مذاکرات هسته‌ای و سرنوشت بورس اوراق بهادار تهران
بورس ایران در چرخش توافقات؛ از امید تا واقعیت📝 اشکبوس شرفی
۱۸ بهمن ۱۴۰۳
مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، طی دو دهه اخیر، همواره یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر اقتصاد کشور و به‌ویژه بازار سرمایه بوده است. هر بار که خبری از توافق منتشر شده، سرمایه‌گذاران با امید یا نگرانی به بازار بورس نگاه کرده‌اند. اما آیا واقعاً مذاکرات هسته‌ای و توافقات بین‌المللی همیشه تأثیر مستقیمی بر بازار بورس داشته‌اند؟ آیا سقوط یا صعود بازار سرمایه ایران به مذاکرات وابسته بوده است؟ بررسی دقیق اتفاقات تاریخی، پاسخ‌های متفاوتی را ارائه می‌دهد.
توافق ژنو (۳ آذر ۱۳۹۲): جهش کوتاه، اصلاح بلندمدتدر آذر ۱۳۹۲، توافق موقت ژنو میان ایران و گروه ۱+۵ امضا شد. بورس تهران بلافاصله واکنش نشان داد و
شاخص کل در کوتاه‌مدت حدود ۱۷٪ رشد کرد. امید به کاهش تحریم‌ها و ورود سرمایه خارجی، به رونق بازار انجامید.
اما این روند چندان دوام نیاورد. به‌مرور، با مشخص شدن کندی فرآیند لغو تحریم‌ها، رشد تورم، و افزایش نرخ سود بانکی، بازار سرمایه وارد یک رکود چند ساله شد که سرمایه‌گذاران خرد را متضرر ساخت.
برجام (۲۳ تیر ۱۳۹۴): انتظاری که تحقق نیافتدر ۲۳ تیر ۱۳۹۴، پس از ماه‌ها مذاکره، توافق برجام امضا شد. انتظار می‌رفت که این توافق نقطه عطفی برای اقتصاد ایران باشد، اما واکنش بورس نشان داد که بازار مدت‌ها قبل، این توافق را پیش‌خور کرده بود.
شاخص کل تنها ۲.۵٪ رشد کرد، اما پس از آن، بازار دچار اصلاح زمانی و قیمتی شد که تا ۱ فروردین ۱۳۹۷ ادامه یافت. کندی رفع تحریم‌ها، تداوم مشکلات ساختاری اقتصاد، و نرخ بهره بالا، باعث شد که رشد مورد انتظار در بورس محقق نشود.
خروج آمریکا از برجام (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷): جهشی برخلاف انتظاردر ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، دولت ترامپ، خروج رسمی آمریکا از برجام را اعلام کرد. برخلاف تصور عمومی، بورس نه‌تنها سقوط نکرد، بلکه وارد یک روند صعودی شدید شد. این رشد ناشی از افزایش نرخ ارز و تقویت شرکت‌های صادرات‌محور بود. شاخص کل تا تابستان ۱۳۹۹ در یک روند صعودی باقی ماند و بسیاری از سرمایه‌گذاران شاهد رشد تاریخی بازار بودند. اما این روند در مرداد ۱۳۹۹ متوقف شد و بازار دچار یک سقوط تاریخی شد که ماه‌ها ادامه یافت.
مذاکرات احیای برجام (فروردین ۱۴۰۰): سقوط ۳۰ درصدی بورسبا آغاز مذاکرات احیای برجام در فروردین ۱۴۰۰، بازار سرمایه ایران وارد یک دوره نزولی شد.
برخلاف انتظار، این مذاکرات به جای رشد بازار، باعث ۳۰٪ کاهش شاخص کل شد. کاهش انتظارات تورمی، افت نرخ دلار، خروج نقدینگی از بورس، و سیاست‌های اقتصادی دولت، دست به دست هم دادند تا بازار سرمایه بیش از هر زمان دیگری بی‌اعتماد شود. تداوم ابهامات در مذاکرات نیز بر این روند تأثیر منفی گذاشت.
آیا مذاکرات همیشه تأثیر منفی بر بورس داشته است؟بررسی تاریخی مذاکرات هسته‌ای و تأثیر آن بر بازار سرمایه نشان می‌دهد که بورس ایران همیشه واکنش یکسانی به مذاکرات نداشته است. در برخی موارد، بازار در ابتدا رشد کرده و سپس دچار رکود شده است (مانند توافق ژنو و برجام). در برخی دیگر، برخلاف انتظار، خروج از توافق باعث رشد بازار شده است (مانند خروج آمریکا از برجام در ۱۳۹۷). این نشان می‌دهد که بورس ایران نه‌تنها به مذاکرات هسته‌ای، بلکه به مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی مانند نرخ ارز، سیاست‌های پولی، نرخ بهره، و ورود نقدینگی نیز وابسته است.
آینده بورس؛ فراتر از مذاکرات؟این تجربه تاریخی نشان می‌دهد که نباید بازار سرمایه را تنها بر اساس اخبار سیاسی تحلیل کرد. درحالی‌که مذاکرات بین‌المللی می‌توانند بر برخی صنایع تأثیرگذار باشند، اما شرایط داخلی، سیاست‌های اقتصادی، و اعتماد سرمایه‌گذاران، نقش کلیدی‌تری در سرنوشت بورس ایران دارند. شاید وقت آن رسیده که نگاه‌ها از اخبار کوتاه‌مدت به تحلیل‌های بنیادی و سیاست‌گذاری‌های کلان معطوف شود. چراکه بورس، در نهایت، نه با توافق‌ها، بلکه با عملکرد اقتصاد واقعی پیش خواهد رفت.
مسئولیت اجتماعی در کنار تصمیمات سرمایهگذاریهیچکس از تحریم و رشد بورس به بهای در تنگنا قرار گرفتن هموطنانش خوشحال نمی‌شود، اما یک فعال بازار سرمایه باید بدون احساسات و با تحلیل‌های منطقی تصمیم بگیرد. در عین حال، آگاهی از تأثیرات کلان تحولات سیاسی و اقتصادی بر زندگی مردم و مسئولیت اجتماعی سرمایه‌گذاران نیز نباید فراموش شود.
🆔
@IndependentThinking
