💎
معرفی و ترجمهٔ کامل مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای
✔️ از دههٔ ۷۰ میلادی، گروهی از پژوهشگران تجدیدنظرطلب تلاش کردند این باور رایج را که قرآن زمان عثمان تدوین شده است به چالش بکشند. بیشتر پژوهشگران غربی و نیز مسلمانان بر این باورند که قرآن در زمان خلیفهٔ سوم، عثمان تدوین شده است. امّا با انتشار آثار تجدیدنظرطلبان، مانند مطالعات قرآنی ونزبرا، ایدهٔ تدوین متأخر قرآن –زمان عبدالملک مروان (م. ۸۶ ق)– مطرح شد. در سال‌های بعد، این ایدهٔ تدوین متأخر قرآن از سوی برخی پژوهشگران توسعه یافت و در میان طیفی از تجدیدنظرطلبان جا افتاد. اما به طور همزمان، از همان روزها، این ایدهٔ چالش‌برانگیز، واکنش‌های متعددی را برانگیخت.
✅یکی از مهمترین تحقیقات علمی که ایده تدوین متأخر قرآن را به چالش کشیده است، مقالهٔ دو بخشی «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای، استاد برجستهٔ مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد است. نیکلای ساینای در این مقالهٔ پر ارجاع به داوری این ایده می‌نشیند. هدف اصلی ساینای در این مقاله نشان دادن سازگاری شواهد اصلی مورد استفادهٔ تجدیدنظرطلبان با ادعای مخالف ایشان است. به باور ساینای، شواهد ادبی و مادی مورد استناد تجدیدنظرطلبان، با ادعای رایج‌تر تدوین قرآن در زمان عثمان نیز کاملاً سازگار است و دلالتی بر مدعای ارائه شده ندارد و لذا نتیجه‌گیری برای به تعویق انداختن تاریخ تدوین قرآن موجه نیست. البته ساینای بر این نکته تأکید می‌کند که رد استدلال تجدیدنظرطلبانه به این بدان معنا نیست که بحث‌های تجدیدنظرطلبان را از جنس بحث‌های صرفا جدلی بدانیم؛ بلکه تنها استدلال آنان است که مورد نقد قرار می‌گیرد.
✔️
نیکلای ساینای، از برجسته‌ترین اساتید و پژوهشگران مطالعات قرآنی در آکادمیای غرب است. وی در سال ۲۰۰۷ از دکترای خود زیر نظر آنگلیکا نویورث در دانشگاه آزاد برلین دفاع کرد و از سال ۲۰۱۱ استاد مطالعات اسلامی در دانشکده مطالعات خاورمیانه و آسیایی (با نام سابق مطالعات شرق‌شناسانه) در دانشگاه آکسفورد بوده و از امسال به عضویت
فرهنگستان بریتانیا درآمده است. وی تا کنون بیش از ۶ کتاب و مجموعه مقالات و بیش از ۲۰ مقاله در مطالعات قرآنی منتشر کرده (
فهرست آثار) که مهمترین آنها، کتاب
«اصطلاحات کلیدی قرآن»، چند ماه پیش انتشار یافت و در آکادمیای قرآن‌پژوهی، به طور گسترده از آن استقبال شد. اما در این میان،
مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از ساینای، شاید بیشترین توجه را به خود جلب کرده باشد. این مقاله تاثیر بسزایی در تحقیقات پس از خود داشته و تا کنون بیش از ۱۰۰ بار مورد ارجاع قرار گرفته است.
✔️ این مقاله، در دو بخش در سال ۲۰۱۴ در بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شد که بخش اول آن به ارزیابی شواهدی می‌پردازد که برای نهایی‌شدن متن قرآن در اواخر قرن هفتم میلادی/ دوم هجری به آن استشهاد شده است؛ در این مقاله نشان داده می‌شود که شواهدی که مورد استناد تجدیدنظرطلبان قرار می‌گیرد، مانند کتیبه‌های قبة‌الصخرة و متون مکتوبی از دوره‌های نخستین (مثل نوشته‌های عبدالمسیح کندی و یوحنای دمشقی)، با تاریخ‌گذاری سنتی تدوین قرآن ناسازگار نبوده و بر مدعای تجدیدنظرطلبان دلالتی ندارند. بخش آخر مقاله، استنادات پاتریشا کرونه به تفاوت تشریع قرآن با فقه متقدم اسلامی برای اثبات تاخر تدوین قرآن را به محک نقد می‌گذارد.
🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی مقاله:
Nicolai Sinai (2014), "
When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part I",
Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London Vol. 77, No. 2. pp. 273-292
🔵 انعکاس برای اولین بار، این مقاله را مطابق نسخهٔ انگلیسی و در دو بخش، به فارسی ترجمه کرده است که بخش نخست آن، از
اینجا قابل دریافت است و بخش دوم نیز به زودی منتشر خواهد شد. این مقاله پیشتر در حلقهٔ مطالعاتی انعکاس هم‌خوانی شده بود که همزمان با این مطالعه، با همت برخی از شرکت‌کنندگان، مقاله به صورت گروهی ترجمه و سپس ویراستاری شد. انعکاس از تمامی دوستانی که در این فرآیند مشارکت داشتند سپاسگزار است.
🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲).
«رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (
https://t.me/s/inekas/430)
🔴 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در
اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در
فایل ترجمه بخوانید.
🎞 پیش از این، فرهاد قدوسی در جلسات
مباحث قرآنی: جمع‌آوری و تدوین قرآن، در انجمن ذکر، به ارائهٔ این مقاله پرداخته است. بخش اصلی جلسهٔ پنجم، به ارائهٔ بخش نخست مقاله اختصاص دارد. ویدئوی آن را در
آپارت و
یوتوب مشاهده کنید.
@inekas
