سهند ایرانمهر

✔️امیرمبارزالدین و دوران پشمینه‌پوشان تندخو
✍️سهند ایرانمهر

🔸ابن بطوطه، جهانگرد معروف قرن ۸ هجری، در سفرنامه‌اش از شیراز به عنوان شهری آرام و با فرهنگ و آزادی‌های اجتماعی یاد می‌کند.

‏ابن بطوطه اشاره می‌کند که زنان شیراز در آن زمان نسبت به سایر شهرهای اسلامی آزادی بیشتری داشتند و با حجاب متفاوتی در جامعه ظاهر می‌شدند. او‌ می‌افزاید که البته کرمان و‌ یزد وضعیت متفاوتی دارند.

‏🔸این وضع متفاوت کرمان‌و یزد به دلیل حکومت امیرمبارزالدین بود. آل اینجو تحت حمایت ایلخانان مغول بر فارس حکومت می‌کردند، اما پس از فروپاشی ایلخانان، موقعیتشان تضعیف شد.آل مظفر که در ابتدا تابع آل اینجو بود، کم‌کم قدرت گرفت و امیر مبارزالدین شروع به تهاجم به شهرهای تحت کنترل آل اینجو، از جمله شیراز، کرد.

🔸در سال ۷۵۴ هـ.ق، امیر مبارز الدین با شکست دادن ابواسحاق اینجو، شیراز را تصرف کرد.
‏از این به بعد دیگر نه از جمع اهل فرهنگ و شعر و شاعری خبری بود و نه از آزادی‌های اجتماعی پیش از این، در عوض جمع فقهای پشمینه‌پوش و‌تندخویی گرداگرد شاه جمع بود که اصرار به اجرای شریعت و حد و تعزیر در ملاعام داشتند و حافظ را به صرافت می‌انداختند که بسراید:

‏

پشمینه‌پوشِ تندخو
از عشق نشنیده‌ست بو
‏
از مَستیَش رمزی بگو
تا تَرکِ هشیاری کند

‏و یا

‏

اگر فقیه نصیحت کند که عشق مباز
‏پیاله‌ای بدهش گو دماغ را تر کن

🔸در «تاریخ آل مظفر» آمده است:
‏«به امر امیر مبارزالدین شب‌ها محتسب‌ها در شهر می‌گشتند و هرکه را در حال شراب‌خواری، رقص یا فسق می‌دید، فوراً تعزیر می‌کردند». پیداست که در این میان چه بسا کسان که به تهمت فسق تعزیر شدند و چه بسا اعمال به حکم متشرعان گرداگرد شاه مصداق فسق و مستوجب تعزیر شد و نتیجه آنکه بازار ریا و‌ نفاق هم رونق گرفت:

درِ میخانه ببستند خدایا مپسند
‏که درِ خانهٔ تزویر و ریا بگشایند

🔸روایت آن‌دوران پر از ریا و‌ نفاق فقط بر زبان حافظ جاری نبود. عبید هم چه با حکایت‌ها و چه با منظومه موش و گربه اش این‌ اوضاع را توصیف کرده است. گربه‌های کرمان بسیار معروفند و امیر کرمان، امیر مبارزالدین، برای اینکه کسی را خوار کند، از کلمه گربه بسیار استفاده می‌کرده است و همو که شرابخوار قهاری بود بسان گربه داستان توبه‌نامه‌ای تنظیم‌کرد و‌به دست خلیفه‌عباسی رساند و با همان مجوز و‌تظاهر به دینداری خم‌ها شکست و کار ابواسحق اینجو را هم یکسره کرد:
‏

موشکی بود در پس منبر
‏زود برد این خبر بموشانا
‏مژدگانی که گربه تائب شد
‏زاهد و عابد و مسلمانا

🔸حافظ در بسیاری از اشعار خود به ریاکاری، زهد خشک و ظلم مذهبی این دوره حمله کرده است:
‏

واعظان کین جلوه در محراب و‌ منبر می‌کنند
‏چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند

‏
🔸عاقبت کار به جایی رسید که میرخواند در «روضات‌الصفا» می‌نویسد:

‏«چنان سخت گرفت که خاص و عام از او روی گردانیدند و فرزندانش در پی چاره افتادند».

🔸چاره شاه شجاع و محمود پسران امیرمبارزالدین کودتا علیه پدر و تبعید او‌به یزد بود. حالا دوباره بساط ریا و سختگیری برچیده شده است و حافظ نیز شادمان می‌سراید:

‏

سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش
‏که دور شاه شجاع است می دلیر بنوش
‏شد آن که اهل نظر بر کناره می‌رفتند
‏هزار گونه سخن در دهان و لب خاموش
‏به صوت چنگ بگوییم آن حکایت‌ها
‏که از نهفتن آن دیگ سینه می‌زد جوش
‏شراب خانگی ترس محتسب خورده
‏به روی یار بنوشیم و بانگ نوشانوش

‏🔸امروز زادروز امیرمبارزالدین محمد نخستین امیر مظفری بود.
@sahandiranmehr

‏

✔️درسی از تاریخ همرهان سست‌عناصر
✍️سهند ایرانمهر

🔸زلنسکی نماد شکست تفکری در عرصه بین‌الملل است که در تشخیص متحد و حدود و ثغور هم‌پیمانی دچار خطا شده است.در این اشتباه راهبردی هم فرقی نمی‌کند نقطه اتکا آمریکا باشد یا روسیه.

🔸در پایان جنگ جهانی دوم، رهبران آمریکا (روزولت)، بریتانیا (چرچیل) و شوروی (استالین) در کنفرانس یالتا تصمیم گرفتند که اروپای شرقی تحت نفوذ شوروی بماند.

🔸در جریان جنگ سرد، مردم مجارستان( ۱۹۵۶) علیه حکومت کمونیستی و سلطه شوروی شورش کردند. آمریکا و غرب در رادیو اروپای آزاد و پیام‌های دیپلماتیک، مردم مجارستان را به مقاومت تشویق کردند اما وقتی شوروی با نیروی نظامی سرکوبشان کرد، غرب هیچ اقدام عملی نکرد و قیام سرکوب شد.

🔸آمریکا سال‌ها از دولت ویتنام جنوبی در برابر ویت‌کنگ و نیروهای کمونیستی شمال حمایت کرد. اما پس از توافق پاریس (۱۹۷۳)، آمریکا نیروهایش را از ویتنام خارج کرد و عملاً ویتنام جنوبی را رها کرد.

🔸بعد از جنگ خلیج فارس، آمریکا شیعیان جنوب و کردهای شمال عراق را به قیام علیه صدام تشویق کرد( ۱۹۹۱). اما وقتی آنها قیام کردند( انتفاضه شعبانیه)، آمریکا به آنها کمک نکرد و صدام با سرکوب شدید، هزاران نفر را کشت.

🔸روسیه نیز سابقه‌ای مشابه دارد چنانکه در سال ۱۹۳۹، شوروی و آلمان نازی پیمان عدم تجاوز امضا کردند (پیمان عدم تجاوز یا پیمان مولوتف–ریبنتروپ )که شامل یک پروتکل محرمانه برای تقسیم لهستان و کشورهای بالتیک بود. این توافق به شدت به ضرر احزاب کمونیستی در اروپا تمام شد، زیرا تا قبل از آن، شوروی آنها را به مبارزه با فاشیسم ترغیب می‌کرد. اما پس از توافق، این احزاب ناگهان مجبور شدند سیاست خود را تغییر دهند و حتی آلمان نازی را دشمن تلقی نکنند.

🔸پس از جنگ جهانی دوم، شوروی به کمونیست‌های چکسلواکی کمک کرد که قدرت را در اختیار بگیرند. اما در سال ۱۹۶۸، زمانی که رهبر کمونیست، الکساندر دوبچک، اصلاحاتی را آغاز کرد (بهار پراگ)، اتحاد شوروی ابتدا به او هشدار داد اما در نهایت با حمله نظامی، او را کنار زد.

🔸شوروی و چین در دهه ۱۹۵۰ متحد بودند، اما در دهه ۱۹۶۰ اختلافات ایدئولوژیک شدیدی بین آنها به وجود آمد. در اوایل دهه ۱۹۷۰، شوروی در مقابل نزدیکی چین به آمریکا عملاً واکنشی نشان نداد و حتی به نوعی چین را در برابر آمریکا تنها گذاشت.

🔸شوروی از ویتنام در جنگ علیه آمریکا حمایت کرد، اما وقتی چین در ۱۹۷۹ به ویتنام حمله کرد، شوروی که متحد اصلی ویتنام بود، فقط از طریق ارسال سلاح و کمک‌های اقتصادی حمایت کرد و مستقیماً وارد جنگ نشد. این در حالی بود که ویتنام انتظار داشت شوروی نقش پررنگ‌تری در دفاع از آن ایفا کند.

🔸در دهه ۸۰، شوروی از صدام حسین در جنگ ایران و عراق حمایت می‌کرد. اما وقتی عراق در ۱۹۹۰ به کویت حمله کرد، شوروی از او فاصله گرفت و حتی در نهایت در شورای امنیت سازمان ملل، با تحریم‌های بین‌المللی علیه عراق موافقت کرد.

🔸روسیه سال‌ها متحد اصلی ارمنستان بود و پایگاه نظامی در این کشور داشت. اما در جنگ قره‌باغ در ۲۰۲۳، وقتی جمهوری آذربایجان به قره‌باغ حمله کرد، روسیه عملاً هیچ اقدامی برای دفاع از ارمنستان انجام نداد.

🔸امید بستن فتحعلی شاه به عهدنامه فینکنشتاین برای جلوگیری از تعدی عثمانی و روس نیز با بدعهدی ناپلئون‌و امضای قرارداد تیلسیت با الکساندر اول امپراتور روسیه بر باد رفت.

🔸بنابراین آنچه در اولویت همه بازیگران جهانی قراردارد، منافع ملی است و اگرچه ائتلاف و اتحاد مهم است اما هیچ تضمینی برای بقای آن در شرایط ناپایدار بین‌المللی که هم متغیرهای بازی و هم شرایط دایما در حال دگرگونی است، وجود ندارد. نکته مهم به گاه ایجاد ائتلاف این است که ائتلاف تا زمانی پایدار است که اولا برگ‌های برنده بازی همچنان در دست باشد و دوم اینکه منافع این ائتلاف در قیاس با ائتلاف یا توافق‌های متاثر از شرایط جدید برای متحد سابق همچنان باارزش باقی مانده باشد در غیر این صورت، اتحاد و هم‌پیمانی‌های سابق چون پر کاه به طاق نسیان سپرده می‌شود و وای بر کشوری که در ارزیابی شرایط بین‌المللی و‌برگ‌های در دست دچار خطای محاسباتی شود.
@sahandiranmehr