📔 «مصطفی صبری درباب وحدت وجود و ریشه‌های فلسفی آن»
✍🏻محمد سامی
Sami, Muhammad. "Muṣṭafā Ṣabrī on Waḥdat al-Wuǧūd and its Philosophical Origins", Arabica 71, 4-5 (2024): 474-512.
🔵بی‌شک «وحدت وجود» –با تقریرهای مختلفش– یکی از مناقشه‌برانگیزترین انگاره‌های تاریخ فکر فلسفی-الهیاتی مسلمانان بوده و به ویژه پس از محیی الدین ابن عربی، به یکی از مهم‌ترین محورهای مجادلات الهیاتی میان متکلمان و فیلسوفان و عارفان مبدل گشته است. مناقشه پیرامون وحدت وجود محدود به فضای فکری فارسی و عربی نیست و در میان سایر متفکران مسلمان نیز می‌توان نمونه‌هایی از این مباحثات یافت.
🔵یکی از نمونه‌های شایان توجه، مصطفی صبری افندی (۱۸۶۹-۱۹۵۴)، از آخرین شیخ‌الاسلام‌های امپراتوری عثمانی، است که در اوایل قرن بیستم میلادی و همزمان با فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل‌گیری کشورها و ملت‌های جدید در خاورمیانه، نقدی مفصل و نظام‌مند بر انگارهٔ «وحدت وجود» وارد کرده است.
زندگی صبری مجموعه‌ای از بحران‌ها و تغییرات عظیم را در بر می‌گیرد. او در اواخر حکومت عثمانی در ترکیه متولد شد، به عنوان عالم دینی در آن دیار به شهرت رسید، و پس از تأسیس جمهوری سکولار ترکیه توسط مصطفی کمال آتاتورک، از ترکیه تبعید شد و نیمهٔ دوم عمر خود را در تبعید گذراند. او نهایتا در مصر اقامت گزید و دهه‌های پایانی عمرش را صرف تأمل درباره مسائل پیش‌روی اسلام در جهان مدرن کرد.
🔵مصطفی صبری در مهم‌ترین اثر خود، «موقف العقل و العلم و العالم من رب العالمين و عباده المرسلين» به مسائل بسیار زیادی –از جمله مسألهٔ «وحدت وجود»– پرداخته است. از نظر صبری انگارهٔ «وحدت وجود» نه تنها از لحاظ فلسفی ناصحیح است، بلکه ناسازگار با اعتقادات اسلامی و بحران‌آفرین برای آن نیز هست.
بنیان استدلال اصلی صبری برای نقد «وحدت وجود» بر این اساس است که این انگاره، بر خلاف ادعای طرفدارانش، مبتنی بر تجربه معنوی و شهود حقیقی نیست، بلکه از سوء فهم اندیشه‌های فلسفی درباره چیستی خداوند نشأت می‌گیرد. در حقیقت صبری معتقد است که فهم و تفسیر نادرست از «وجوب وجود» خدا و «بی‌حد/بی‌ماهیت بودن وجود خدا» سبب شکل‌گیری انگاره‌ای از خدا در ذهن گروهی از متفکران گشته که نتیجهٔ آن نفی وجود مستقل سایر موجودات و باور به نوعی «همه‌خدایی» است.
🔵محمد سامی، دانش‌آموختهٔ دانشگاه آکسفورد، در مقالهٔ جدید خود که در شمارهٔ اخیر مجلهٔ «عربیکا - Arabica» منتشر شده، گزارشی دقیق و تفصیلی از نقد صبری بر انگارهٔ «وحدت وجود» ارائه داده است.
#معرفی_مقاله
@AlBasatin
📔 «مصطفی صبری درباب وحدت وجود و ریشه‌های فلسفی آن»
✍🏻محمد سامی
Sami, Muhammad. "Muṣṭafā Ṣabrī on Waḥdat al-Wuǧūd and its Philosophical Origins", Arabica 71, 4-5 (2024): 474-512.
🔵بی‌شک «وحدت وجود» –با تقریرهای مختلفش– یکی از مناقشه‌برانگیزترین انگاره‌های تاریخ فکر فلسفی-الهیاتی مسلمانان بوده و به ویژه پس از محیی الدین ابن عربی، به یکی از مهم‌ترین محورهای مجادلات الهیاتی میان متکلمان و فیلسوفان و عارفان مبدل گشته است. مناقشه پیرامون وحدت وجود محدود به فضای فکری فارسی و عربی نیست و در میان سایر متفکران مسلمان نیز می‌توان نمونه‌هایی از این مباحثات یافت.
🔵یکی از نمونه‌های شایان توجه، مصطفی صبری افندی (۱۸۶۹-۱۹۵۴)، از آخرین شیخ‌الاسلام‌های امپراتوری عثمانی، است که در اوایل قرن بیستم میلادی و همزمان با فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل‌گیری کشورها و ملت‌های جدید در خاورمیانه، نقدی مفصل و نظام‌مند بر انگارهٔ «وحدت وجود» وارد کرده است.
زندگی صبری مجموعه‌ای از بحران‌ها و تغییرات عظیم را در بر می‌گیرد. او در اواخر حکومت عثمانی در ترکیه متولد شد، به عنوان عالم دینی در آن دیار به شهرت رسید، و پس از تأسیس جمهوری سکولار ترکیه توسط مصطفی کمال آتاتورک، از ترکیه تبعید شد و نیمهٔ دوم عمر خود را در تبعید گذراند. او نهایتا در مصر اقامت گزید و دهه‌های پایانی عمرش را صرف تأمل درباره مسائل پیش‌روی اسلام در جهان مدرن کرد.
🔵مصطفی صبری در مهم‌ترین اثر خود، «موقف العقل و العلم و العالم من رب العالمين و عباده المرسلين» به مسائل بسیار زیادی –از جمله مسألهٔ «وحدت وجود»– پرداخته است. از نظر صبری انگارهٔ «وحدت وجود» نه تنها از لحاظ فلسفی ناصحیح است، بلکه ناسازگار با اعتقادات اسلامی و بحران‌آفرین برای آن نیز هست.
بنیان استدلال اصلی صبری برای نقد «وحدت وجود» بر این اساس است که این انگاره، بر خلاف ادعای طرفدارانش، مبتنی بر تجربه معنوی و شهود حقیقی نیست، بلکه از سوء فهم اندیشه‌های فلسفی درباره چیستی خداوند نشأت می‌گیرد. در حقیقت صبری معتقد است که فهم و تفسیر نادرست از «وجوب وجود» خدا و «بی‌حد/بی‌ماهیت بودن وجود خدا» سبب شکل‌گیری انگاره‌ای از خدا در ذهن گروهی از متفکران گشته که نتیجهٔ آن نفی وجود مستقل سایر موجودات و باور به نوعی «همه‌خدایی» است.
🔵محمد سامی، دانش‌آموختهٔ دانشگاه آکسفورد، در مقالهٔ جدید خود که در شمارهٔ اخیر مجلهٔ «عربیکا - Arabica» منتشر شده، گزارشی دقیق و تفصیلی از نقد صبری بر انگارهٔ «وحدت وجود» ارائه داده است.
#معرفی_مقاله
@AlBasatin