آهستان

او را دید که در زیر فشار تبعید خرد شده است و در اثر گذشت زمان و فراموشی پیر شده است. بازوی چپش به گردن آویخته بود؛ از شدت عرق و گرد و خاك، زشت و کثیف شده بود و بوی گوسفند می‌داد. آمارانتا فکر کرد: «خدای من، این آن مردی نیست که انتظارش را می‌کشیدم»

فردای آن روز او اصلاح کرده و تمیز با سبیل‌های ادوکلن زده به خانه آنها آمد. باند خون‌آلودش را باز کرده بود و کتاب دعایی با جلد صدفی برای آمارانتا هدیه آورده بود.

آمارانتا گفت: «مردها چقدر عجیبند! از یک طرف تمام عمر خود را به جنگ با کشیش‌ها می‌گذرانند و از طرف دیگر کتاب دعا هدیه می‌دهند!»

گابریل گارسیا مارکز، صد سال تنهایی، صفحه ۱۴۵

@ahestan_ir

وقتی به راه رفته‌ی زندگی می‌نگریم و این مسیر پر پیچ و خم را از نظر می‌گذرانیم و ناگزیر بعضی فرصت‌های از دست رفته و بداقبالی‌ها را می‌بینیم، ممکن است به آسانی در سرزنش خویش افراط کنیم. اما مسیر زندگی ما به هیچ روی حاصل کار خود ما نیست بلکه نتیجه دو عامل است: یکی سلسله اتفاقات و دیگر سلسلهٔ تصمیمات ما که بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و یکدیگر را متقابلاً تغییر می‌دهند. به علاوه، افق دید ما برای دیدن این هردو، بسیار محدود است زیرا تصمیمات خود را از راه دور نمی‌توان پیش‌بینی کرد و وقوع اتفاقات را از این هم کمتر می‌توان دانست. ما فقط به تصمیمات و اتفاقات زمان حال آگاهیم. بنابراین تا وقتی که هدف ما دور است، حتی نمی‌توانیم به درستی جهت‌یابی کنیم بلکه ناچاریم به طور تقریبی و با حدسیات به سوی هدف برانیم یعنی غالباً راه را با حرکت به چپ و راست در جهت مقصود بپیماییم.

آنچه می‌توان کرد فقط این است که در هر زمان مطابق با شرایط موجود تصمیم بگیریم و امید داشته باشیم که تصمیم ما چنان باشد که ما را به هدف نزدیک‌تر کند. غالباً وضع چنین است که شرایط و مقاصد اصلی ما به دو نیروی مخالف می‌مانند که ما را به دو جهت متفاوت می‌کشانند و برآیند حاصل از آن دو نیرو، مسیر زندگی ماست. ترنس می‌گوید «زندگی آدمی مانند یکی از بازی‌هاست. اگر تاس چنان که مایلیم ننشیند، ناچاریم با عددی که بر حسب تصادف آمده است چنان هنرمندانه بازی کنیم تا نتیجه بهتر شود» او احتمالاً تخته نرد را در نظر داشته است.

می‌توان به طور خلاصه‌تر گفت: سرنوشت ورق‌ها را در هم می‌آمیزد و ما بازی می‌کنیم اما برای منظور فعلی، تشبیه زیر از همه مناسب‌تر است. زندگی مانند بازی شطرنج است. ما نقشه‌ای می‌ریزیم، اما اجرای آن مشروط به حرکت‌هایی است که رقیب به دلخواه می‌کند. این رقیب در زندگی، سرنوشت است. تغییراتی که بدین منوال در نقشه ما ایجاد می‌شود، چنان بزرگ است که عملاً خطوط اصلی نقشه را دیگر نمی‌توان تشخیص داد.

ضمناً در مسیر زندگی عامل دیگری وجود دارد که ورای همه این‌هاست. حقیقت پیش‌پاافتاده‌ای که بارها تأیید شده، این است که غالباً بیش از آنچه باور داریم، کوته‌فکریم و از سوی دیگر، خردمندتر از آنیم که گمان می‌کنیم. این کشفی است که فقط خردمندان به آن دست می‌یابند و آن هم دیرتر از موعد لازم. مغز انسان عاقل‌ترین عضو او نیست. در لحظات خطیر زندگی، هنگامی که درباره گامی مهم تصمیم می‌گیریم، عمل ما را شناختی روشن و درست، هدایت نمی‌کند بلکه تکانه‌ای درونی که می‌توان آن را غریزه نامید و از عمق وجود ما سرچشمه می‌گیرد.

اما پس از آن با افکار بیهوده اکتسابی و حتی عاریتی، طبق قواعد کلی و در قیاس با دیگران از کار خود خرده می‌گیریم، بی‌آنکه به قدر کافی تأمل کنیم و به این اصل بیندیشیم که: «هر کسی را بهر کاری ساختند». بدین منوال به آسانی درباره خود با بی‌انصافی داوری می‌کنیم اما سرانجام معلوم می‌شود که راه درست کدام بوده است و فقط کسی که از بخت خوش به سالمندی برسد می‌تواند از دیدگاهی عینی و ذهنی در این‌باره قضاوت کند.

شاید این تکانه تحت تأثیر رؤیاهای ناخودآگاه و پیامبرانه‌ای باشد که به هنگام بیداری فراموششان می‌کنیم و درست به همین علت به زندگی ما یکپارچگی و وحدتی شگرف می‌دهند که هرگز ممکن نیست نتیجه تفکر آگاهانه باشد، تفکری که غالباً متغیر و آمیخته به خطاست و به آسانی نوسان می‌کند و فقط تحت‌تأثیر همین رؤیاها ممکن است مثلاً کسی از جوانی رسالت انجام کارهای معینی را عمیقاً و در نهان احساس کند و چون زنبوری در ساختن کندو، در دستیابی به اهدافش بکوشد.

این تکانه همان است که بالتازار گراسیان آن را La gran sinderesis می‌نامد: صیانت غریزی نفس، که بدون آن نابود می‌شویم. عمل کردن طبق اصول انتزاعی کاری دشوار است و برای موفق شدن به تمرین فراوان نیاز دارد و حتی در این صورت هم همیشه موفقیت‌آمیز نیست. از این گذشته، تمرین فراوان هم کافی نیست اما هرکس در وجود خود اصولی ملموس و مادرزاد دارد که مانند خون در رگهایش جاری است و نتیجه‌ی همه‌ی افکار، احساسات و خواست‌های اوست. آدمی این اصول را به طور انتزاعی نمی‌شناسد، بلکه وقتی به گذشته‌ی خود می‌نگرد، به آن آگاه می‌شود و می‌فهمد که همواره از آن پیروی کرده و آن اصول مانند ریسمانی نامرئی او را به دنبال خود کشانده است. سعادت یا شوربختی هرکس وابسته به این است که آن اصول چه بوده‌اند.


آرتور شوپنهاور، در باب حکمت زندگی، صفحه ۲۳۴- ۲۳۷

@ahestan_ir

او با عشق تا عمق ریشه‌های حیات نفوذ می‌کند اما حفظ این پیوند چندان آسان نیست. لحظاتی وجود دارند که نمایش زندگی و دردهایش چنان تلخ هستند که عشق را به جدال می‌طلبند. در این لحظات انسان برای نجات یافتن، برای نجات دادن ایمان خود، ناچار است چنان اوج گیرد و از جهان خاکی دور شود که شاید هرگونه تماسی را با آن از دست بدهد. اما تکلیف آن کس که سرنوشت، او را محکوم به برخورداری از قریحه متعالی و ناگزیر دیدن حقایق کرده است؛ آن کس که از چشم بستن بر حقایق ناتوان است، چه خواهد بود؟ چه بگوییم از رنج تولستوی، رنجی که حاصل تضادی مداوم در زندگی سالهای واپسین او بود: تضاد میان آنچه چشمانش با بی‌رحمی در واقعیات هولناک می‌یافتند و قلب پر شورش که همچنان در انتظار و در پی اثبات عشق بود!

همه ما با چنین بحثهای دلخراشی روبرو بوده‌ایم. بارها خود را در مقابل یک دوراهی یافته‌ایم: چشم بستن بر واقعیات... یا ... نفرت از آنها! و بارها هنرمند مؤمن - هنرمندی که شایسته این نام باشد، هنرمندی که قدرت پرشکوه و ترسناك كلام مکتوب را بشناسد - بارها، چنین هنرمندی به هنگام نوشتن این یا آن حقیقت گرفتار ترس و اضطراب شده است. حقیقت، این حقیقت سالم و مردانه، این حقیقت حیاتی که میان دروغهای مدرن، دروغهای تمدن همچون هوایی که استنشاق می‌کنیم نیازمندش هستیم.... و سپس می‌فهمیم که چه بسیار سینه‌ها که تحمل نفس کشیدن در این هوا را ندارند، چه بسیار موجوداتی که یا تمدن ضعیفشان ساخته و یا به سادگی از سر خوش‌قلبی ضعیف گشته‌اند و قادر به پذیرش حقیقت نیستند! آیا مختاریم که بی‌توجه به این مسایل، حقیقت کشنده را بی‌رحمانه به سوی آنها پرتاب کنیم؟ آیا حقیقتی متعالی‌تر وجود ندارد که به گفته تولستوی دروازه‌های خود را به روی عشق گشوده باشد؟ یعنی چه؟ آیا می‌توان پذیرفت که همچون «پیر گنیت» که با قصه‌هایش مادر پیر و محتضر خود را به خواب می‌برد، ما هم به انسانها با دروغهای خود آرامش ببخشیم؟ ... جامعه پیوسته در مقابل خود این دو راهی را می‌یابد: حقیقت یا عشق. و معمولا با فدا کردن هر دوی آنها، هم حقیقت و هم عشق، مسأله را حل می‌کند.

اما تولستوی هیچ‌گاه به هیچ یک از این دو جنبه ایمان خود، خیانت نگرد. در آثار دوران پختگی او، عشق مشعل حقیقت است و در آثار دوران واپسین حیاتش، عشق نوری است که از بالا می‌تابد، فروغ رحمتی است که بر زندگی نازل می‌شود ولی خود را بدان نمی‌آمیزد .

در رستاخیز همین نور را می‌بینیم که سلطه خود را بر واقعیت گسترانده ولی خارج از آن باقی می‌ماند. همان مردمی که تولستوی با نگاهش، بر چهره‌های منفرد آنها، که به صورت آدمهایی ضعیف و پست ترسیمشان کرده بود، هر بار با شیوه‌ای انتزاعی می‌نگرد، تقدسی الهی می‌یابند. این تضاد که در هنر تولستوی مشهود است در زندگی روزمره او نیز به صورتی بی‌رحمانه‌تر نمایان بود. هر اندازه هم که می‌دانست عشق چه به او حکم می‌کند، باز به نحوی دیگر رفتار می‌کرد. پایه و اساس زندگی‌اش، نه خداوند بلکه جامعه بود. کجا می توانست عشق را بیابد؟ چگونه می‌توانست چهره‌های گوناگون عشق و زمانهای ضد و نقیضش را از هم تشخیص دهد؟... و تا آخرین روزهای حیاتش بر سر انتخاب این راه‌ها با خود در جدال بود.

راه حل چه بود؟ تولستوی آنرا نیافت. روشنفکران متکبر را به حال خود رها کنیم تا در این مورد با اکراه و بیزاری از او ایراد بگیرند. و البته آنها، روشنفکران، «حقیقت» را یافته‌اند و با اطمینان بدان تکیه می‌کنند. در نظر آنها تولستوی جز فردی ضعیف‌النفس و احساساتی نبود که نباید سرمشق کسی قرار گیرد. بدون شك تولستوی نمی‌توانست سرمشق آنها باشد، چه آنها از نیروی حیات کافی برخوردار نیستند. تولستوی به این نخبگان از خود راضی تعلق ندارد. تولستوی به هیچ فرقه‌ای وابستگی نداشت، نه فرقه کسانی که «میرزا بنویس» می‌نامید و نه به فرقه ریاکاران این یا آن مذهب. تولستوی عالی‌ترین مظهر يك مسیحایی آزاد بود که در تمام طول زندگانی خود به سوی آرمانی همیشه والا پیش می‌رفت. روی سخن تولستوی نه ممتازین اندیشه و تفکر، بلکه انسانهای عادی، انسانهای نیک‌اندیش بودند. تولستوی وجدان بیدار ماست. همه چیزهایی را که ما از خواندنشان بر کتیبه وجود خویش، هراسانیم، تولستوی بر زبان می‌راند و با این وجود او برای ما نه استادی متکبر بود و نه یکی از این نوابغ پرنخوتی که بر دانش و هنر خود تکیه می‌زنند تا خود را در قله بشريت وانمود سازند. تولستوی برای ما همان نامی بود که خود دوست داشت در نامه‌هایش بنویسد. زیباترین نام‌ها، لطیف‌ترین نام‌ها : «برادر ما»

«زندگانی تولستوی» رومن رولان، صفحه ۱۶۴-۱۶۶

@ahestan_ir

تولستوی تصور می‌کرد که به آسایش خاطر رسیده است، به پناهگاهی که روح ناآرامش سرانجام بتواند بیارامد اما در حقیقت آزمایش تازه‌ای انتظارش را می‌کشید.

پاره‌ای مسایل خانوادگی وی را واداشت که زمستانی را در مسکو بگذراند. در ژانویه ۱۸۸۲ در سرشماری جمعیت کشور شرکت کرد و این موقعیتی بود تا از نزديك شاهد فقر و سیه‌روزی مردم در شهرهای بزرگ باشد. این امر تأثیر هولناکی بر وی به جای گذارد. شب همان‌روز که برای نخستین بار این زخم پنهان تمدن را لمس کرد، برای دوستی دیده‌های خود را باز می‌گفت «فریاد می‌کشید، می‌گریست و مشت خود را گره می‌کرد» در میان گریه‌هایش می‌گفت: «نه، نمی‌توان بدینسان زیست. این نمی‌تواند واقعیت داشته باشد»

ماه‌ها در چنگال یاس و نومیدی دهشتناکی اسیر شد. روز ۳ مارس ۱۸۸۲ کنتس تولستوی خطاب به او می‌نویسد:
پیش از این می‌گفتی چون ایمان ندارم، می‌خواهم خود را به دار آویزم اما اکنون که صاحب ایمان هستی پس چرا این‌گونه احساس بدبختی می‌کنی؟

چرا؟ زیرا ایمان وی عاری از ریاکاری و تزویر بود؛ چرا؟ زیرا ایمان وی به دور از آسودگی وجدان و رضای از خویشتن بود؛ چرا؟ زیرا او همچون متفکری صوفی‌منش آن‌چنان خودخواه نبود که اندیشه نجات خویشتن، نجات دیگران را از یادش ببرد. چرا؟ زیرا او دلی آکنده از عشق داشت؛ چرا؟ زیرا اکنون دیگر نمی‌توانست سیه‌روزانی را که دیده بود فراموش کند. چرا؟ زیرا با قلب مهربان و شورانگیزش خود را در رنجها و مشقات در نگونساری آنان مسئول می‌دید. آنها قربانیان تمدنی بودند که وی از امتیازات آن سود می‌برد. تمدن یا این بت دیوآسایی که کاستی از برگزیدگان، ملیونها انسان را قربانی آن می‌کردند. پذیرش منافع این جنایات، معنایی نداشت جز شریک بودن در جرم آنان. وجدان وی تا زمانی که این جنایات را افشا نمی‌ساخت آرام نمی‌یافت.

«چه باید کرد؟» (۱۸۸۴- ۱۸۸۶) بیان این دومین بحران است. بحرانی بسیار تراژیک‌تر و در نتیجه بسیار عمیق‌تر از بحران نخست. ببینیم در این اقیانوس فقر و مصیبت انسانی و نگونساری حقیقی ، که مخلوق اندیشه‌ای بیکاره و پر ملال نبود، نگرانی‌های مذهبی شخصی تولستوی چه‌ها بودند؟ امکان نداشت که واقعیات را نبیند و ممکن نبود که بعد از دیدن، برای از میان برداشتن آنها به هر قیمتی که باشد تلاش نکند. اما افسوس! آیا چنین کاری ممکن بود؟

تصویری شگفت‌انگیز از تولستوی در این زمان بر جای مانده که نمی‌توان بدان نگریست و دستخوش احساسات نگردید. این تصویر، درد و رنج او را در آن دوره نشان می‌دهد. در این عکس تولستوی را از روبرو می‌بینیم که نشسته، دستها را بر سینه گره زده و پیراهن موژيك بر تن کرده است. حالتی فرسوده دارد. موهایش هنوز سیاهند. سبیلهایش دیگر خاکستری شده‌اند، ریش پرپشتش کاملا سپید است. دو چین موازی بر پیشانی بلند و زیبایش، شیارهایی هماهنگ ترسیم کرده‌اند. بینی بزرگش که به دماغ سگان شبیه است، چشمانش که با نگاهی این چنین روشن، صادقانه و غمناك به ما خیره شده‌اند، احساس نیکی را تداعی می‌کنند. این چشمها، با اطمینان اندیشه‌های درونی شما را می‌خوانند. چشمانش مملو از رحم و خواهشند. گونه‌هایش فرورفته‌اند. بر چهره‌اش نقش رنجهای زندگی دیده می‌شود، زیر چشمانش، چینهای بزرگ افتاده، گریسته است، اما همچنان قوی و آماده مبارزه است.

«زندگانی تولستوی» نوشته رومن رولان، ترجمه ناصر فکوهی، صفحه ۸۵- ۸۷

@ahestan_ir

من نمی توانم خودم را دانش‌پژوه بخوانم. من همیشه جوینده بوده‌ام و هنوز هم هستم. لیکن دیگر در میان ستارگان یا کتاب‌ها به جست و جو و تحقیق نمی‌پردازم. من دارم درسهایی را می‌شنوم که در خونم نجوا می‌کنند. داستان من داستانی دلپذیر نیست. از هارمونی یا هماهنگی لطیف روایات ابداعی و ساختگی عاری است و عین زندگی تمام انسانهایی که از فریب دادن خود دست برداشته‌اند، آمیزه‌ای است از بیهودگی، هرج و مرج، دیوانگی و رؤیاها و آرزوها.

زندگی هر انسان راهی است که به خویشتن وی منتهی می شود، از یک نظر یک تلاش است و ارائه یک راه. تاکنون هیچ انسانی نتوانسته است فقط و به طور کامل خویشتن باشد ولی با وجود این هر آدمیزاده‌ای با هرچه در توان دارد، می‌کوشد چنین باشد. هم آن‌کس که نادان است و هم آن که دانا و هوشمند. هر آدمیزاده‌ای تا پایان زندگی نشان یا آثاری از زایش خویشتن را همیشه با خود همراه دارد - لای و لجن و پوسته‌های تخم دوران آغاز زندگی.

و چه بسیارند کسانی که هیچ وقت انسان نمی‌شوند؛ آنان قورباغه‌ها، مارمولک‌ها و مورچگان باقی می‌مانند. بسیاری دیگر به ظاهر انسانند ولی در باطن ماهی یا نادان. با وجود این هر آدمی نشانگر و آیت تلاش طبیعت است برای آفرینش یک انسان. ما از نظر مادرهایمان همه آغاز و جای پیدایشی مشترک داریم؛ همه از درون یک گودال بیرون می‌آییم. اما هر انسان، هر فرد، که خود قالبی تجربی است و از ژرفاها آمده است، تلاش می‌کند خود را به مقصود و هدفی که در پیش دارد برساند. ما می‌توانیم یکدیگر را درک کنیم؛ اما هر فرد می‌تواند خود را فقط به خویشتن معرفی کند و بشناساند.

هرمان هسه، «دمیان» صفحه ۶

@ahestan_ir

«یک روز که تولستوی داشته درباره‌ی خودش صحبت می‌کرده، گفته: علت اینکه من تخیلی زنده‌تر از دیگران دارم، "بدبختی" است.»

از دفتر خاطرات آندری تارکوفسکی، صفحه ۵۱۴

@ahestan_ir

سؤال: علاقه‌تان به کدام موسیقی بیشتر است؟ آیا موسیقی کلاسیک را بیشتر دوست دارید یا موسیقی ایرانی را ترجیح می‌دهید؟

جواب: من موسیقی همه جای دنیا را دوست دارم؛ بالاخص عاشق موسیقی کلاسیک و مردمی ایران هستم. هربار که کنسرتی یا نواری از موسيقى مناطق مختلف ایران گوش می‌کنم، برایم یک اکتشاف جدید است. یعنی وقتی موسیقی بوشهر را با موسیقی کرد یا بلوچ مقایسه می‌کنم، به نظرم دنیایی از زیبایی و احساس و توانایی غیرقابل توصیف است.

چند وقت پیش به کنسرتی رفته بودم که به مناسبت بزرگداشت آقای عاشورپور در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. در آنجا گروهی آمده بودند و آهنگهای قشقایی و گیلانی می‌نواختند. یعنی یک قسمت آهنگهای قشقایی بود و یک قسمت آهنگهای گیلانی. در انتها هم آقای عاشورپور چند قطعه خواندند. من تا به آن روز موسیقی قشقایی نشنیده بودم. به نظرم دنیایی از زیبایی آمد. احساس مردم ایل قشقایی در این موسیقی بیان می‌شود. موسیقی گیلان طنزآمیز است. در موسیقی قشقایی شما صلابت کوهستان را با تمام وجود حس می‌کنید. کوه و دره و سنگ و حرکت را می‌بینید. در موسیقی گیلان جلگه را دارید. طبیعت هم روی موسیقی این دو منطقه اثر گذاشته است. ما در زمینه موسیقی ایرانی خیلی کارها داریم که باید انجام بدهیم و به سرعت هم باید انجام بدهیم. گروههای مختلفی هستند که دارند ضبط می‌کنند، می گیرند، می‌سازند و کار می‌کنند. از این بابت بسیار خوشحال هستم. در زمان جوانی ما امکانات امروز نبود. اصلاً کسی به این مسائل توجه نداشت.

من عاشورپور را از دوره دانشجویی‌ام می‌شناختم. او در دانشگاه تهران بالای سکوی دانشکده فنی می‌ایستاد و گیلانی می‌خواند! او از همان زمانها با خواندن آواز محلی جرقه‌ای در ذهن من زد. متوجه شدم که موسیقی ایرانی را درست نمی‌شناسم و باید بشناسم. خیلی زیبا و تکان دهنده است!

یک بار در زمان دانشجویی‌ام در پاریس در شهر دانشگاهی سیته اونیورسیتر با چند نفر از دوستانم می‌رفتیم ناهار بخوریم. موقع برگشتن جوانی مثل عاشورپور را دیدم که داشت آهنگهای محلی ایرانی می‌خواند. صدای این جوان و آهنگهایی که می‌خواند مرا سر جایم میخکوب کرد. ماهها بود که تا این حد دلتنگ ایران نشده بودم. تکلیفم با خودم روشن شد. من نمی‌توانم در غربت بمانم.

توران میرهادی «مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران» صفحه ۸۸

@ahestan_ir

در هر حال ما دیدیم در حقارت‌های غریبه زندگی کنیم، کمتر درد می‌کشیم تا در حقارت‌ها و دروغ‌های خودمان. اول سال ۱۹۶۷ آمدم بیرون. قرار بود فردای روزی که شاه تاجگذاری داشت حرکت کنم اما باور می‌کنی که تماشای تاجگذاری در تلویزیون عملاً ناخوشم کرد و یک هفته خوابیدم. بعد رفتم. هفت هشت ماهی ماندم، لیلی می‌خواست عروسی کند. ناچار برگشتم. فروغ نبود و نبودن او دردناک بود و دردناک بود تمام سروصداهایی که پس از رفتن او بر پا شده بود. چه از قماش مجیزخوانی و چه از دسته حسادت‌هایی که از مرگ او می‌کشیدند! از اینکه او مرده است، حسدشان می‌شد و از اینکه من با غم مانده‌ام حسدشان می‌شد و یک چیز به این سادگی را تبدیل کرده بودند به موضوع خالی کردن عقده‌هاشان.

حتی ملکی به آن درجه از سقوط رفته بود که مقاله نوشت و همه سوگواریهای قلابی یا صمیمی را به نقشه دولتی تلقی کرده بود و تشبیه به عروسی آنی اوندرا با ماکس شملینگ مشت‌زن! خود مملکت هم که آن‌جوری چهار نعله به سقوط می‌رفت. دستگاه سیاسی از هم بپاشد، به جهنم که بپاشد، اما قوام فکری که داشت نیمه‌بند می‌شد، با هوچی‌بازی‌های نسل خود من و نسل بعد از من به کلی ترک برداشته بود و می‌دیدی که دارد می‌رود.

ابراهیم گلستان
نامه به سیمین، صفحه ۲۹

@ahestan_ir

درد می‌تواند آفریننده باشد. صریح باشیم و ماجرای خود را تجزیه و تحلیل کنیم. به خاطر تو بسیار رنج کشیده‌ام و بر تو هم همین رفته است. اما برکت این ماجرا این بود که در درونمان چیزهایی را کشف کردیم که با آنها دست‌کم از هستی خود آگاه شدیم.

برخی از انسانها به این نتیجه می‌رسند که بهترین چیز در زندگی شاد بودن است. برخی دیگر رنج بردن را به کار می‌برند، اما بیشتر انسانها هیچ یک را بر خود روا نمی‌دارند. پس به هیچ چیز نمی‌رسند و فقط از میان زندگی می‌گذرند.

جبران خلیل جبران
نامه‌های عاشقانه یک پیامبر، صفحه ۱۶۱

@ahestan_ir