⚡️
غربالگری هنر اصلی پیامبر بود♻️(بازگشت به سرچشمه در سایه‌سار اندیشه‌های دکتر داود فیرحی)
✍#اکبرـمحمدی
(عضو هیئت علمی پژوهشکده اندیشه دینی معاصر)
🔹در بستر تاریخ، هرگاه سخن از تحول و دگرگونی به میان آمده، نام پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد(ص)، به عنوان چراغی فروزان در دل تاریکی‌ها و جهل‌ها درخشیده است. مبعث آن بزرگوار، نه تنها آغازگر رسالت الهی و ابلاغ پیام آسمانی بود، بلکه به مثابه یک پیمان اجتماعی و اخلاقی در زمانی بود که جنگ و غارت تعیین‌کننده مناسبات سیاسی بود و مدارای سیاسی و فرهنگی کمتر جایی در میان مردم داشت. پیامبر(ص) با رسالت خود، این وضعیت را تغییر داد و انسان را به سوی تعالی و کمال در سایه صلح و آرامش و همزیستی تشویق کرد. چیزی که در سایه تغییر و تحولات دوره خلفای راشدین به فراموشی سپرده شد.
🔹باید اذعان کرد که برداشت کنونی ما از سیره سیاسی-اجتماعی پیامبر(ص) چندان با واقعیت او همخوانی ندارد. برداشت‌های رایج از اسلام عمدتاً مربوط به دوره خلفاست که به سلیقه خود تحریفات و تغییراتی در سیره آن حضرت ایجاد کردند. نکته‌ای که
روسو نیز در کتاب قرارداد اجتماعی به آن اشاره می‌کند و می‌نویسد:«حضرت محمد، نظریات صحیح داشت و سازمان سیاسی خود را به خوبی تنظیم نمود. تا زمانی‌که شیوه حکومت او در میان خلفای وی باقی بود، حکومت دینی و دنیوی یعنی شرعی و عرفی یکی بود و مملکت هم به‌خوبی اداره می‌شد.(فصل هشتم-مذهب مدنی).
🔹کتاب«پیامبری و قرارداد» دکتر داود فیرحی، که در کمتر از شش ماه به چاپ دوم رسیده است، تلاش کرده تا پنجره‌ای بدون واسطه به زندگی سیاسی-اجتماعی پیامبر بگشاید و ابعاد جدیدی از این شخصیت بزرگ را در کانون توجه قرار دهد. این اثر با نگاهی عمیق و تحلیلی، به بررسی نقش پیامبر در شکل‌گیری هنجارها و ارزش‌های اجتماعی صدر اسلام می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه پیامبر اسلام براساس توافق و قرارداد، بنیان‌های یک جامعه متعالی را پی‌ریزی کرد. فیرحی در این کتاب با زبانی شیوا و دلنشین، خواننده را به سفری در تاریخ می‌برد تا دریابد که سیره سیاسی پیامبر(ص) فراتر از یک رهبری مذهبی، یک الگوی جامع برای ساختن جامعه‌ای انسانی و اخلاقی است.
🔹از نکات کلیدی این کتاب، مفهوم «قراردادگرایی» است که فیرحی آن را میراث پیامبر اسلام می‌داند. این مفهوم، به انسان مسلمان یادآوری می‌کند که همزیستی مسالمت‌آمیز با پیروان ادیان، مذاهب، مکاتب و عقاید مختلف نه تنها ممکن است، بلکه ضروری است. پیامبر با ایجاد توافقات اجتماعی و سیاسی در مدینه و فراتر از آن، نمونه‌ای از همزیستی مسالمت‌آمیز را ارائه داد که امروز نیز می‌تواند برای جوامع چندفرهنگی و چندمذهبی الگو باشد.
🔹پيامبر اسلام ظرف ده سال از هجرت، اكثريت قبايل و مناطق حجاز را به عضويت جامعه اسلامي درآورد و بیش از ١٣٢ قرارداد با قبايل و دول مختلف منعقد کرد، تا جایی که حتي مشركان نیز طرف برخی از قراردادهای پیامبر بودند. با این همه چگونه میتوان این همه دلیل و شاهد و فعل پیامبر را نادیده گرفت و بر اقتدارگرا بودن دولت و حکمرانی آن حضرت اصرار ورزید!
🔹کتاب«پیامبری و قرارداد» به خوانندگانش یک دیدگاه دموکراتیک و متفاوت از زندگی سیاسی-اجتماعی پیامبر ارائه می‌دهد. در ادامه با استناد به این کتاب، نگاهی نو و بی‌واسطه به سیره سیاسی پیامبر اسلام می‌اندازیم
🔸پیامبر دو معجزه مهم بیشتر نداشت یکی قرآن بود و دیگری قرارداد مدینه. قراردادی که به تاسیس دولت منجر شد و قرآنی که به رواج مذهب انجامید دو معجزه مهم پیامبر هستند.(ص151)
🔸قراردادها و پیمان‌های موجود از پیامبر اسلام، چنان تعدد و تواتر دارند که دولت آن حضرت را میتوان «دولت قراردادی» نامید.(ص20)
🔸پیامبر با قرارداد وارد مدینه می‌شود و با قرارداد شهر را می‌سازد؛ سپس با قرارداد، قوای خود را در بیرون از مدینه توسعه می‌دهد نه اینکه جنگی وجود نداشت بلکه جنگ نیز مبتنی بر قرارداد بود.(ص62)
🔸اگر یک سیستم سیاسی جدید با سنت‌های مثبت قدیمی درگیر بشود خیلی زود مشروعیت خود را از دست می‌دهد. پیامبر اسلام سنت‌های مثبت را حفظ کرد و به قبایل اجازه داد سنت خود، پرچم خود و اقتصاد خودشان را داشته باشند.(ص126)
🔸تا زمانی که مکه فتح نشده است سنت اشرافی مکی وارد نظام سیاسی اسلام نمی‌شود. در سنت مکه همواره سلسله مراتبی وجود دارد اما سنت مدنی، مردمی است. در عین حال هر دو مبتنی بر مشورت هستند اما یکی دموکراسی الگارشیک است و دیگری دموکراسی مردمی. این دو سنت مهم در تمدن اسلامی باقی می‌ماند و با گذشت زمان، سنت مکی بر سنت مدنی غلبه پیدا می‌کند چرا که بعد از پیامبر این مکه است که حافظ دولت اسلامی می‌شود.(ص75)
🔸 درست همانند یونان در جهان اسلام نیز دو گرایش متفاوت وجود داشت. گرایشی که تصور اقتدارگرایانه داشت و گرایشی که مبتنی بر...
متن کامل یادداشت را در اینجا بخوانید@feirahi
