ویژه‌ی #روز_جهانی_آموزش

هوش مصنوعی و آموزش/ پاسداری از عاملیت انسان در جهان خودکارسازی امور/ بخش دوم و پایانی

گفت و گو با دکتر حمیدرضا کفاش (پژوهشگر هوش مصنوعی) به فراخور روز جهانی آموزش و شعار آن/ شماره شانزدهم گاهنامه فرهیزش/ بهمن 1403

🔻 توضیح: با اطلاع یافتن از شعار روز جهانی آموزش که در ارتباط با آموزش و فناوری رو به گسترشِ هوش مصنوعی بود، تصمیم گرفتیم در این باره با یک کارشناس گفت و گویی داشته باشیم. زمانی که در تحریریه بحث در این باره کلید خورد آقای دکتر کفاش یکی از گزینه ها شد. پس از اندکی گفت و گو در این زمینه ایشان به عنوان میهمان برگزیده شدند. ابتدا تصمیم این بود که این گفت و گو حضوری و محدود باشد اما پس از آن که دوستانی از شهرهای دیگر هم تمایل به حضور داشتند قرار بر آن شد که نشست در فضای مجازی برگزار شود و افزون بر اعضای تحریریه از شماری از همکاران نویسنده نیز دعوت شود تا در نشست باشند. این شد که دوشنبه 25 دی 1403 در فضای گوگل میت از ساعت 21 تا 23 این نشست با حضور دکتر کفاش و شماری از نویسنده-معلمان برگزار شد. متن زیر بخش مهمی از این نشست، پرسش های ما و پاسخ های جناب کفاش درباره هوش مصنوعی، چیستی آن، ضرورت بهره گیری از آن، فرصت ها و تهدیدهای آن برای آموزش و کاربردهای عملی این فناوری مهم برای معلمان، دانش آموزان و در کل برای آموزش می‌باشد.

🔻فرهیزش: همچنان که می‌دانیم و البته بهانه این گفتگو هم هست شعار یا تم برگزیده روز جهانی آموزش برای ۲۰۲۵ ، هوش مصنوعی و آموزش و پرورش است؛ جناب کفاش به نظر شما چرا یونسکو و همراهانشان در جهان یعنی نهاد‌های جهانی مثل یونسف و ei که در زمینه آموزش فعال هستند، این روز را به این موضوع اختصاص دادنده و این شعار را برای این موضوع قرار دادند؟

کفاش: سوال بسیار خوبی است؛ روز جهانی آموزش یک فرصتی برای طرح این سه موضوع است: توجه بیشتر به نقش حیاتی آموزش؛ تقویت صلح و ارتقای رفاه اجتماعی؛ این‌ها سه پایه روز جهانی آموزش اند که به صورت ویژه بر روی این موارد کار می‌کند.

عرصه هوش مصنوعی فرصت‌ها و چالش‌هایی را ایجاد کرده است؛ فرصت هایی که هوش مصنوعی ایجاد کرده، یادگیری شخصی سازی شده است یعنی با کمک هوش مصنوعی جهان به سمتی می رود که هر فردی را بر اساس استعداد خودش آموزش دهد و این کار الان در غرب شروع شده است؛ چراکه آدم ها با هم متفاوت هستند، هیچ دو انسانی نیست که مثل همدیگر باشند.

یکسان سازی آموزش برای همگان ظلم بزرگی به عرصه آموزش است لذا هوش مصنوعی کمک می‌کند که یادگیری شخصی سازی شده، تحقق پیدا کند؛ یکی دسترسی بهتر به منابع از دیگر موارد مهم است؛ هوش مصنوعی کمک می کند تا هر کسی در هر کجایی که هست به بهترین، جدیدترین، به روزترین منابع پژوهشی دسترسی پیدا کند.

نکته بعدی ارزیابی سریع و علمی است؛ شما با کمک همین چت بادها سریع می‌توانید یک موضوع را ارزیابی، و اعلام نتیجه علمی کنید؛ و حتی به سرعت به منابع و مآخذ دست پیدا کنید. این موضوع واقعاً به کار سرعت می دهد.

برای مقاله نوشتن، برای پژوهش یا برای همین کارهایی که شما انجام می‌دهید خیلی می‌تواند دستیار و کمک خوبی باشد. اما چالش هایی را نیز دارد که یکی از این موضوعات افزایش وابستگی به ماشین‌هاست. همین الان ما این را مشاهده می‌کنیم که نوجوانان جوانان ما بیشتر از حد معمول، حتی ما بزرگترها به ماشین وابسته شدیم. کاهش تعامل انسانی، توسعه هوش مصنوعی و عالم دیجیتال، ارتباطات انسانی را کاهش داده و تعاملات اجتماعی و تعاملات رو در رو کم شده است. و سوم اینکه خطر از دست رفتن حسن اختیار و مسئولیت فردی است. به هر حال توسعه دیجیتال و هوش مصنوعی موجب می شود گاهی اوقات انسان اختیار خود را به ماشین بسپارد و کمتر از توانمندی‌ها و مسئولیت پذیری های خود استفاده کند.

این سه چالش را در کنار آن سه فرصت بگذارید؛ به نظر من یونسکو بسیار هوشمندانه عمل کرده است. یعنی آنان در نام گذاری امسال در حقیقت احساس کردند که عاملیت انسان در خطر است. لذا توجه ویژه به چگونگی حفظ عاملیت انسانی، مبنای این نام گذاری است، به تعبیر دیگر معتقد هستند که هوش مصنوعی ابزار کمکی برای آموزش است، هوش مصنوعی دستیار انسان برای آموزش است، کمک انسان است، سرعت می دهد و تسهیل می کند. بنابراین هوش مصنوعی قرار نیست جایگزین تفکر و خلاقیت و تعاملات انسانی شود و این خطر بزرگی است.

ادامه گفت و گو را در اینجا بخوانید

آدرس بخش نخست گفت و گو : https://t.me/farhizesh_mag/714