انجمن جامعه شناسی ایران

💢گزارش نشست بازشناسی دیالکتیک در جریان فلسفی زروانیسم

21 بهمن ماه 1403

نشست گروه جامعه‌شناسی تفسیری با عنوان "بازشناسی دیالکتیک در جریان فلسفی زروانیسم" از ساعت ۲۱ تا ۲۲:۳۰ یکشنبه ۲۱ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ در بستر گوگل میت برگزار شد.
آغازگر بحث مقدمه مدیر گروه تفسیری بود. دکتر مدنی ضرورت توجه به دیالکتیک به مثابه روش و نظریه را که در پارادایم تفسیری از اهمیت خاصی برخوردار است، مورد تأکید قرار داد. زروانیسم خواه با رویکرد اساطیری، خواه درون یا بیرون از آئین زرتشت، خواه با رویکرد تاریخی دوران ساسانیان و هخامنشیان، همواره یک جریان اندیشه دیالکتیکی و ثنویت گرای مهم بوده و هست. تفکر زروانی در شرحی بر آفرینش در قالب دیالکتیک نور و تاریکی، اهورامزدا و اهریمن، خیر و شر، مشی و مشیانه و دوتایی های دیگر، همچنین در ارتقای فهم تبیینی درباره سیر تحولات اجتماعی و تاریخی کمک می‌کند. مدنی افزود فلسفه غرب به‌طور عام و متفکرینی چون هگل به طور خاص ایده دیالکتیک را از فلسفه شرق وثنویت گرایی زروانیسم برگرفته اند که اسناد مرتبط با آن نیز در منابع موجود است. بی‌تا مدنی اشاره کرد گرچه بن‌مایه زروانیسم از دیالکتیک قطبی سرچشمه میگیرد اما در نشست امشب امکان و امتناع ابعاد تازه‌ای چون دیالکتیک سه‌تایی نیز توسط سخنران محترم بررسی و ارائه می‌گردد. او هدف از نشست را بازشناسی انواع دیالکتیک در این جریان فکری و بررسی کاربست های پرگمتیستی آن در حل و فصل مسائل اجتماعی ایران با رویکرد تفسیری پرگمتیستی عنوان کرد.
سپس دکتر مینا خادم الفقرا به واکاوی مفهوم دیالکتیک در آیین زروانیسم پرداخت. او بیان داشت با توجه به نظر پژوهشگران تعلق داشتن دوره یا زمان و مکان مشخص به طور دقیق درخصوص تفکر زروانیستی امری دشوار است. با توجه به اینکه یکی از کارکردهای اسطوره، بررسی روان شناختی جامعه است و پی بردن به اعتقادات جامعه و نیز شناخت بعضی از جنبه های تاریخی آن، با واکاوی اسطوره ها امکان پذیر می شود، زروانیسم اسطوره‌ای مورد بررسی قرار می گیرد.
ادامه این گزارش را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایران بخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی، از فرهنگ‌ و فرهیختگی حمایت کنید

💢گزارش نشست نقد و بررسی کتاب معدن مس سرچشمه 1357-1345

12 بهمن ماه 1403

گزارش: محسن سلیمی امان آباد

گروه اقتصادی انجمن جامعه شناسی ایران مورخ دوازدهم بهمن ماه وبینار «نقد و بررسی کتاب معدن مس سرچشمه 1357-1345، نقش دولت كارفرمايان و نيروي كار در شكل‌گيري صنعت مس ايران» را با سخنرانی دکتر عبدالرضا علمدار و با حضور دکتر علی اصغر سعیدی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، برگزار کرد.

در پیش درآمد وبینار دبیر نشست دکتر میناشیروانی ناغانی با بیان اینکه این کتاب مستخرج از رساله دکترای دکتر علمدار است که به واکاوی روند صنعتی‌شدن ایران در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ با تاکید بر نقش دولت، کارفرمایان و نیروی کار در شکل‌گیری صنعت مس در ایران پرداخته است و نوعی تاریخ‌نگاری بنگاه‌داری محسوب می‌شود، گفت: پهلوی دوم، سیاست‌های توسعه‌گرایی صنعتی و سرمایه‌گذاری در بخش معدن را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود تعیین کرد. دولت با ایجاد زیرساخت‌های لازم، از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای بهره‌برداری از معادن حمایت کرد و قوانین و مقرراتی را در این حوزه تصویب نمود. با این حال، برای جلوگیری از سلطه سرمایه‌گذاران خارجی، اقدام به ملی‌سازی این صنعت کرد به طوری‌که ملی‌شدن صنعت مس باعث ایجاد فرصت‌های شغلی جدیدی شد و مهاجرت روستاییان به مناطق شهری و صنعتی را به دنبال داشت. در نهایت شرایط کاری دشوار، ساعات کار طولانی و حقوق پایین موجب ایجاد تضادهایی بین کارفرمایان و کارگران معادن مس شد. کتاب «معدن مس سرچشمه» این موضوع را از منظر جامعه‌شناسی بررسی کرده است و بر روابط میان نیروهای اجتماعی مختلف در جریان تأسیس یک مجتمع معدنی تمرکز دارد. این اثر نشان می‌دهد که از لحاظ ساختاری، معدن سرچشمه می‌تواند به‌عنوان بستری برای درگیری‌های میان نیروهای مختلف اجتماعی مورد مطالعه قرار گیرد.

ادامه این گزارش را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایران بخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی، از فرهنگ‌ و فرهیختگی حمایت کنید

💢گزارش نشست روش شناسی در جامعه شناسی و رویکردهای رقیب

5 بهمن‌ماه 1403

گزارش: محسن سلیمی امان آباد


گروه جامعه شناسی اقتصادی انجمن جامعه شناسی ایران مورخ پنجم بهمن ماه وبینار «روش شناسی در جامعه شناسی و رویکردهای رقیب» را با ارائه آقای رضا مجید زاده و دکتر آرش شادمان پور و با حضور دکتر علی اصغر سعیدی، برگزار کرد.
دبیر نشست دکتر مینا شیروانی ناغانی در پیش درآمد وبینار به اهمیت پارادایم علوم انسانی و نقش آن در پژوهش‌های جامعه‌شناختی اشاره کرد و گفت: برایان فی در پارادایم علوم انسانی بر اهمیت تجربه زیسته و تعبیر فردی از واقعیت تأکید دارد. این پارادایم به جامعه‌شناسان امکان می‌دهد که به‌جای تمرکز صرف بر ساختارهای اجتماعی، به تجربیات فردی و معنایی که افراد به زندگی اجتماعی خود می‌بخشند، نیز توجه کنند. این رویکرد می‌تواند در درک پدیده‌هایی مانند هویت، فرهنگ و معنویت بسیار مؤثر باشد. این پارادایم در پژوهش‌های جامعه‌شناختی مثلِ بررسی فرهنگ و هویت، تحلیل قدرت و نابرابری، مطالعه تغییرات اجتماعی و جنبش‌های اجتماعی، پژوهش در مورد تجربه مهاجرت، تحلیل سازمان‌ها کاربرد دارد. پارادایم علوم انسانی دوریته نیز مرزهای شناخت را گسترش می‌دهد و از محدودیت‌های روش‌های سنتی فراتر می‌رود. این رویکرد، جامعه‌شناسان را به استفاده از روش‌های جدید و نوآورانه مانند روش‌های کیفی عمیق، تحلیل گفتمان و استفاده از فناوری‌های جدید تشویق می‌کند، تعدیل قدرت و مقاومت، مطالعه مصرف‌گرایی، تحلیل شبکه‌ها و ارتباطات اجتماعی برخی از کاربردهای این پارادایم در مطالعه پدیده های اجتماعی است.

ادامه این گزارش را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایران بخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی، از فرهنگ‌ و فرهیختگی حمایت کنید

💢صدر اسلام و زایش سرمایه داری از منظر جامعه شناسی اقتصادی

8 دیماه 1403
گزارش: محسن سلیمی امان آباد

دکتر جعفر خیرخواهان مترجم کتاب نیز در این نشست، به انگیزه و دلیل ترجمه کتاب اشاره کرد و بیان داشت: یکی از دلایل اصلی ترجمه کتاب صدر اسلام و زایش سرمایه‌داری، نبود منابع کافی و معتبر داخلی با علم روز برای تحلیل تاریخ اقتصادی صدر اسلام بود. به ویژه پس از انقلاب اسلامی ایران، بسیاری از پژوهشگران و متفکران به دنبال یافتن الگویی از جامعه اسلامی صدر اسلام برای توسعه ایران بودند، اما چنین منابع علمی‌ای برای تحلیل دقیق تاریخ اقتصادی صدر اسلام وجود نداشت. کتاب‌های مرجع مثل تاریخ تمدن اسلام اثر «جرجی زیدان» که در دهه 1960 منتشر شده بود در میان قشر کتاب‎خوان رایج بود، گرچه اطلاعات زیادی در مورد تاریخ اسلام ارائه می‌دهد، اما برای تحلیل‌های اقتصادی کارآمد نیست و چنین منابعی برای درک واقعی از ساختار اقتصادی جامعه صدر اسلام کفایت نمی‌کنند. به‌طوری‌که در دوران تحصیل خود، به مقالات و منابع علمی جدیدی در زمینه تاریخ علم اقتصاد و تاریخ اقتصادی اسلام پیدا کردم که دیدگاه‌های جدیدی را در این حوزه باز کرد. از جمله این منابع می‌توان به کارهای تیمور کوران (اقتصاددان امریکایی ترکیه‌ای اصل) اشاره کرد که تحلیل‌های جامعه‌شناسی و اقتصادی در مورد تاریخ تمدن اسلام ارائه داده بود.

ادامه این گزارش را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایران بخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی، از فرهنگ‌ و فرهیختگی حمایت کنید

#یادداشت_روز
🔸 درود مظهر مقاومت نمادین

مرتضی قلبی
بنام آنکه جان را حکمت آموخت
مقدمه

در سالهای اخیر، جایگزینی واژهٔ «درود» به جای «سلام» در گفتار روزمرهٔ بخشی از جامعهٔ ایران به پدیده ای قابل تأمل تبدیل شده است. این تغییر زبانی، که ابتدا در فضای مجازی و محافل جوانان دیده شد، اکنون به خیابانها و تعاملات اجتماعی نیز راه یافته است. در نگاه نخست، این کنش شاید تنها یک ترجیح زبانی ساده به نظر برسد، اما از منظر جامعه شناسی سیاسی، این پدیده بیانگر اعتراضی خاموش و نمادین به ساختار قدرت در ایران است.

زبان به مثابه سلاح مقاومتدر جوامعی که طرح مساله با مانع و فضای اعتراض با انسداد مواجه میشود، زبان به ابزاری برای مقاومت تبدیل میگردد. شاهدیم در میان مردم ، واژه «درود» جایگزین کلمه «سلام»، این شکل از کنش حاوی دو پیام می باشد:
الف - فاصله گیری از گفتمان حکومتی؛ حکومت جمهوری اسلامی هویت خود را با اسلام شیعه و زبان عربی گره زده است. استفاده از واژه های غیرعربی و پیشااسلامی، شکلی از طرد نمادین این گفتمان است.
ب - اعتراض به اسلامی سازی اجباری ؛ این تغییر، واکنشی است به تحمیل سبک زندگی دینی توسط نهادهای حاکم، از حجاب اجباری تا قوانین شرعی. به قول یک استاد جامعه شناس : «این کنش، شبیه به بازیِ “قایم باشک” است؛ مردم در سایهٔ محدودیتها، با نمادها بازی میکنند تا نارضایتی خود را فریاد بزنند.»


ادامه این یادداشت را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایران بخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی از فرهنگ و فرهیختگی حمایت کنید