انجمن سبز چیا

‍ بەیانیەی ڕێکخراوە فەرهەنگیی و خەڵکییەکانی مەریوان بە بۆنەی دووی ڕەشەمە، ڕۆژی جیهانی زمانی دایکی

زمان؛ دامەزراوە و پێکهاتەیەکی کۆمەڵایەتی – فەرهەنگییە و گرنگترین و دیارترین پێناسەی مرۆڤە و لە هەموو هۆکار و ئاکار و ڕوانگە و گۆڕانی ژینگەیی و بەها کۆمەلایەتیەکان کاریگەری وەر دەگرێت و کارتێکەری لە سەریان دەبێت. 
زمانی دایکییش؛ وەک قووڵترین لایەنی شوناسی مرۆڤ،  بەشێکی جیانەکراوەی بوونیەتی و لە پێکهاتەی کەسایەتی و گەشەی دەروونی تاکەکانی نێو کۆمەڵدا کاریگەریەکی یەکجار گرنگی هەیە و منداڵان لە ڕێگای زمانی دایکییەوە پەیوەست دەبن بە فەرهەنگ و مێژوو و خێزان و کۆمەڵگاوە و، کەسیەتی و شوناسیان سەقام دەگرێت.
بەرزڕاگرتنی ٢١ی فێورییە، وەک ڕۆژی جیهانی زمانی دایکی، مانابەخشی گرنگی پاراستن و بایەخی ئەو گەنجینە نایابەیە و، شێلگێری و پێداگری هەرچی زۆرتر بۆ ڕەواندنەوەی مەترسییەکانی لاوازی و فەوتانی زمانی دایکی وەبیر دێنێتەوە.
دابڕان لە زمانی دایکی بە تایبەت لە بواری پەروەردە و وانیاری، لە وڵاتی ئێرانی هاوچەرخدا، بۆ نەتەوە نافارسەکان بە تایبەت بۆ نەتەوەی کورد، دەمانێکی زۆرە بووەتە سەرچاوەی ڕەنج و ئازارێکی کوشەندە و ناخ هەژێن و، منداڵان و فێرخوازانی ئێمەی بەرەو لێڵاوێک لە پەرێشانی و داهاتوویەکی ناڕوون و، قەیرانی شوناس تلاندووە و ڕادەی متمانە بەخۆ، یەکجار کەم بووەتەوە.
سیاسەتی زمانی لە یەک سەدەی ڕابردوودا، لە وڵاتی ئێران؛ بە گشتی سیاسەتی پیشێلکردن و تواندنەوە و کوشتنی زمانی نەتەوە چەوساوەکان بووە و سەپاندنی زمانی فارسیی بە سەر هەموو سیستەمە ئیداری و سیاسی و میدیایی و ئابووری و فێرکاری و پەروەردەیی وڵات، هیچ بنەمایەکی مرۆڤانە و نیشتمانی و نێونەتەوەیی نییە و داسەپانی یەک زمانی تایبەت، زمانەکانی دیکە بە تەواوی بێ بایەخ دەکات و مەترسی فەوتانیان لە سەر دەبێت.
ئێمە وەک ناوەند و ئەنجومەنە فەرهەنگی و خەڵکییەکانی مەریوان؛ وێڕای دەربڕینی ناڕەزایەتی و ڕەخنەی توند لە بەردەوامی سیستەمی یەک زمان و یەک پێناسە، ڕادەگەیەنین کە سەردەمی یەکسان سازی زمانی و فەرهەنگی لە وڵاتانی فرە نەتەوە وەک ئێران، بەسەرچووە و پێویستە سیستەمی پلۆرالیسمی کولتووری و زمانی ببێتە ژێرخانی دامەزراوەیی و، خوێندن و نووسین و پەروەردە بە زمانی دایکی دابین بکرێت و یەک زمان و یەک فەرهەنگ نەبێتە سیاسەتی پەروەردە و پێناسە و شوناس و، زمانی فارسی وەک زمانی ناونج و هاوبەش بەکار بهێنرێت.
لە کۆتاییدا؛ وەک ئەرکێکی نیشتمانی، بۆ پاراستنی زمانی دایکی، بە وتەی گەورە نووسەری فەرانسەوی ئالفۆنس دوودە؛ "کاتێک نەتەوەیەک ئەسیر و ژێردەستەیە، مادام کە زمانەکەی پاراستبێ، وەک ئەوە وایە کلیل و هەڵگری زیندانەکەی بە دەست خۆیەوە بێت." ؛
لە هەموو دایک و باوک و ئەندامانی بنەماڵە، لە هەموو ڕۆژنامەوان و کەس و کەسایەتیەکی چالاک لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا، لە هەموو میدیاکاران و هونەرمەندان و فەرهەنگدۆستان، لە هەموو وانەبێژانی خوێندنگاکان و شوێنە پەروەردەییەکان، لە هەموو تاکێکی کورد کە سۆزی بۆ زمان و فەرهەنگ و نیشتمانەکەی هەیە و داهاتووی نەوەکانی وڵاتەکەی لا گرنگە، خوازیارین؛ تا کات و دۆخێکی هەموار کە زمانی کوردی ئەبێتە زمانێکی فەرمی و خوێندن و پەروەردە بە زمانی دایکیی بەستێنی بۆ دەڕەخسێت، بە هەموو شێوەیەک بۆ پەرەپێدان و خوێندن ونووسین و پەروەردە بە زمانی دایکی تێبکۆشن.

پیرۆز بێت ڕۆژی جیهانی زمانی دایکی

ڕێکخراوە فەرهەنگیی و خەڵکییەکانی مەریوان؛

ئەنجومەنی فەرهەنگی - ئەدەبیی مەریوان
ناوەندی فەرهەنگی - هونەریی ڤەژین
ناوەندی فەرهەنگی - زانستی ڕۆنان
ئەنجومەنی فەرهەنگی - ئەدەبیی ڕۆجیار
ڕێکخراوەی مامۆستایانی ئایینی مەریوان و هەورامان - یەمامە
ئەنجومەنی ژیانەوە
ئەنجومەنی سەوزی چیا

@chya_ngo

‍ تصاویری از تلاش برای پاکسازی لکەهای نفتی زریبار با تلاش خستگی‌ناپذیر

اعضای انجمن سبز چیا و آتش‌نشانی مریوان به مدت چهار ساعت، محدوده دو هکتاری آلوده به مواد نفتی در سطح تالاب زریبار را تا حد ممکن پاکسازی نمودند. هرچند که این آلودگی به صورت کامل رفع نشد اما تلاش دوستداران زریبار در این زمینه قابل تقدیر است که در نهایت منجر به بازگشت پرندگان زریبار به این منطقه شد.
اما نکته قابل توجه از زمان این حادثه تا پایان کار، سکوت اداره محیط‌زیست مریوان و عدم مشارکت در پاکسازی این آلودگی بود این در حالیست که این ادارە می‌بایست خود را متولی و مدیر و مدعی و مسئول حفاظت از تالاب بین‌المللی زریبار می‌دانست.
لازم به ذکر است این حادثە زنگ‌خطری است برای افراد و نهادهایی کە بنادارند به هر قیمتی به فکر تبدیل بخشی از اکوسیستم زریبار به کمربندی غربی هستند و مدام مسیر کمربندی را به سمت تخریب بیشتر زریبار تغییر می دهند؛ تصور کنید اگر روزی یکی از تانکرهای حامل مواد نفتی در محدوده تالاب زریبار دچار حادثه شود! آیا ادارە و ارگان‌های [؟] قادر هستند که زریبار آلوده به مواد نفتی را نجات دهند؟! با کدام ارادە در اداره محیط‌زیست، نیرو و تجهیزات و عزم لازم، می‌خواهید از تالاب بین‌المللی زریبار حفاظت کنید؟!

@chya_ngo

‍ زنگ خطر جدی برای تالاب بین‌المللی زریبار.

شب ٢٩بهمن ماە سال جاری، به واسطه تردد تانکرهای سوخت به مرز باشماق، یک تانکر حامل سوخت در مسیر پل دریاچە زرێبار، بار آن کە گازوئیل بودە روی پل ریخته شدەاست(این دومین حادثه در یک‌ماه اخیر می‌باشد) بنا به گفته مدیرعامل آتش‌نشانی شهرداری مریوان، برای جلوگیری از وقوع حادثه و ایمن سازی، اقدام به شستشوی جاده نمود اما متاسفانه بیشتر این پساب، وارد زریبار شد. با توجه به تردد روزانه صدها تانکر حامل مواد سوختی و مواد خطرناک به سوی مرز باشماق از داخل شهر مریوان و لزوم استفاده از کمربندی غربی مریوان، اگر این حادثه در مسیر کمربندی غربی اتفاق می‌افتاد، یقینا اوضاع زرێبار، به مراتب بدتر از این تصویر می‌شد. بنابراین می‌طلبد ضمن لزوم استفاده از کمربندی غربی، به دغدغەی جدی و واقع‌بینانه دوستداران زریبار و به‌ویژه انجمن سبز چیا در مورد ارزیابی اثرات زیست‌محیطی کمربندی فوق، اهتمام جدی  شود تا اثرات ویرانگر اینچنین وقایعی به حداقل برسد. شایان ذکر است در چند سال اخیر، به واسطه تردد تانکرهای سوختی به اقلیم کوردستان، شاهد حوادث ناگوار و وحشتناک  مختلف در جاده‌های کوردستان و همچنین آلودەنمودن محیط‌زیست و خصوصاً رودخانه های سطح استان و به شدت در شهرستان مریوان بوده‌ایم اما تاکنون شاهد طرحی پیشگیرانه از سوی اداره کل محیط‌زیست، اداره محیط‌زیست شهرستان مریوان وسایر ارگان‌های ذیربط، به جز جریمه نمودن نبوده‌ایم. ناگفتە پیداست کە بکاربردن آب و مایعات ناقطبی برای شستشوی مشتقات نفتی گرهی دیگر بر بغرنج‌کردن موضوع بودەاست؛ کە امید است کە تکرار نگردد.

@chya_ngo

‍ ژینگەپارێزی ئەرک و ئەخلاقە
ئەندیشەی سەوز ئیتر تەنیا دروشمێک نییە.

ژینگەپارێزی ئەمڕۆ بووگە بە قوتابخانەیەک و تیایدا وانەی ژیان و خۆشەویستیی نیشتمان ئەڵێنەوە. پیاوێکی دەسفرۆش لەوپەڕی راست‌وێژی، دڵپاکی‌ و باوەڕدا، بێ ئەوەی کەسێک پێی وتبێت، لە دێهاتەکان و لە ناو مناڵە چاوگەش و خوێن‌گەرمەکانی نیشتماندا نووسراوەکانی ئەنجومەنی سەوزی چیا، بڵاو ئەکاتەوە. کاک "سمایل بامی" وردەواڵەفرۆشێکی گەڕۆکە؛ لە گوندەکانی ناوچەی مەریوان و کۆماسی و کەڵاتەرزان و بەرپلەی ساراڵیش ئەگەڕێت. ماوەیەکە وەک ئەرکێکی نیشتمانی و ژینگەپارێزی، کتێبگەلی ژینگەیی و بڵاوکراوەکانی ئەنجومەنی سەوزی چیا، لەو ئاواییانەدا بڵاو ئەکاتەوە. کاک سمایل، زۆر ساکار و بە دڵێکی بێ‌گەردەوە باسی چالاکی و دڵسۆزییەکانی چیا ئەکات بۆ منداڵان. ئەم جۆرە کردەوە و هەنگاوانە نیشانمان ئەدات کە ژینگە‌پارێزبوون و فێرکردنی وانەکانی ژینگە، تەنیا پێویستی بە پسپۆڕ و ئاکادمیک‌بوون لە بەشە جۆراوجۆرەکانی ژینگەدا نییە و بەڵکوو باوەڕی قووڵ بە بیر و هزری ژینگەپارێزی و خۆشەویستیی وڵات و نیشتمانیش ئەتوانێت کاریگەر بێت و مرۆڤ‌گەلێکی دەروەست وەک کاکە سمایل ببزوێنێت کە لە پاڵ کار و پیشەی ساکاریشدا، وانەکانی ژیان و ژینگە فێری نەوەی دواڕۆژ بکرێت.

@chya_ngo