سوادناکافی برای کاربرد هوش مصنوعی در آموزش

زهرا علی اکبری، روزنامه شرق، 7 بهمن 1403

🔻معمولا شعاری که برای روزهای مناسبتی در تقویم سازمان های جهانی انتخاب می شود به ضرورت و آگاهی بخشی موضوعاتی می پردازد که یا جهان در حال رویارویی با آن است و باید آگاهی و اطلاع رسانی انجام بگیرد و یا مبتلابه شده و نیاز به برنامه ریزی و آینده نگری دارد. شعار روز جهانی آموزش سال 2025 با عنوان«هوش مصنوعی و آموزش: حفظ عامل انسانی در جهان خودکارسازی(در جهان اتوماسیون)» مطرح شده است .بنابراین توجه جامعه جهانی به سمت فناوری نوینی جلب شده که نه تنها در آموزش بلکه در حوزه های مختلف صنعتی، اجتماعی و فرهنگی نیز ورود پیدا کرده و نیاز به بهره مندی موثر از ظرفیت دارد. هر چند که گفت و شنود ها و راهکارسازی برای هوش مصنوعی در کشور ما به تازگی و در چند سال اخیر شکل گرفته اما نسبت به عرصه جهانی و نظام های آموزشی موفق عقب تر هستیم و باید برای آن فعال تر و پویا تر اقدام شود. در طول دهه گذشته، استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی برای پشتیبانی یا تقویت یادگیری به طور تصاعدی رشد کرده است . در زمان همه گیری کرونا نیز در حالی به سمت آموزش مجازی گام برداشته شد که اصلا نمی دانستیم این شکل از آموزش چه چیزی هست و چه باید کرد. در حال حاضر نیز نظام آموزشی ما هیچ حرکت مثبت و قابل اعتنایی برای کاربرد هوش مصنوعی انجام نداده و این در حالی است که دانش آموزان پیشتاز تر از معلمان و کتاب های درسی خود به دنیای پیچیده هوش مصنوعی پا گذاشته اند و از ظرفیت آن استفاده می کنند. علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. در زمان کووید19 نیزیکی از پر چالش ترین موضوعات آموزشی به عدم دانش و مهارت کافی در فناوری و حذف نقش معلم به عنوان یاددهنده بر می گشت و این نگرانی وجود داشت که با پیشرفت فناوری و کاربرد آن در آموزش، معلم به عنوان عامل انسانی یاددهی در کلاس درس چه نقشی پیدا می کند.

🔻پژوهش های انجام گرفته در حوزه هوش مصنوعی و آموزش گواه بر این دارد که  تصور نمی شود در آینده سیستم های هوش مصنوعی جایگزین معلمان شوند. در عوض هوش مصنوعی به عنوان امکانی برای افزایش آموزش با کیفیت بالا و کمک به معلمان برای دسترسی گسترده به آن برجسته خواهدشد. تحقیقات نشان می‌دهد که سیستم‌های هوش مصنوعی باید بر کمک به وظایف آموزشی مشخصی تمرکز کنند که برای معلم خسته‌کننده و وقت‌گیر تلقی می‌شوند، برای مثال کمک به ساخت پرسش نامه ها. یکی دیگر از امکان‌های هوش مصنوعی به عنوان دستیار معلمان این است که می‌تواند معلمان را كمك کند تا به جای انتقال دانش مرتبط، بیشتر بر روی حمایت از توسعه دانش‌آموزان به متفکران مستقل مشارکتی تمرکز کنند.

🔻هرچند که سرعت تغییرات و تحولات در فناوری های آموزشی سریع و پیچیده است اما ضرورت دارد که توانمندسازی معلمان برای کاهش فاصله دانشی و مهارتی به یکی از اولویت های نظام های آموزشی تبدیل شود چرا که هوش مصنوعی یکی از امیدوارکننده‌ترین فناوری‌هایی است که می‌تواند روند یادگیری و توسعه فردی را متحول کند. هوش مصنوعی نه‌تنها می‌تواند یادگیری را افزایش دهد، بلکه قادر است کارایی، تعامل و یادآوری را نیز بهبود بخشد؛ بنابراین استفاده از این فناوری برای تسریع و افزایش بهره‌وری فرایند یادگیری ضروری است.هوش مصنوعی می‌تواند به کشف استعداد افراد کمک کرده و کلیشه‌های تحصیلی را از بین ببرد. آنچه از ظواهر نظام آموزشی ما(چه درسطح سیاستگذاران آموزشی و چه در سطح مدیران ومعلمان مدارس) بر می آید؛ نشان از آن دارد که آگاهی کافی و لازم برای کاربرد هوش مصنوعی و حکمرانی آن وجود ندارد. بنابراین برای رفع نگرانیِ کاهش ارزش نقش معلم بایدتوانمندسازی معلمان و شناخت از کاربردهای هوش مصنوعی را در برنامه آموزشی ضمن خدمت آنان گنجاند. البته مسئله مهم تر از معلم این است که در حال حاضر سیاستگذاران و تصمیم گیران نظام آموزشی نیز سواد کافی از هوش مصنوعی ندارند و این مهم است که پیش از معلمان آنان باید بدانند که این فناوری چیست؟با آموزش چه می کند؟چه مسائلی همراه خود می آورد؟ و چه ظرفیت هایی دارد؟ سیاستگذاری که خودش از رویایی با فناوری هراس دارد و از آن چیزی نمی داند، نمی تواند برای معلمی که در کلاس درس با دانش آموزانِ آگاه و آشنا به داده و اطلاعات مواجه است، نقشه راه تدوین کند.

ادامه این یادداشت را در اینجا بخوانید

آدرس یادداشت در روزنامه