و چه کسی -جز آنکه به سبک‌مغزی گراید- از آیین ابراهیم روی برمی‌تابد؟ و ما او را در این دنیا برگزیدیم؛ و البته در آخرت [نیز] از شایستگان خواهد بود.
تعبير« سَفَه نفسه» در اکثر ترجمه های فارسی قرآن مجید به شکل جمله اسمیّه ترجمه شده است. جمله فعلیه است. تنها یک بار این تعبیر در قرآن مجید به کار رفته است. ترجمه فولادوند دقیق است: « به سبک مغزی گراید!» اگر ترجمه کردیم که افراد سبک مغز یا سبک سر از آئین ابراهیم روی بر می گردانند؛ تکاپویی که در جمله فعلیه است از دست می رود.
تبعیت از ملت ابراهیم و ملامت کسانی که از این آئین روی بر می گردانند و به سبک سری و سبک مغزی می گرایند.
سرفصل دیگری هم در قرآن مجید دارد. قران مجید با شکوه تمام با نُه ویژگی ابراهیم را ستایش می کند . دو ویژگی به نحو بسیار متمایزی با دو کلید واژه « امت» و « ملت» برای ابراهیم در قرآن مجید بیان شده است. او یک «امت» است و بایست از «ملت» او پیروی کرد. این دو واژه که عام هستند در باره ابراهیم خاص شده است. خداوند به پیامبر اسلام وحی می کند که از ملت ابراهیم تبعیت کند.
إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِّلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿١٢٠﴾ شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ ۚ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿١٢١﴾ وَآتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿١٢٢﴾ ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿١٢٣﴾ ( سورة النحل)
به راستی ابراهیم، پیشوایی مطیع خدا [و] حق‌گرای بود و از مشرکان نبود.* [و] نعمتهای او را شکرگزار بود. [خدا] او را برگزید و به راهی راست هدایتش کرد.* و در دنیا به او نیکویی و [نعمت] دادیم و در آخرت [نیز] از شایستگان خواهد بود.* سپس به تو وحی کردیم که: «از آیین ابراهیم حق‌گرای پیروی کن، [چرا که] او از مشرکان نبود.»
نکته پنجم، خداوند از آئین ابراهیم به عنوان « دین احسن» نام برده است. انسان به مقام احسان با تبعیت از دین احسن ابراهیم حنیف که خلیل الله است، نائل می شود:
وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا ﴿النساء: ١٢٥﴾
و دین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار است و از آیین ابراهیم حق‌گرا پیروی نموده است؟ و خدا ابراهیم را دوست گرفت.
سخن اصلی این است که تبعیت ازآئین ابراهیم به عنوان دین برتر و از ابراهیم به عنوان یک امت، شیوه کامل و برترش این است که ما هم از روش و منش ابراهیم پیروی کنیم و به دیدن ملکوت نائل شویم! نه اینکه چون ابراهیم گوشت شتر می خورد و یا شیر شتر می نوشید؛ ما هم به دنبال شیر شتر بگردیم. آن نگاه به صورت تبعیت و در حصار نگاه به احکام فقهی است. روح تبعیت از ابراهیم دریافت ملکوت است. خلیل آسا حق را طلب کردن و نگاهی ملکوتی یافتن است.
دوم:
افزون بر تبعیت از ملت ابراهیم، خداوند به ما فرمان داده استو که در مقام ابراهیم نماز بگزاریم:
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ ﴿البقرة: ١٢٥﴾
و چون خانه [کعبه] را برای مردم محل اجتماع و [جای] امنی قرار دادیم، [و فرمودیم:] «در مقام ابراهیم، نمازگاهی برای خود اختیار کنید»، و به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که: «خانه مرا برای طواف‌کنندگان و معتکفان و رکوع و سجودکنندگان پاکیزه کنید.»
مثل تبعیت از ملت ابراهیم. که برخی مفسران قران مجید تبعیت را در احکام فقهی منحصر دیده بودند. در این آیه هم نماز در مصلای ابراهیم خلیل و در مقام او. تبدیل به صورت نماز در مقام ابراهیم شده است. ما می توانیم مقام ابراهیم را از مکان نماز به مکانت ابراهیم ارتقاء دهیم. چنان که آیت الله جوادی املی در مقدمه پر معنا و ژرفی که بر کتاب سُکر آور « سرّ الصلوة» امام خمینی رضوان الله علیه نوشته اند؛ به این نکته بسیار لطیف و مهم اشاره کرده اند:
« مثلاً از آیه «وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى» گذشته از آن که اعتبار مکان خاص برای نماز طواف استفاده می شود، توجه به مکانت خلیل الرحمن و نیل به منزلت نسبی ان حضرت (ع) نیز استنباط می شود، که یکی ناظر به صورت نماز است و دیگری راجع به سیرت آن » این عبارت آیت الله جوادی آملی جهانی معنی اندر لفظ اندک است! تآمل کنیم!
تعبير« سَفَه نفسه» در اکثر ترجمه های فارسی قرآن مجید به شکل جمله اسمیّه ترجمه شده است. جمله فعلیه است. تنها یک بار این تعبیر در قرآن مجید به کار رفته است. ترجمه فولادوند دقیق است: « به سبک مغزی گراید!» اگر ترجمه کردیم که افراد سبک مغز یا سبک سر از آئین ابراهیم روی بر می گردانند؛ تکاپویی که در جمله فعلیه است از دست می رود.
تبعیت از ملت ابراهیم و ملامت کسانی که از این آئین روی بر می گردانند و به سبک سری و سبک مغزی می گرایند.
سرفصل دیگری هم در قرآن مجید دارد. قران مجید با شکوه تمام با نُه ویژگی ابراهیم را ستایش می کند . دو ویژگی به نحو بسیار متمایزی با دو کلید واژه « امت» و « ملت» برای ابراهیم در قرآن مجید بیان شده است. او یک «امت» است و بایست از «ملت» او پیروی کرد. این دو واژه که عام هستند در باره ابراهیم خاص شده است. خداوند به پیامبر اسلام وحی می کند که از ملت ابراهیم تبعیت کند.
إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِّلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿١٢٠﴾ شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ ۚ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿١٢١﴾ وَآتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿١٢٢﴾ ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿١٢٣﴾ ( سورة النحل)
به راستی ابراهیم، پیشوایی مطیع خدا [و] حق‌گرای بود و از مشرکان نبود.* [و] نعمتهای او را شکرگزار بود. [خدا] او را برگزید و به راهی راست هدایتش کرد.* و در دنیا به او نیکویی و [نعمت] دادیم و در آخرت [نیز] از شایستگان خواهد بود.* سپس به تو وحی کردیم که: «از آیین ابراهیم حق‌گرای پیروی کن، [چرا که] او از مشرکان نبود.»
نکته پنجم، خداوند از آئین ابراهیم به عنوان « دین احسن» نام برده است. انسان به مقام احسان با تبعیت از دین احسن ابراهیم حنیف که خلیل الله است، نائل می شود:
وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا ﴿النساء: ١٢٥﴾
و دین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار است و از آیین ابراهیم حق‌گرا پیروی نموده است؟ و خدا ابراهیم را دوست گرفت.
سخن اصلی این است که تبعیت ازآئین ابراهیم به عنوان دین برتر و از ابراهیم به عنوان یک امت، شیوه کامل و برترش این است که ما هم از روش و منش ابراهیم پیروی کنیم و به دیدن ملکوت نائل شویم! نه اینکه چون ابراهیم گوشت شتر می خورد و یا شیر شتر می نوشید؛ ما هم به دنبال شیر شتر بگردیم. آن نگاه به صورت تبعیت و در حصار نگاه به احکام فقهی است. روح تبعیت از ابراهیم دریافت ملکوت است. خلیل آسا حق را طلب کردن و نگاهی ملکوتی یافتن است.
دوم:
افزون بر تبعیت از ملت ابراهیم، خداوند به ما فرمان داده استو که در مقام ابراهیم نماز بگزاریم:
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ ﴿البقرة: ١٢٥﴾
و چون خانه [کعبه] را برای مردم محل اجتماع و [جای] امنی قرار دادیم، [و فرمودیم:] «در مقام ابراهیم، نمازگاهی برای خود اختیار کنید»، و به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که: «خانه مرا برای طواف‌کنندگان و معتکفان و رکوع و سجودکنندگان پاکیزه کنید.»
مثل تبعیت از ملت ابراهیم. که برخی مفسران قران مجید تبعیت را در احکام فقهی منحصر دیده بودند. در این آیه هم نماز در مصلای ابراهیم خلیل و در مقام او. تبدیل به صورت نماز در مقام ابراهیم شده است. ما می توانیم مقام ابراهیم را از مکان نماز به مکانت ابراهیم ارتقاء دهیم. چنان که آیت الله جوادی املی در مقدمه پر معنا و ژرفی که بر کتاب سُکر آور « سرّ الصلوة» امام خمینی رضوان الله علیه نوشته اند؛ به این نکته بسیار لطیف و مهم اشاره کرده اند:
« مثلاً از آیه «وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى» گذشته از آن که اعتبار مکان خاص برای نماز طواف استفاده می شود، توجه به مکانت خلیل الرحمن و نیل به منزلت نسبی ان حضرت (ع) نیز استنباط می شود، که یکی ناظر به صورت نماز است و دیگری راجع به سیرت آن » این عبارت آیت الله جوادی آملی جهانی معنی اندر لفظ اندک است! تآمل کنیم!