراوە

#✍محەمەد بێهڕەوان (فریا) - بۆکان


🌷 سرووشکی چاو

وەها سووتام بە ئاوری تۆ، نەبوو شێوەی لە دونیادا

هەزاران جار لە ڕێکەوتم، هەتا خۆمدا بە دەریادا

بە خەو ویستم ببینم تۆ، کەچی خەونیش نەهەت جارێ

بەبێ چاوت  سەرم  ناوە، ژیانم چوو لە بریادا

چ دەردێکم لە دڵدایە، دەوا ناکرێ لە هیچ شوێنێ

سرووشکی چاو بە ڕەنگی سوور، بە خوڕ دەڕوا بە ڕێگادا

بە دڵتەنگی لە جێکەوتووم، بە وێنەی تۆ دەکەم کایە

لە گەڵ وێنەت نەبم ساتێ، هەزار دەردم لە جێگادا

بە شێتی شەو لە کێوانم، لە دوای  خێڵی خەیاڵی تۆ

دەبێ تاکەی نگاری ڕوت، نگار  نەگرێ لە تارادا

لە چاو دەتکێ دڵۆپی خوێن لە بەر ناڵەی دڵی زارم

خەمی ڕۆژگار بە لافاو دێ، ڕچەی شادی بە دڵ نادا

وەتەن سەربەرز و دڵشادە، بە هێزی گەل دەکا بڕوا

تەزووی ساردی سەمای زاڵم، سەری کولبوە لە دڵ نادا

گڕی پڕ عەشقی نەورۆزە، چرای ئازادی هێناوە

ڕەگ و ڕیشەی خەمی سووتاند، بەڵای ژینی لە ژین لادا

ببە سەرخۆش ئەتۆ "فریا" کە ڕزگاری لە ڕێدایە

بەقای دوژمن نەما ڕۆیی، جلی مەرگی بە خۆیدادا

١٤٠٣٫١٢ ٢٢

@mzravilka

دەڵێن لەو ڕۆژە مەرگاوییەدا، نزیک بەنزینخانەکە، خێزانێک لەژێر زەمینەکەیاندا هەڵدەپەڕن و گۆرانی دەچڕن، پیاوێک پێیان دەڵێت: دنیا کاول بووە، ئەو بەزمەتان لە چییە؟ خێزانەکە واز لە گۆڤەندی خۆیان ناهێنن. کابرا بیری بۆ ئەوە دەچێت، لەژێر کاریگەریی گازی ژاراویدا، وایان لێ هاتبێت. هێندەی پێ ناچێت، یەک یەک وەک گەڵای درەختی پاییز، دەکەون و دەمرن. دەڵێن زۆر کەس لەو جۆرە ڕووداوەی لە گەڕەکی پیر محەممەد بینیوە. ئەمە سەردەمی گەشەسەندنی تەکنەلۆجیایە، دەشێت چەکی وایش داهێنرابێت، مرۆڤی بێدەسەڵات بەدەم هەڵپەڕینەوە بکوژێت.
*

هەڵەبجە لە شازدەی ئاداری ١٩٨٨دا
حەمەسەعید حەسەن

سەر لە بەیانیی شازدەی ئاداری ١٩٨٨، فڕۆکە جەنگییەکانی عێراق بە ئاسمانی شاردا خولانەوە. سەعات یازدەی پێش نیوەڕۆ بوو، کارەبا نەبوو، دوو پێشمەرگە میوانمان بوون. هێشتا دەستمان لە خواردن نەکێشابووەوە، دەنگی فڕۆکە هاتەوە. یەکەمین هاژەک ڕووی کردە ئێمە، دوای ڕەوینەوەی دووکەڵ، خۆمان ژمارد، کەسمان ناتەواو نەبوو. سەرنجم گرتە سەعاتەکەم، دە خولەک لە یازدە لای دابوو. هەموو بەرەو ژێرزەمینەکە هەڵاتین.

هێندەی نەبرد ژێرزەمینەکە سیخناخ بوو، ژێرزەمینی پیاوان و ژنان جیا بوون. ترسی چەکی کیمیاییمان هەبوو. خاولی و سەتڵەئاومان لەکن بوون. فڕۆکەکان پەیدا بوونەوە. گرمەیەکی مەزن سەرخانی خانووەکەمانی وەک بێشکە هێنا و برد. ناڵەی هاژەک، هاوار و نزای ژنان و گریانی منداڵان، تێکەڵ بووبوون و ترسناکترین سیمفۆنیای مەرگیان پێک هێنابوو. دیسان فڕۆکە بێدەنگییەکەی شڵەقاندەوە، هەموو هانایان برد بۆ خوا، ناوی خوا وەک تەرزە لە دەمیان دەباری. لەوە دەچوو لەبەر دەنگی فڕۆکە و گرمەی هاژەک، كەس گوێی لە هاواری خەڵکەکە نەبێت. هاژەکباران بە چڕی دەستی پێ کرد. لە ئاسمانەوە هاژەک دەباری، لە ژێرزەمینەکانیشەوە، تەرزەی ناوی خوا.

هاژەکێک بەسەرماندا هاژەی کرد، تێپەڕی و گرمەی نەهات، گوتمان ئۆخەی نەتەقییەوە. هێندەی پێ نەچوو، بۆنێک کە لە بۆنی سیر دەچوو، هەوای ژێرزەمینەکەی گرتەوە. بیستبوومان گازێکی ژاراوی هەیە، بۆنی سیری لێ دێت. خاولییەکانتان تەڕ بکەن و بیگرن بە دەموچاوتانەوە، یەکێک وای گوت. تارماییی مەرگ سەرەتاتکێی لەگەڵ دەکردین. لەوە دەچوو لەناو کەشتییەکی تێکشکاودا بین و چاوەڕوانی نوقمبوون بین. ژێرزەمینەکەمان وەک گۆڕ دەهاتە بەر چاو، کە بای مەرگ هەڵی کرد، خەڵکی ژێرزەمینەکە جارێک لە خوا دەپاڕانەوە و جارێکی تر ئۆباڵی چارەنووسی خۆیان دەخستە ئەستۆی هەندێک لایەنی پێشمەرگە.

زوو زوو ئاوی سەتڵەکانمان دەگۆڕی، لە کاتی ئاوهێناندا، دووکەڵی گازە کیمیایییەکەمان دەبینی کە لە گەڕەکی جوولەکانی دابوو. فڕۆکە سەری هەڵدایەوە، مەزنترین گرمە هەڵسا، ناوچەکەی هەڵتەکاند. کیسەڵ ئاسا سەرێکم لە قاوغی ژێرزەمینەکە دەرهێنا، بینیم ژێرخانەکەمان بووە بە سەرخان، قاتی سەرەوە گسکی لێ درابوو. لەولا تریش ماڵێک تەواو خاپوور بووبوو، بۆشکەیەک نەوت گڕی گرتبوو، بۆنی گاز لووتی دەچووزاندەوە. چونکە ژێرزەمینەکە لە کەڵک کەوتبوو، بڕیارمان دا چۆڵی بکەین. هەندێک دەیانگوت: با ڕوو بکەینە دەشت، بەشێک پێیان وابوو، باڵاخانە پێنج نهۆمییەکەی بەشی ناوخۆی قوتابییان چاکترە. یەکێکمان ڕشایەوە، لەبەر مندالەکەی نەیپەرژابووە سەر خۆی. باشتر ڕشایەوە، ئەگەرنا دەمرد، یەکێکمان وای گوت.

لەسەر سنووری وڵاتی ژیان ڕاوەستابووین، چاوەڕوانی ڤیزەی مەرگمان دەکرد، گوێمان لە دەنگی پێی ئەو پۆستەچییە بوو کە دەمانزانی نامەی مردنی خۆمانی پێیە. بەم هەستە سامناکەوە، بەرەو ژێرزەمینی باڵاخانەکەی قوتابییان بەڕێ کەوتین. لەوێیش فڕۆکە لێمان نەگەڕا، بای مەرگ لەوێشی هەڵکەندین. چاوانمان لێڵ بوون، بەجۆرێک سەرمان لێ شێوابوو، ئاومان لەبیر چووبوو. هێدی هێدی کیمیایی سەختتر کاری تێ دەکردین، ڕوومان کردە دەرەوەی شار، ڕێگەی ئێرانمان گرتە بەر. نیو سەعاتێکی مابوو، خۆر ئاوا ببێت، ڕوانیمان لە هەموو لایەکەوە، خەڵکی شار ڕێچکەیان بەستووە و بەدەم گریان و هاوارەوە هەمان ڕێیان گرتووەتە پێش.

خۆمان ژمارد، برا بچووکەکەم دیار نەبوو، ئەملا برا، ئەولا برا، برا نەبوو. هەموومان وشک بووین، باوکم بۆی گەڕایەوە. پێش هاتنەوەی باوکم، بە دیداری برا شاد بووینەوە. ئەو پێش ئێمە لەگەڵ دراوسێیەکماندا ملی هەمان ڕێی گرتبوو. ڕۆژێک بوو دایک منداڵ، برا برای لە بیر دەچوو. ئەو شەوە خەڵکی هەڵاتووی هەڵەبجە، ڕێبواری ئەو شاخوداخانە بوون. بەو تاریکەشەوە هەر ڕێمان دەکرد، لە پاشماوی لەشکرێکی تێکشکاو دەچووین. فڕۆکەکانی سوپای (دلێر)ی عێراق، بۆ سبەینێیش تا سەر سنوور هەر بە دوامانەوە بوون. دواتر زانیم گەڕەکی ئێمە: سەرا، بەبەراورد لەگەڵ گەڕەکاکانی تردا، قوربانیی کەم بووە، قوربانیی لەژمارەنەهاتوو، پیر محەممەد و پاشا و جوولەکان دابوویان. تەرمی ئەوانەی بەرەو دەرەشیش و عەنەب هەڵاتبوون، ڕێگەی ئەو دوو گوندەی داپۆشیبوو. ئێمە هەموومان دەرباز بووین، بەڵام زۆر خێزان کەسیان قوتار نەبوون. ژمارەی قوربانییانی ئەو ڕۆژە پێنج هەزار بێ تاوان و بێ دەسەڵات بوون یان زیاتر، هێشتا ساغ نەبووەتەوە، هەرگیز ساغیش نابێتەوە.

ئەمە هەر لە کولتووری بەعسدا هەیە، کە لەبەردەم هێرشی میلیتاردا تێک شکا، تۆڵەی لە خەڵکی سیڤیل کردەوە. لەو ڕۆژەدا بەعس بەسەر خەڵکی بێچەکی هەلەبجەدا، بەسەر باخ و کانی و باڵندەی هەڵەبجەدا، بەسەر پیر و مندال و ژنی هەڵەبجەدا سەرکەوت، بەعس لەمێژبوو تنۆکێک ئاوڕووی نەمابوو، ئەگەرنا ئەو سەرکەوتنە ئەوەیشی دەبرد.

#✍محەممەد بێهڕەوان - بۆکان


🌷جەژنی نەورۆز
وا بە سەوزە خۆ دەنوێنێ شاخ و دەشت و کێوو دۆڵ
وا بە جوانی دەچنە کێوی کیژی جوان و نەرم و نۆڵ
ڕۆی چلەی زستانی سەرما کاتی سەیران هاتەوە
شوان بە شمشاڵ کەوتە کێوی ڕانی دەرکردوە لە هۆڵ
هات بەهاری پڕ لە هیوا جەننەتە لاپاڵ و خڕ
جەژنی خۆشی دەستی پێکرد کەوتە جووڵە شان و کۆڵ
دار چرۆی دەرکردو خەمڵی ڕوو بە ڕۆژ دەشنێتەوە
بای شەماڵ هات تێکیپێچا ڕۆی نەماوە خاک و خۆڵ
لێوی غونچەم بۆ کراوە وا بە سۆزی بای بەیان
کەوتە خوێندن بولبولی گوڵ تێپەڕی کرد دەشتی چۆڵ
ئارەزووی دڵ هاتە گۆڕێ لێکدرا گۆوەند و کۆڕ
شادومانی هاتە نێو گەل وا جمەی دێ دۆڵ و بۆڵ
کیژی کوردیی نەونەمامم گوێ بە گوارو گوڵ بە سەر
بۆتە شاخەی بەرقی فازو ئەو دڵم بۆی بۆتە نۆڵ
مل بە کوێن بوو دوژمنی سڕ ڕۆی نەما لەو بەندەنە
چاوی کوێر بوو کەوتە عەرزی بوو بە کوێری دەستە کۆڵ
چەندە خۆشە جەژنی نەورۆز جەژنی سەر بەرزی مەیە
ڕۆژی ئازادی وڵاتە دەس لە دەستە و قۆڵ لە قۆڵ



@mzravilka

🌷🖌برایم معنا کن

خودت را برایم معنا کن
آنگاه که در پس نفس‌هایت آهی عمیق پنهان می‌کنی.

خدا را برایم معنا کن
آنگاه که لحظه‌هایت ایمانت را به سُخره می‌گیرند
و باورهایت همچون دانه‌های تسبیح مقابل نگاهت سُر می‌خورند.

زمان را برایم معنا کن
آنگاه که سفیدی موهایت عمر نازیسته‌ات را به تصرف خود درمی‌آورند.

و چیزی را برایم معنا کن
که شبیه به خودش باشد،
شبیه به همان چیزی که واقعا هست.

هانیە رسول پور

🌷🖌پێم بڵێ

ئەو کاتەی لەپشت هەناسەکانتدا ئاخێکی قۆڵ حاشاردەدەی، مانای خۆتم پێ بڵێ.

ئەو کاتەی کە ساتەکانت، ئیمانت بەسۆغرە دەگرن و بڕواکانت هەروەک دەنکەکانی تەسپێح لەبەرچاوت گل دەخۆن؛ مانای خودام پێ بڵێ.

ئەو کاتەی سپیایی تاڵە مویەکانت تەمەنی تێپەڕ نەکراوتیان داگیر کردووە؛ مانای زەمانم پێ بڵێ.

وە مانای شتێکم پێ بڵێ، کە وەک خۆی بێ؛ ڕێک وەک ئەوەی کە خۆی هەیە.

نووسەر :
هانیە ڕەسووڵ پوور

وەرگێڕ:
کەریم ڕەسووڵ پوور(وریا)

                      ۱۴۰۳٫۱۲٫۲۴

@mzravilka

کاریزمای گەوجان
#حەمەسەعید حەسەن

خۆی (یەک)ێتی دادەمەزرێنێت، هەر خۆیشی دەیکات بە (دوو)ان.

خۆی جاڕی تۆران دەدات، هەر خۆیشی ئاشت دەبێتەوە.

ساڵانێکی دوورودرێژ سکرتێری ڕێکخراوێکی مارکسی دەبێت، لەپڕ هەڵیدەوەشێنێتەوە و دەڵێت: قەت بڕوام بە مارکسیزم نەبووە.

بڕوای بە مارکسیزم نەبووە، کەچی لە شاخ و لە شار، لە سۆنگەی ئەوەوە لە ڕاستەڕێی مارکسیزم لایان داوە، کۆمۆنیستەکان قەلاچۆ دەکات.

مێژوو دەنووسێتەوە، کەچی پەند لە مێژووی خۆی وەرناگرێت.

بە کۆمەکی (سەوابیت)ەکانی ئیسلام، کۆشش بۆ (گۆڕان) دەکات.

نیازی وابوو بە هاوکاریی گەندەڵکاران، بە گژ گەندەڵیدا بچێتەوە.

نەوەیەک سەری هەڵدابوو، متمانەی بە گەندەڵکاران نەمابوو، بەو ئومێدەی پەرێزی خۆی، پاک نیشان بدات، ئەو نەوەیەی فریو دا.

قازەکانی وا ڕاهێنابوو، بە هەمان ڕیتمی سەروەختی شەڕی ناوخۆ، بڵێن: قیق.

کە لە دەسەڵات وەدەر دەنرێت، دوای زیاتر لە ساڵێک، ئینجا دەڵێت: بەم زووانە مەسەلەی کشانەوە لە دەسەڵات گەنگەشە دەکەین.

کە شکست دەخوات، باسی تێکشکانی ئەوانی دیکە دەکات، نسکۆی ئەوانی تر دەبینێت، بەڵام ددان بە گلانی خۆیدا نانێت.

پەرلەمان دەکات بە هەواری منداڵەوردکە، بەڵام دەستڕۆییشتووانی بزووتنەوەکەی، لە هاوگەڕەک و هاوزا و زاوا و ئامۆزای خۆی پێک دێن.

لە شاخەوە پێمیم دەنێرێتەوە، نەیارانی شاری بۆ تیرۆر بکەن، لە لەندەنی پایتەختی ئازادی و دیموکراتیشەوە، بەدەم چەپڵەڕێزانەوە پێشنیازی بۆ دەکرێت، کێی بوێت بۆی دەکوژن.

تاقە لایەنی گەشی ئەوەیە، هەندێک وشەی کوردی، وەک: مەکۆ و ڕایەڵە، لە سەرەمەرگدا بوون، ژیانی پێ بەخشینەوە.

ئاوایە کاریزمای گەوجان!


@mzravilka

#پاییزێکی....


دۆستێکم دەیگێڕاوە کوڕێکی خزممان تەمەنی چوبووە سەرێ و ژنی بۆ نەدەهات.دەیناردە سەر هەر کچێک بە قسمەتی نەدەبوو کارەکە سەری نەدەگرت.
ڕۆژێک دانیشتبوو سەری هەڵبڕی بۆ ئاسمان و کوتی:خودایە تاوانم چییە؟ بۆ ناتوانم ژن بێنم و بۆ دەست لەسەر هەر کەسێک دادەنێم مێردم پێ ناکا و گرێی بەختی دەکرێتەوەو زوو مێرد دەکا؟!!!!
دایکی لەولاوە دڵخۆشی دەداوە و دەیکووت:ڕۆڵە سەبرت بێ حەتمین قسمەتت لە کەسێکی باشتر دایە.ڕۆڵە خودا بە هەرچی پیاوە ژنێک قەرزدارە.پەلە مەکە.
کوڕەش دەیکوت:وەڵڵا دەزانم قەرزدارە بەڵام ماڵی ئاوەدان بێ  هێندە قەرزکوێرە هەتا قەرزەکەی دەداتەوە دڵت دەتۆقێنێ.


@mzravilka