𝐄𝐥 𝐓𝐚𝐫𝐢𝐱𝐢 | ائل تاریخی


Гео и язык канала: Иран, Фарси
Категория: не указана


༻𝐔𝐑𝐌𝐔 𝐓𝐄𝐎𝐑𝐈𝐒𝐈༻
Proto-Türk dilinin yarandığı 𝗂𝗅𝗄𝗂𝗇 𝖠𝗍𝖺𝗒𝗎𝗋𝖽
𝖤𝗌𝗄𝗂 Türk Göçleri - Türkoloji
Etnogenezi - Arkeoloji
Antropoloji - Filoloji
𝖬𝗂𝗍𝗈𝗅𝗈𝗃𝗂 - 𝖳𝖾𝗈𝗅𝗈𝗃𝗂
𝖦𝖾𝗇𝖾𝗍𝗂𝗄 - 𝖥𝗈𝗅𝗄𝗅𝗈𝗋
ϜϓſϞ
‍ ☪‍ @AZ_SESI

Связанные каналы  |  Похожие каналы

Гео и язык канала
Иран, Фарси
Категория
не указана
Статистика
Фильтр публикаций


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣پروفسور عثمان کاراتای

مهاجرت کورگانجی ها به اروپا در عصر برنز آغازین (قسمت چهارم)


کاوالی-اسفورزا میزان بهره برداری از خاک توسط جمعیتهای شکارچی-گردآورنده و کشاورز را محاسبه کرد که این میزان، یک به چهل و دو بوده است یعنی جمعیتهای کشاورز ۴۲ برابر بیشتر از خاک بهره برداری می کنند.

رنفرو که این تئوری تکامل یافته توسط اسفورزا را اخذ کرده بود تز خود را مبنی بر گسترش کشاورزی ارائه نمود.

کشاورزی برای اولین بار از منطقه حاران شروع شده که با کشف گبکلی تپه قدمت آن ۱۵۰۰-۲۰۰۰ سال زیادتر شد. طبق نظریه رنفرو، ایجاد کننده گان کشاورزی هند اروپایی ها بودند که این اتنوس کشاورز با گسترش کشاورزی به اروپا وارد این قاره می شود. حقیقتا هم پژوهش های ژنتیکی بعدی نشان دهنده خویشاوندی ژنتیکی بین ساکنین آناتولی و ساکنین آلمان و ایرلند و ... بوده است. اما مسئله انقدر هم ساده نیست زیرا اینها ساکنان نئولیتیک اروپا بوده اند و ربطی به اقوام هنداروپایی نداشته اند.

کشاورزی از آناتولی به بالکان رفته و ابتدا در جنوب اروپا تا اسپانیا ظاهر می شود، شمال اروپا با کشاورزی بسیار دیرتر آشنا می شود.

#کورگان
#پروتوتورک
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


اکثر عادات مادها با عادات ارمنیان یکسان است علت آن هم شباهت سرزمینهایشان می باشد. اما بر اساس روایتها موسس آداب و رسوم ارمنیان و قبل از آنها پارسیان که اربابان و جانشینان آنها در بزرگترین قدرت آسیا بوده اند، مادها می باشند. مثلا لباس [بلند و گشاد] پارسیان که اکنون stolê [خرقه] نامیده می شود، اشتیاق آنها برای تیراندازی و اسب سواری، بارگاهی که برای شاهانشان در نظر می گیرند، تزئینات و احترام الهی که از طرف تبعه برای شاهان در نظر گرفته می شود از مادها به پارسیان منتقل شده است و این تا حدودی در پوشاک آنها نیز دیده میشود زیرا پوشیدن تیارا، سیتاریس، کلاه پشمی، تن پوش آستین بلند و شلوار مناسب سرزمینهای سرد و شمالی تر بوده مانند آنچه که مادها می پوشند و برای سرزمینهای گرم جنوب نامناسب می باشند ...


📚Strabo, XI, 13, 9

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI

1.4k 0 13 46 25

Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣پروفسور عثمان کاراتای

مهاجرت کورگانجی ها به اروپا در عصر برنز آغازین (قسمت سوم)

درباره خاستگاه زبان پروتوهنداروپایی ۵-۶ فرضیه وجود دارد که همگی همدیگر را نقض می کنند. از نظر ما شمال دریای سیاه محتملترین مکان می باشد. یکی از این فرضیه ها، فرضیه کورگان خانم ماریا گیمبوتاس هست وی اهل لیتوانی بوده که به امریکا مهاجرت کرده بود.

البته قبل از وی گوردن چایلد به مسئله مهاجرت کورگانجی ها اشاره کرده بود ولی ادعایی مبنی بر هنداروپایی بودن آنها نداشته است.

طبق فرضیه کورگانِ ماریا گیمبوتاس، اجداد هند اروپایی ها کورگانجی ها بودند که از اورال به اروپا رفته و اجداد شاخه های زبانی کلت، ژرمن، لاتین، یونان، ایلیر، اسلاو و بالت را تشکیل دادند و شاخه ای هم از شمال دریای سیاه به شرق رفته و به واسطه ترکمنستان به هند و ایران وارد شده بود که گروه زبانی آریان را ایجاد کرده بود.

#کورگان
#پروتوتورک
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI




ξεινικὰ δὲ νόμαια Πέρσαι προσίενται ἀνδρῶν μάλιστα. καὶ γὰρ δὴ τὴν Μηδικὴν ἐσθῆτα νομίσαντες τῆς ἑαυτῶν εἶναι καλλίω φορέουσι

پارسیان بیش از همه پذیرای سنتهای بیگانه هستند. به دلیل اینکه لباسهای مادی را زیباتر از لباسهای خود می دانند، لباس مادی می پوشند.


📚Ηerodotos, i 135, from Perseus online, tr. Godley.

▪︎در اینجا به وضوح سنت ها و لباس ماد ها و پارسها تفکیک می شوند، یعنی این دو قوم یکسان نبوده اند.
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣پروفسور عثمان کاراتای

مهاجرت کورگانجی ها به اروپا در عصر برنز آغازین (قسمت دوم)


بحث را با اسناد آرکئولوژیک و ژنتیک شروع کرده و آنها را با اسناد زبانی تطابق خواهیم داد.

کورگان فقط برای لیدرها و بزرگان ساخته می شد.

پروتوتایپ کورگان در اوچ-تپه آزربایجان بوده که بعدها به منطقه شرقی ایتیل میانه (تاتارستان، باشقوردستان) رفته و قدیمیترین کورگانها را در این منطقه ایجاد کرده است و کورگانجی ها از این منطقه بطور مداوم به شرق و غرب مهاجرت کرده اند.

مهاجرت کورگانجی ها ۵۵۰۰ سال قبل با موج اول شروع شده و با دو موج مهاجرتی بزرگ دیگر ادامه می یابد. موج سوم ۴۶۰۰-۴۴۰۰ سال قبل رخ می دهد.

موج آخر مانند یک خط مستقیم از مسیر مجارستان-ساکسونیا-هلند به بریتانیا می رسد که نشانگر مهاجرت یک قومی خاص است چون به مسیر مهاجرت به شکل خطی مستقیم بوده و در اطراف این خط کورگانها پخش نشده بودند.

#کورگان
#پروتوتورک
ϜϓſϞ
‍ ☪‍ @AZ_SESI


خطابیه خاقان تورکان ساکا به یونانیان در خلال جنگ ساکاها با هخامنشیان در کتاب پلوتارک به شرح زیر نقل می شود:

Ιδάνθυρσος ὁ Σκυθῶν βασιλεύς, ἐφ ‌ ὃν διέβη Δαρεῖος, ἔπειθε τοὺς Ἰώνων τυράννους τὸ τοῦ Ἴστρου ζεῦγμα λύσαντας ἀπαλλάττεσθαι: μὴ βουληθέντας δὲ διὰ τὴν πρὸς τὸν Δαρεῖον πίστιν, ἀνδράποδα χρηστὰ καὶ ἄδραστα ἐκάλει.

ایدانتیرسوس، پادشاه ساکاها که داریوش برای جنگ با او از دانوب عبور کرد، تلاش کرد تا مستبدان یونیایی ها را متقاعد کند تا پلی را که بر روی رودخانه قرار داشت را شکسته و سپس عقب نشینی کنند.

اما وقتی به دلیل قولی که به داریوش داده بودند حاضر به انجام این کار نشدند، او آنها را برده های خوبی خواند که هرگز فرار نمی کنند.


📚Qaynaq: Plutarch. Moralia. Chapter 16. Gregorius N. Bernardakis. Leipzig. Teubner. 1889. 2.


#ترکان_سکایی
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣پروفسور عثمان کاراتای

مهاجرت کورگانجی ها به اروپا در عصر برنز آغازین (قسمت اول)

این قسمت به عنوان مقدمه می باشد.

در ابتدا رزومه پروفسور توسط مجری بطور خلاصه شرح داده می شود.

آتاتورک مانند همه زمینه های دیگر به تاریخ نیز توجه ویژه ای داشت و سطح علم تاریخ در تورکیه را از صفر به ۱۰۰ و بعبارتی به حد ایده ال جهانی رساند و ۱۹۳۰ یک دوران طلایی از این بابت بود.

ما باید تمام علوم مربوط به تاریخ مانند آنتروپولوژی، زبان، ژنتیک، آرکئولوژی، اتنوگرافی و غیره را مورد بررسی قرار بدهیم و این چیزی بود که در ۱۹۳۰ با آن شروع کردیم آن هم در بالاترین سطح.

تمام رشته های علمی یاریگر علم تاریخ هستند.

#کورگانجی
#پروتوتورک

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


طبقه بندی و نقشه پراکنش زبانهای اورالی

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣 پروفسور عثمان کاراتای

(روابط تورک-سومر)

✔️ قسمت دوازدهم و آخر:


ســومـر (به طور دقیقتر سومار) ‌اسمی بود که سامی های قدیم برای همسایگان خود گذاشتند که به احتمال زیاد و واریانتی از اسم ”سـوبـار“ هست.

آنگونه که ارمنی‌ها به خود Hay و آلمانها به خود دوچه می‌گویند سومریان هم به خود سومار نمی‌گفتند، بلکه خود را ”کـنگـیر“ می‌نامیدند.

در دوران سینتاشتا و آندرونوو ارابه های جنگی را به اسبها می بستند ولی در اواخر دوران آندرانوو دیگر بر روی اسبها سوار می شدند که این بازه زمانی به عنوان اتمام دروان آندرونوو تلقی می‌شود، با کمک اسب، آنها شکست ناپذیر شده و به سمت چین، هند و حتی اسکاندیناوی حرکت کردند.

آندرونوو شکل گسترش یافته سینتاشتا بوده و کل آسیای میانه را با گسترش از غرب به شرق تحت یک زبان واحد (تورکی) درآورد هرچند که لهجه های دیگر تورکی و یا سایر زبانهای دیگر نیز از قبل در منطقه بودند.


#سومریان_و_تورکان_باستان

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


...هرچند، ساکاها حملاتی مثل کیمرها و ترِری ها انجام دادند که بعضی از این حملات به مناطق مجاور سرزمینهای خود و بقیه به مناطق دورتر صورت می گرفت. به عنوان مثال، آنها باختر را اشغال کردند و بهترین سرزمین ارمنستان را به دست آوردند که نام آن را به نام خود، ساکاسنا گذاشتند و آنها تا کشور کاپادوکیان، به ویژه آنهایی که در نزدیکی دریای سیاه قرار داشته و اکنون پونتیکی نامیده می شوند، پیشروی کردند ...
📚Strabo, XI, 8, 4

▪︎این یک منبع دیگر هست که اثبات میکند ارمنیه از قدیم محل سکونت تورک‌ها بوده است.

▪︎با اینکه این اراضی (ساکاسنا و کاپادوکیه) در محدوده ساکاهای غربی(اسکیتها) هستند ولی منبع به وضوح از اسم "ساکا" و "ساکاسنا" استفاده می کند یعنی ساکاهای غربی و شرقی یک اتنوس حاکم داشته که "ساکا" نامیده میشدند. و اسکیث آنگونه که قبلا گفتیم شکل یونانی sakat بوده است که به معنی تیرانداز وارد زبانهای انگلوساکسون شده است [گرچه مطالعات ژنتیکی تبار ژنتیکی ساکاهای شرقی و غربی را مجزا نشان می‌دهد].

▪︎اسناد این چنینی اثبات گر حضور تورک‌ها در دوران باستان در آزربایجان و آنادولی است. (حتی قبل از بیزانس و هخامنشیان)

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣 پروفسور عثمان کاراتای

(روابط تورک-سومر)

✔️ قسمت دوازدهم:

از لحاظ آنتروپولوژیک سومریان پس از ۳ نسل تابع شرایط محیطی مزوپوتومیا شده و مثل اهالی بومی آنها شدند برای تعیین آنتروپولوژی اصلی آنها باید اولین دسته سومریان مهاجر به منطقه را تثبیت کنیم که فعلا در چنین جایگاهی قرار نداریم.

از لحاظ ژنتیکی هنوز معاینه معینی از سومریان در دست نداریم.

ما بر اساس قوانینی که پروفسور عثمان ندیم تونا ارائه کرده بود توازنهای دیگری بین تورکی و سومری تثبیت کردیم که ایشان بدانها اشاره نکرده بودند.

توازنهای برجسته تورکی و سومری از نظر من بدلیل سوبارها می باشد که سومریان آنها را آسیمیله کرده بودند.

سوبارها همسایگان شمالی سومریان در شمال عراق معاصر بودند. سومریان در شرق با عیلامیان و در غرب با سامیان همسایه بودند که زبانهایشان از سومری متفاوت بوده است. در جنوب نیز دریا قرار داشته و تنها در شمال سوبارهایی بودند که می توانستند منبع لغات تورکی باشند.

#سومریان_و_تورکان_باستان

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


🔶 طبق افسانه ها جد تورکان ساکا تارگیتای نام داشته و ۳۵۰۰ سال قبل زندگی میکرد وی پسر Api و papay بود.

هرودوت Api را با Geya(الهه خاک-زمین در بین یونانیان) که همسر زئوس هست معادل می داند. و همچنین papay را با زئوس(خدای آسمان در بین یونانیان) معادل می داند.
📚Herodotus, IV, 59

- همین باور میتیک بین تورکان شیونگنو دیده می شود، منابع چینی درباره خاقان شیونگنو چنین نوشته اند:

天地所生日月所置匈奴大單于
>
📚Han Shu, 94a, from Chinese Text Project

در فولکلور تورکان باشقیر این تفکر میتیک بصورت "زمین مادرم و آسمان پدرم است" حفظ شده است.

#ترکان_سکایی
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣 پروفسور عثمان کاراتای

(روابط تورک-سومر)

✔️ قسمت یازدهم:


ما می دانیم از لحاظ زبانشناسی ریشه کلمات بیگ و قورباغه در تورکی یکسان می باشد.

داستان های زیادی در سراسر دنیا از ویتانام تا کره و آلمان وجود دارد که در آنها قورباغه در قالب یک پرنس ظاهر می شود.

ولی فقط در تورکی و سومری است که برای قورباغه و پرنس یک ریشه داریم (در سومری نیر می باشد)

▪︎لغت ”ماق“ ربطی به هنداروپایی ها ندارد، بعضی از مورخان اعتقاد دارند که این لغت از BMAC وارد زبان هند ایرانیک شده است این لغت در عیلامی‌ها نیز بوده ولی برای آنها نیز وارداتی محسوب می شود. به احتمال زیاد این لغت تورکی از زبان سوبارها و قوتی‌ها(قوت‌ائلی) گرفته شده است.

در زبان سومری ماخ به معنی بزرگ می‌باشد. که در تورکی انشعابات سمانتیکی فراوانی دارد.

#سوبارها #قوتیها #قوت_ائلی
#سومریان_و_تورکان_باستان

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


Репост из: 𝐄𝐥 𝐓𝐚𝐫𝐢𝐱𝐢 | ائل تاریخی
🔶 اولین بار اسم توران در کدامین منطقه و منبع ذکر شده است؟

"همانند اسم تورک و تورکستان اسم توران نیز برای اولین بار در غرب خزر قید شده است."

اسم «توران» برای اولین بار در کتیبه اورارتویی Meher Kapı نزدیکی های دریاچه وان در اواخر قرن ۹ قبل از میلاد قید شده است.

📚Qaynaq: Melikishvili, G. A. (1960). Urartian Cuneiform Inscriptions
Moscow: Academy of Sciences of USSR.

Урартские клинообразные надписи (Меликишвили Г.А). М. 1960. 145-147.



اورارتوها چندین اتنونیم های ترکی مانند Araz, Kuer, Arubani و TURAN را ذکر کرده اند.

پادشاه اورارتویی مِنوآ کتیبه ای برای خدایان اورارتویی Haldi و Kuera دارد.

📚Qaynaq: ВДИ, 1951, №3, 181.


در بین خدایان اورارتویی مانند
(D)Xaldi, (D)Teyşeba, (D)Şiuini
نام عبادتگاهها و اییه های ترکان بومی مانند
(D)Araz, (D)Querā, (D)Xutu-ini(Xudu), (D)TURANU
نیز دیده می شود.

📚Qaynaq: Урартские клинообразные надписи (Меликишвили Г.А). Giorgi Melikishvili. 1960. 145-147.


#توران
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


از لحاظ آرکئولوژی فرهنگ شیونگنو عملا با فرهنگ ساکاهای غربی یکسان می باشد.

📚
Di Cosmo (1999)

📚
Taylor et al. (2020)


▪︎تورکان ساکایی غربی در آزربایجان، آناتولی، قفقاز و شمال دریای سیاه نیز حضور داشتند.

#تورکان_سکایی
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI

3.3k 0 27 49 34

Видео недоступно для предпросмотра
Смотреть в Telegram
🗣 پروفسور عثمان کاراتای

(روابط تورک-سومر)

✔️ قسمت دهم:

سومریان لغات تورکی را از آسیای میانه و یا BMAC نیاوردند، زیرا ژنتیک و آرکئولوژی خلاف این را نشان می دهد. سومریان این لغات را در آسیای مقدم از طریق سوبارها، قوتی ها، لولوبی‌ها و... گرفتند.

سومریان لغات تورکی را به احتمال زیاد از سوبارها که قبل از خود در منطقه بودند، در حین آسیمیله کردن آنها اخذ کرده اند.

دربین توازنهای سومری و تورکی ما توازنهای سمانتیکی را داریم که احتمال تصادفی بودن آن صفر است:

"گیش" در سومری به معنی درخت است ولی معنی "کار" را هم دارد که استاد ندیم تونا بدان توجه نکرده و فقط آن را با "ییش" در تورکی (اتوکن ییش) مقایسه کرده است. ("گ" در اول لغات سومری در اول لغات تورکی حذف می شود)

تمامی ۹-۱۰ معنی گیش در سومری، در تورکی نیز موجود است. و این یک مسئه بسیار نادر هست. اگر مفاهیم مختلف یک لغت در دو زبان مشابه باشند باید بسیار بدان توجه کنیم:

Tree > wood > tool (from wood) > to work (with tool) > work

tool (from wood) > organ > penis > to pee.


#سومریان_و_تورکان_باستان

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI

3.8k 0 38 14 36

🔶 اسناد فرهنگ آرکئولوژیک

در دوره‌ی پروتو-تورک، شواهدی مبنی بر ورود فرهنگهای جارمو، حلف، حاسون، کور-آراز و سایر فرهنگهای آرکئولوژیک که محل پیدایش آن‌ها یکی پس از دیگری در ”آسیای مقدم“ می‌باشد، وجود ندارد. اما اسناد مربوط به مهاجرت این فرهنگ‌ها از آسیای مقدم به خارج از آن زیاد می باشد.

منشا فرهنگ کورگان‌ که در استپهای تورکستان و دشت قیپچاق گسترش یافته بود، منشا چرخ‌ و ارابه و انواع سرامیک‌های منقوش، سلاح‌ها، اشیاء مربوط به سوارکاری و اسلوب حیوانی در ”آسیای مقدم“ می باشد. قبلاً در علم تثبیت شده است که فرهنگ های آفاناسیوو-اندرونوو که بعداً در سیبری جنوبی ظاهر شدند نیز از «غرب» به «شرق» منتقل شده اند. مطالعات گونه شناسی انجام شده بر روی ریتون‌های (آیاق) به شکل پا، ظرف سه پا، ارابه و چرخ، داش بابا و اشکال حیوانی، نقاشی های روی صخره ها، تمغا، پیکتوگرام‌ها و الفبای رونیک، ثابت کرده است که آنها توسط قبایلی که از آسیای مقدم مهاجرت کرده بودند منتقل شده اند.

#آسیای_مقدم
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


🔶 درمورد اسناد اتنوگرافیک.

کشاورزی آبی و دیم کاری، پرورش گوسفند و اسب‌داری، آهنگری و قالی‌بافی از ”آسیای مقدم“ سرچشمه گرفته و به نواحی اطراف گسترش یافته است.

فرهنگ‌های تورکان شرقی مانند کورگان‌ها، تدفین جنینی و تدفین اسب، موتیفهای میتولوژی و فولکور، اعتقاد و فرهنگ، کوزمونیمها و تئونیمها و حتی خود کلمه «تانری»(Tengri) منشأ در ”آسیای مقدم“ دارد.

واضح است که اکثر اسناد اتنوگرافیک محافظه کارانه هستند. به ویژه عمل تدفین مردگان می تواند بدون تغییر برای هزاران سال تداوم یابد. چنانچه مورخان روسی که در مورد قبایل سوبار ساکن مزوپوتامیا در هزاره چهارم تا سوم پیش از میلاد می‌نویسند:
«سوبارها برای پدیده های طبیعی رنگ و بوی ربانی داده و به وجود جهان دیگر اعتقاد داشتند. در قبور یافت شده، رسم تدفین جنینی در کنار ظروف و آلات سنگی و استخوانی دیده می‌شود».

📚Qaynaq: Авдиев, 1948, 358

در ارتباط با تکامل تکنیکی، تنها با عوض شدن لغات "استخوان" و "سنگ" با اسامی فلزات، جملات بالا را عینا میتوان درباره عادت تدفین سوبارها و سایر تورکان ادوار بعد[تا ظهور اسلام] هم به زبان آورد.

#آسیای_مقدم
ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI


🔶 تاریخ دولت داری قدیم ملت تورک از هون‌ها شروع نشده

معمولاً کسانی که از قدیمی ترین تاریخ تورک صحبت می‌کنند آن را با دولت هون که توسط مته خان تأسیس شده است شروع می‌کنند. البته دولت‌های هون که از شرق با مته خان شروع و در قرن پنجم در اروپا به آتیلای کبیر ختم میشوند، تاریخ پرشکوه هفت قرنی در تاریخ تورک را ثبت کرده اند. طبیعی است که مورخان آلتایچی به این تاریخ افتخار کنند و مورخـان اورموچی نیز باید در این باره با صدای بلند صحبت کنند.

با این حال، حداقل نادانـی و جاهلانـه است که تاریخ دولت داری تورکان را با هون ها آغاز کنیم.

به عنوان مثال دولت قوتی 2 هزار سال قبل از دولت اول هون‌ها به وجود آمد و اولین امپراتوری تورک (که شامل سرزمینهایی بزرگی مانند اکد، سومر و عیلام می‌شد) را ایجاد نمود.

به دایره در تصویر با خطوط شکسته قرمز در این نقشه نگاه کنید. قبل از هون ها، توروک، کومان، سوبار، مانا، ساکا، مادا و سایر دولتها در غرب آسیا وجود داشتند.

ϜϓſϞ
‍ ☪‍
@AZ_SESI

Показано 20 последних публикаций.