شعرِ حافظ؛ الماسِ تراش‌خورده
♦️«حافظ شیرازی اشعار تمام شاعران پیش از زمان خود را به‌طور عمیق و دقیق مطالعه کرده است، بیش از همه به مولوی و عطار علاقه داشته است، در اشعار او یکی دو مورد تأثیر از شعر فردوسی نیز به چشم می‌خورد ولی جهان شعر فردوسی با عالم شعر حافظ دو جهان متفاوت معنایی است و نمی‌توان این تأثیر را شگرف دانست. او شعرای معاصر خود را نیز مطالعه کرده است. حافظ از رودکی، مولانا، عطار و... تأثیر بسیار گرفته است. برای مثال حافظ به شاعر هم‌دورۀ خود، صوفی معروف کرمانی خیلی علاقه داشته است. همچنین به شاه نعمت‌الله ولی علاقه‌مند بود و توجه بسیاری به او داشته است. حافظ به‌طور عجیبی تمام اشعار دهلوی، شاعر هندی فارسی‌گو را گرفته، تمیز کرده و باز سروده است و بیش از همه به شاعران ملامتی توجه داشته است. این شاعر بلندآوازۀ ایرانی انسان عجیبی بوده است، کلام او را می‌توان به مثال الماسی تراش‌خورده و تبدیل به جواهری زیباشده، دانست.
***
🔹کلمۀ عشق را در دیوان حافظ بررسی کنید، ببینید چه دامنۀ وسیعی دارد. همچنین «ریا» و «دروغ» مخصوصاً ریایی که اصحاب دین می‌کنند. با تأملی به این دو مفهوم در شعر حافظ متوجه خواهیم شد که حافظ با این دو موضوع بیداد کرده است. هیچ‌کدام از شعرای فارسی‌زبان، یا تا جایی که اطلاع دارم، خارج از شعرای فارسی‌زبان تا این اندازه در گسترش معنای عشق و ریا کوشش نکرده‌اند.
***
🔸شعر حافظ شعر آوازخوانی نیست، شعری است که در آن فلسفه‌ای است؛ شعر عاشقانۀ محض مثل شعر سعدی نیست. شعر حافظ حتی مضامین عاشقانه‌اش خالی از حکمت نیست. به‌همین‌روی، برای خوانندگان خیلی دلچسب نبوده. این اواخر با هنر بنان حافظ‌خوانی شروع شد و بعد از او شجریان این کار را دنبال کرد. پیش از این آوازخوانان هیچ‌کدام سراغ شعر حافظ نمی‌رفتند چراکه شعر حافظ پیچیدگی‌‌های عاطفی و حکمتی دارد و آوازخوانان برای ادای هنری درست نیازمند فهم دقیق معنا هستند و مادامی که این فهم رخ ندهد سراغ این کار نمی‌روند. ادیب خوانساری هیچ‌گاه حافظ نخواند. دلیلش را از او پرسیدم که در پاسخ گفت شعر حافظ شعر آواز نیست؛ شعر فکر است.»
▫️آن‌چه خواندید بخش‌هایی از گفت‌وگوی معصومه صبور و محسن مسجدجامعی با «سیدفتح‌الله مجتبایی»، مشاور عالی بخش ادیان و عرفان و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و با همراهی احمد مسجدجامعی، قائم مقام این موسسه است که در حال‌وهوای روز بزرگ‌داشت حافظ شیرازی در خبرگزاری ایکنا منتشر شده است. متن کامل این گفت‌وگو را در پیوند زیر بخوانید:
https://iqna.ir/fa/news/4241753/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85
📸 طاهره بابایی
♦️«حافظ شیرازی اشعار تمام شاعران پیش از زمان خود را به‌طور عمیق و دقیق مطالعه کرده است، بیش از همه به مولوی و عطار علاقه داشته است، در اشعار او یکی دو مورد تأثیر از شعر فردوسی نیز به چشم می‌خورد ولی جهان شعر فردوسی با عالم شعر حافظ دو جهان متفاوت معنایی است و نمی‌توان این تأثیر را شگرف دانست. او شعرای معاصر خود را نیز مطالعه کرده است. حافظ از رودکی، مولانا، عطار و... تأثیر بسیار گرفته است. برای مثال حافظ به شاعر هم‌دورۀ خود، صوفی معروف کرمانی خیلی علاقه داشته است. همچنین به شاه نعمت‌الله ولی علاقه‌مند بود و توجه بسیاری به او داشته است. حافظ به‌طور عجیبی تمام اشعار دهلوی، شاعر هندی فارسی‌گو را گرفته، تمیز کرده و باز سروده است و بیش از همه به شاعران ملامتی توجه داشته است. این شاعر بلندآوازۀ ایرانی انسان عجیبی بوده است، کلام او را می‌توان به مثال الماسی تراش‌خورده و تبدیل به جواهری زیباشده، دانست.
***
🔹کلمۀ عشق را در دیوان حافظ بررسی کنید، ببینید چه دامنۀ وسیعی دارد. همچنین «ریا» و «دروغ» مخصوصاً ریایی که اصحاب دین می‌کنند. با تأملی به این دو مفهوم در شعر حافظ متوجه خواهیم شد که حافظ با این دو موضوع بیداد کرده است. هیچ‌کدام از شعرای فارسی‌زبان، یا تا جایی که اطلاع دارم، خارج از شعرای فارسی‌زبان تا این اندازه در گسترش معنای عشق و ریا کوشش نکرده‌اند.
***
🔸شعر حافظ شعر آوازخوانی نیست، شعری است که در آن فلسفه‌ای است؛ شعر عاشقانۀ محض مثل شعر سعدی نیست. شعر حافظ حتی مضامین عاشقانه‌اش خالی از حکمت نیست. به‌همین‌روی، برای خوانندگان خیلی دلچسب نبوده. این اواخر با هنر بنان حافظ‌خوانی شروع شد و بعد از او شجریان این کار را دنبال کرد. پیش از این آوازخوانان هیچ‌کدام سراغ شعر حافظ نمی‌رفتند چراکه شعر حافظ پیچیدگی‌‌های عاطفی و حکمتی دارد و آوازخوانان برای ادای هنری درست نیازمند فهم دقیق معنا هستند و مادامی که این فهم رخ ندهد سراغ این کار نمی‌روند. ادیب خوانساری هیچ‌گاه حافظ نخواند. دلیلش را از او پرسیدم که در پاسخ گفت شعر حافظ شعر آواز نیست؛ شعر فکر است.»
▫️آن‌چه خواندید بخش‌هایی از گفت‌وگوی معصومه صبور و محسن مسجدجامعی با «سیدفتح‌الله مجتبایی»، مشاور عالی بخش ادیان و عرفان و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و با همراهی احمد مسجدجامعی، قائم مقام این موسسه است که در حال‌وهوای روز بزرگ‌داشت حافظ شیرازی در خبرگزاری ایکنا منتشر شده است. متن کامل این گفت‌وگو را در پیوند زیر بخوانید:
https://iqna.ir/fa/news/4241753/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85
📸 طاهره بابایی