داود فیرحی

⚡️پروژه فکری استاد فیرحی «دولت‌پژوهی» بود. تمام آثار اعم از مکتوب و غیرمکتوب را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان ذیل این پروژه مهم‌ و مسئله‌خیز، مطالعه‌، تحلیل و ارزیابی کرد. 

◻️فیرحی؛ نواندیش مصلح
       ✍یوسف خانمحمدی

🔹فیرحی در عمر کوتاه اما با برکت خود با خلق آثار ابتکاری فضای جدیدی را در اندیشۀ سیاسی اسلام گشود و بر مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین مشکله و بحران جهان اسلام و ایران انگشت گذاشت. از دیدگاه فیرحی بحران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های موجود در ایران و جهان اسلام به یک مسئله مهم برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد و آن مسئله‌، «مسئله دولت اقتدارگرا»‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ است.

1⃣فیرحی الگوی ارتقایافته: فیرحی فرزند حوزه و دانشگاه بود. وی تحصیلات حوزوی را از سال 1360 در مدرسه ولی عصر زنجان شروع کرد. از خوشبختی فیرحی، حوزه علمیه زنجان در آن دهه با دگرگونی ویژه‌ای مواجه شده بود. برخی از علمای تحصیل‌کرده حوزه علمیه نجف اشرف و حوزه علمیه قم از جمله آیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الله محمدتقی خاتمی‌، آیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الله شیخ ابراهیم محمدی اصلی‌، حجت‌الاسلام‌ سیدابوطاهر علوی‌، حجت‌الاسلام شیخ ابوالفضل مصطفوی‌، حجت‌الاسلام و شیخ توکل بیات و حجت‌الاسلام شیخ بیت‌الله بیات در صدد ساماندهی حوزه علمیه زنجان برآمدند و تصمیم گرفتند مدرسه‌ای با سبک جدید تأسیس کنند تا با گزینش و پرورش جوان‌های با استعداد، به اسلام و جامعه اسلامی خدمت کنند.

2⃣شاخصه دیگر اینکه دین برای آسایش و آرامش مردم نازل شده است. نواندیشان معاصر از جمله شیخ هادی نجم‌آبادی و سیداسدالله خرقانی بر این باور تأکید می‌کردند که دین را از کارآمدی آن در جامعه و میوه‌هایش در صحنه زندگی باید شناخت. احکام دینی نباید در عرصه اجتماعی ایجاد محدودیت کند. 

🌐مطالعه متن کامل در سایت پژوهشکده اندیشه دینی معاصر

https://t.me/andishedinimoaser

  ◻️یادداشتی درباره کتاب «پیامبری و قرارداد»

          ✍اکبر محمدی(عضو هیئت علمی پژوهشکده اندیشه دینی معاصر)

🔹فیرحی در کتاب «پیامبری و قرارداد»، دستاورد دانش‌های جدید از جمله تاریخ، سندشناسی، تحلیل محتوا، هرمنوتیک و زبان‌شناسی را فرصت مغتنمی می‌شمارد(ص180) که در پرتو آن می‌توان خوانشی نو از تاریخ صدر اسلام ارائه داد و دیدگاه غالب در این زمینه را(خوانش اقتدارگرایانه از دولت پیامبر) به چالش کشید.

اُسوه‌گی پیامبر
🔹فیرحی طبق مشی علمی متاخر خویش، در این کتاب نیز از مفهوم استعاره کمک گرفته و تلاش کرده است »استعاره راه» را در توضیح سیره سیاسی پیامبر به خدمت بگیرد. در این استعاره، زندگی به راه رفتن تشبیه می‌شود که مبدا، مقصد و راه و روش مشخصی دارد(ص28) و انسان موحد، همواره به دنبال راهنما و الگویی مناسب برای پیمودن این مسیر است. معیار طی طریق مسلمانان، ائمه معصومین و خصوصا پیامبر گرامی اسلام می باشد(ص30) و از این رو پرداختن به سیره پیامبر اهمیت دارد. فیرحی به این نکته توجه می‌دهد که او در این اثر به دنبال نقل تاریخ زندگانی پیامبر نیست بلکه در پی کشف الگوهای پایدار زندگی آن حضرت است که می‌تواند الهام بخش سیاست ورزی مسلمانان در دنیای معاصر باشد. از این‌رو فیرحی، سیره را «الگوی پایدار عمل» می‌داند که بارها تکرار شده و نشانگر قاعده‌مندی خاصی در رفتار پیامبر است(ص27).
فیرحی با استناد به مرجعیت قرآن در میان مسلمانان به آیه 21 سوره احزاب ارجاع می‌دهد که پیامبر را اسوه و الگوی مسلمانان معرفی می‌کند. اسوه‌گی پیامبر از نظر فیرحی، دست نیافتنی نبوده و ناشی از عنصر عقلایی و جهان‌شمولِ نهفته در عملکرد آن حضرت است که امکان بهره برداری از آن را برای دیگران فراهم می‌کند. در نتیجه پیروی از آن حضرت را نباید صرفا یک شیفتگی شخصی ناموجه دانست(ص40).  

سیره سیاسی پیامبر: اقتدارگرا یا دموکراتیک
🔹فیرحی در این کتاب به تفکیک سیره اقتدارگرا و دموکراتیک می‌پردازد و خوانش اقتدارگرا از سیره سیاسی پیامبر را متخذ از سه نظریه مطرح در این زمینه یعنی نظریه رهبری(دیدگاه‌ کلاسیک)، نظریه امامت(دکتر شریعتی) و نظریه تفکیک امامت مذهبی از امامت سیاسی(مدرسی طباطبایی، عبدالکریم سروش، کدیور) معرفی می‌کند. در مقابل، به نظر فیرحی قرائت دموکراتیک از سیره سیاسی پیامبر را باید در ادبیات ابن‌خلدون و میرزای نائینی جستجو کرد. در نگاه دموکراتیک به دولت نبوی، اساس زندگی بر رضایت و توافق استوار است و هنر پیامبر به عنوان رهبر این گونه از سیاست‌ورزی دموکراتیک در این است که چگونه به خوبی توانسته است این قراردادها را پیش ببرد(ص53تا58). 

🌐مطالعه متن کامل در سایت پژوهشکده اندیشه دینی معاصر

https://t.me/andishedinimoaser

Ⓜ️ به ياد استاد داوود فيرحي در چهارمين سال فقدانش
 


🔻 استاد داوود فيرحي، پژوهشگر حوزه و انديشمند علوم  سياسي بيش از  چهار سال است که دنيا را واگذار کرده است. فقدان او موجي از گفتگو و بحث را در جامعه انديشه اي ايران برانگيخت، برخي در نقد او و بسياري در ستايش انديشه هاي او بسط سخن دادند، اما فيرحي چه مي گفت و چه مي خواست و بدنبال کدام غايت رهسپار بود؟  بسياري به درستي مي گويند که فيرحي بدنبال نسبت سنجي فقه و دنياي مدرن بود؛ آنگونه که در "قدرت، دانش و مشروعيت " کوشيده بود تا ريشه هاي تاثير گذاري قدرت بر نص و سنت  را واکاوي نمايد و نشان دهد چگونه قدرت مي تواند برمنابع تاثير بگذارد. فيرحي  در قدرت، دانش و مشروعيت بدنبال آن بود که ميزان تاثير شمشير يا به تعبير امروزي قدرت و عوامل ديگر را بر دانش واکاوي نمايد، او سپس کوشيد اين تجربه را به دنياي معاصر تسري دهد، به اين خاطر بنيان پژوهش هاي خود در انقلاب مشروطه را بر شناخت دقيق عناصر توليد دانش و قدرت گذاشت.

🔻علت آن نيز آشکار بود زيرا مشروطه از دوره هاي درس آموز تاريخي ملت ايران است که مي تواند درسهاي بسياري براي جامعه ي ايراني داشته باشد، اما با اين همه، هم چنان زواياي بسياري از آن پنهان مانده است.

🔻فيرحي کوشيد، با مطالعه دقيق تاريخ معاصر و کنکاش پيرامون اصطلاحات  نو آمده راهي در اين ميانه بگشايد، به اين خاطر به شرح تنبيه الامه ميرزا حسين ناييني همت گماشت. پيش از او آيه اله محمود طالقاني نيز شرح  مختصري بر اين کتاب با عنوان حکومت در اسلام نوشته بود. داوود فيرحي از پس سالها با بازگشت به ناييني کوشيد نشان دهد اسلام به مثابه آيين مي تواند با حدف و اصلاح  خوانش هاي غيرحقوق بشري و با تاکيد بر خردمندي  انسان، بسان درختي پر شکوه ريشه در سنت داشته باشد  و در همان حال  شاخ و برگ هايش  در هواي مدرنيته رشد و نمو کند.
 
🔻بنابراين در شناخت ريشه هاي فکري فيرحي بايد او را استمرار مراجع نجف در عصر مشروطه، ادامه  محقق ارجمند ميرزا حسين ناييني و  آيه اله سيد محمود طالقاني  در دوران معاصرناميد. او بسان اسلاف خود مي کوشيد نسبتي از مفاهيم مدرن را با  لايه هايي از فقه شيعه پيوند بزند. فيرحي مي انديشيد  که تجربه هاي فقهي و ديني ما داراي اين ظرفيت هست که مفاهيم مدرن را درخود بازنمايي نمايد و بر اساس شناختي که از جامعه ايراني داشت گمان مي کرد چنانچه اين نسبت به درستي تبيين شود، ميتوان اميدوار بود که جامعه ايراني در تلاقي سنت و مدرنيسم با حفظ لايه هايي از سنت به ديدار مدرنيسم برود و باور داشت با نگهداري هويتهاي ديني و فرهنگي جامعه ايراني آينده روشنتري را در برخورد با مدرنيسم خواهد داشت. 

🔻به همين خاطر مفاهيمي مانند مساوات، آزادي، استبداد و حکومت مشروطه را در ترازوي فقه  سنجه مي کرد.  فيرحي بسان ناييني  و طالقاني مي کوشيد نشان دهد فقه شيعه  توان روز آمد شدن را دارد و مي تواند پاسخگوي مشکلات جامعه باشد، به اين جهت  آنگونه که ناييني در تنبيه الامه مي خواست نسبتي از فقه را با نسبتي از دنياي مدرن پيوند دهد و از اين رهگذر بين سنت و مدرنيسم آشتي بر قرار نمايد، فيرحي نيز در اين مسير گام بر ميداشت. استاد داوود فيرحي در کتابهايش(فقه و حکمراني حزبي، فقه و سياست و تاريخ تحول دولت و ...)مدام در پي راهي بود تا از تصادم سنت و مدرنيسم در ذهن جامعه ايراني بکاهد، و در پي آن بود که  جامعه ايراني به گونه اي منطقي با حفظ داشته هاي خود به ديدار مهمانان نو آمده برود؛ توجه به ادبيات فيرحي نشانگر آن است که او در سالهاي پايان زندگي کوتاهش به قرارداد در زندگي اجتماعي مي انديشيد؛ ديدگاهها و انديشه هايش درباره نوع حکمراني پيامبر (ص) و ماهيت حکمراني ايشان و تاکيد بر اينکه پيامبر(ص) در طول زمامداري دهها قرارداد با قبايل مختلف منعقد کرده است،نشان مي دهد که فيرحي در طول سالها ممارست و تلاش فکري در حوزه سنت و پژوهش در دنياي جديد به حکمراني مبتني بر قراردادي که مورد توافق همه شهروندان باشد رسيده بود و معتقد بود، قرارداد مي تواند منجر به حکمراني مورد تاييد شرع و عرف شود و در نهايت قانوني که مورد توافق همگان باشد را در اين مسير راهگشا ميدانست.

🔻به اين خاطر به نظر مي آيد فيرحي در پي آن بود تا نشان دهد که قرارداد مي تواند نوعي حجت شرعي براي متدينين و در همان حال نوعي الزام اجتماعي براي شهروندان مدرن باشد و به اينگونه ضمن پاسداشت شرع، ملاکي براي التزام در دنياي مدرن را به دست دهد تا دغدغه ي صد و بيست ساله جامعه ايراني را بر طرف نمايد(براي تفضيل اين مطلب مي توانيد به کتاب پيامبري و قرارداد که به تازگي از درس گفتارهاي استاد منتشر شده است نگاه کنيد)شايد تصور کنيد اين انديشه ها را ممکن است دهها انديشمند ديگر نيز نشر...


📝 دکتر احسان مکتبي


▪️ادامه اینجا



🛄 @zistboommedia || مدرسه علوم انسانی