حسین باستانی Hossein Bastani

🔻اشاره ناتمام رهبر به نقش سوریه در جنگ ایران و عراق

رهبر جمهوری اسلامی امروز در توجیه دخالت در سوریه گفت سوریه در زمان جنگ هشت ساله به ایران کمک های بزرگی کرد. آیت‌الله خامنه‌ای، طبیعتا توضیح نداد که آن مقطع هم، نظام آن قدر جنگ را طول داد که سوریه در آبان ۶۶، همسو با سایر کشورهای عربی، ایران را به خاطر تاخیر در پذیرش قطعنامه ۵۹۸ محکوم و صراحتا با عراق ابراز «همبستگی» کرد.

بیانیه مشترک سوریه و سایر اعضای اتحادیه عرب به تاریخ ۲۷ آبان ۶۶ تصریح داشت: «کنفرانس [کشورهای عربی]، ایران را به خاطر اشغال بخشی از سرزمین عراق و تعلل در پذیرش قطعنامه ۵۹۸ محکوم کرد ... حاضران در کنفرانس با عراق ابراز همبستگی کردند و قبول قطعنامه ۵۹۸ از سوی عراق و پاسخ مثبت آن به ابتکارات صلح را مورد تقدیر قرار دادند. آنها، همچنین بر همبستگی با عراق و حمایت از آن کشور در حفظ... حقوق مشروع خود تاکید کردند.»

اگر فرصت داشتید، مقاله قدیمی «حد وفاداری متحدان تهران کجاست؟»، منتشر شده در مرداد ۱۳۹۷ را ملاحظه بفرمایید، که با اشاره مشخص به تجربه سوریه، پیش بینی می‌کرد: « تا زمانی که "تَهِ پروژه های بزرگ تهران" مشخص نباشد، مشکل می‌توان تصور کرد که "هیچ متحدی"، تا آن زمان که مقام های ایرانی انتظار دارند یا تصور می‌کنند، در کنارشان باقی بماند.»

مقاله توضیح می داد چگونه «ته نداشتن» پروژه‌های راهبردی جمهوری اسلامی -همان «سندرم بلند نشدن از پای میز تا زمان شکست»- در زمان جنگ هم باعث عکس‌العمل غیر منظره سوری‌ها شد. در آن زمان، مهم‌ترین متحد تهران در جهان عرب سوریه بود، ولی حتی آن کشور، یک سال مانده به پایان جنگ، عطای اتحاد راهبردی با جمهوری اسلامی را به لقایش بخشید و بیانیه شدیداللحن کشورهای عربی در حمایت از صدام حسین علیه ایران را امضا کرد.

لینک مقاله:
https://bbc.com/persian/iran-features-45190265

متن قطعنامه اکشورهای عربی در اعلام همبستگی با عراق علیه ایران در آبان ۱۳۶۶:
https://un.org/unispal/document/auto-insert-189503/
‌
دلایل -رسمی- رای دادن سوریه به قطعنامه کشورهای عربی در حمایت از عراق در آبان ۱۳۶۶:
https://nytimes.com/1987/11/12/world/arabs-smooth-way-to-resume-ties-with-egypt.html

@HosseinBastaniChannel

🔻 شباهت‌های دو سخنرانی در تهران و بغداد

رهبر جمهوری اسلامی، امروز، پس از شکست در سوریه: «آن تحلیلگرِ نادانِ بی‌خبر از معنای مقاومت خیال می‌کند که مقاومت که ضعیف شد، ایران اسلامی هم ضعیف خواهد شد و من عرض می‌کنم به حول و قوه‌ی الهی، به اذن الله تعالی، ایران قوی مقتدر است و مقتدرتر هم خواهد شد... خدای متعال ان‌شاءالله کمک خواهد کرد و ریشه‌ی صهیونیسم و عوامل خبیث غربی در این منطقه برکنده خواهد شد؛ به فضل الهی.» (لینک متن سخنرانی)

صدام حسین، ۷ اسفند ۱۳۶۹، پس از شکست در کویت: «پیروزی اکنون و در آینده، به خواست خدا، بزرگ و باشکوه خواهد بود... فریاد شادی سر دهید، ای عراقی‌ها... دشمنان همچنان به مسیر و روش‌های خود ادامه دادند و گمان کردند که می‌توانند اراده خود را بر عراق تحمیل کنند... شما با ارتش‌های ۳۰ کشور جنگیدید... دشمنان حقیر خواهند شد... به خواست خداوند.» (لینک متن سخنرانی)

@HosseinBastaniChannel

🔻«پیش‌بینی» رهبر در مورد آینده سوریه

روایت حسن نصرالله از «پیش‌بینی» علی خامنه‌ای در مورد آینده سوریه: «به ایشان گزارش دادیم ⁧ سوریه⁩ وضعیت نامناسبی دارد و باید به فکر سوریه و بشار اسد باشیم… رهبری فرموند نه بشار خواهد رفت و  نه سوریه به دست دشمنان خواهد افتاد…به داشتن چنین فرماندهی افتخار می‌کنیم.» (گزارش اسماعیل کوثری جانشین وقت قرارگاه ثارالله از جلسه دیدار سال ۹۲ با نصرالله، آذر ۹۶)

برای دیدن‌ متن نقل قول روی این لینک کلیک کنید.

@HosseinBastaniChannel⁩

🔻گسترش حجاب با دسترسی به اطلاعات نظامی-هسته‌ای

«تصاویر دوربین‌های وزارت اطلاعات، سازمان انرژی اتمی، وزارت دفاع و نیروهای مسلح با رعایت ملاحظات حفاظتی و امنیتی در اختیار فراجا قرار می‌گیرد.»

۱- باور کنید یا نه، جمله بالا در قانون عفاف و حجاب آمده. فقط معلوم نیست چرا دوربین‌های بیت رهبری و نیروی قدس از قلم افتاده‌اند؟

۲- نتیجه «نقد» قانون جدید، تسهیل دسترسی به اطلاعات امنیتی، نظامی و هسته‌ای ج.ا است -طبیعتا با فرض اینکه اطلاعات کشف نشده‌ای باقی مانده باشد. نتیجه «نسیه» آن هم، قرار است گسترش «حجاب» در جامعه باشد -که لابد سال بعد در چنین روزی، نتایجش مشهود خواهد بود.

۳- با توجه به نامعلوم بودن ارتباط «دوربین‌های سازمان انرژی اتمی» به حجاب، چه بسا جوانان مومن انقلابی در هنگام وضع قانون اخیر، نتیجه «نقد» را بیشتر از نتیجه «نسیه» مد نظر داشته‌اند.

@HosseinBastaniChannel

🔻پروژه «عبور از خامنه‌ای با خامنه‌ای»

پروژه نوظهور «عبور از خامنه‌ای با خامنه‌ای»، مبارزه با فساد در کشور را در گرو پایان دوره رهبر فعلی می‌داند و همزمان، توهم جا انداختن تعریف جدیدی از «اصلاحات» به سردمداری مجتبی خامنه‌ای را دارد. نشانه‌های ارتباط این پروژه با بخشی از دستگاه اطلاعاتی ایران، معنی‌دارند.

تکرارافشاگری‌های ۱۶ سال پیش از سوی عباس پالیزدار، به خودی خود اتفاق بزرگی نبود. به همین ترتیب، تبلیغ برای جانشینی مجتبی خامنه‌ای ازتریبونی رسمی، اقدام کم‌سابقه‌‌ای محسوب نمی‌شد. ارتباطات پالیزدار با محافلی در حکومت را هم، نمی‌توان خبر جدیدی دانست -او در جایی به وضوح اعلام می‌کند که بعضی از افشاگری‌های قبلیش به خواست «دوستان وزارت اطلاعات» بوده.

اما ویژگی خاص اظهارات عباس پالیزدار آن است که آشکارا، برای فروختن ایده «اصلاحات مجتبی-محور» به افکار عمومی تلاش می‌کند.

لازم به یادآوری نیست که مدافعان سنتی مجتبی خامنه‌ای، عمدتا «استمرار عصر خامنه‌ای» را در گرو جانشینی فرزند او دانسته‌اند و برای تحقق آن، چشم به اجماع اصولگرایان داشته‌اند. پروژه جدید اما، می‌کوشد راه «عبور از عصر خامنه‌ای» را جانشینی پسرش معرفی کند و ظاهرا در این مسیر، سعی در جذب اصلاح طلبان دارد. پالیزدار مشخصا این رویکرد را، با ابراز امیدواری به پایان هرچه سریع‌تر رهبری خامنه‌ای برای ممکن شدن «مبارزه با فساد»، «آزادی‌های اجتماعی» و «اصلاحات بنیادین» همراه می‌کند.

ابراز امیدواری به پایان رهبر جمهوری اسلامی از یک تریبون رسمی -ولو برای تبلیغ پسرش- طبیعتا واکنش طیفی از مدافعان رهبر را در روزهای اخیر به همراه داشته. فارغ از آنکه جزو حامیان جانشینی مجتبی خامنه‌ای باشند یا نه.

برای ملاحظه توضیحاتی بیشتر در همین ارتباط، لطفا لینک زیر را ببینید:

https://www.bbc.com/persian/articles/cy87p128nz2o

@HosseinBastaniChannel

🔻پدیده نظرسنجی‌های «بی‌اعتبار»، از ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴

غلط از آب درآمدن انبوهی از نظرسنجی‌ها در انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا، پدیده جدیدی نیست. در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و رفراندوم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در همان سال هم، اغلب نظرسنجی‌ها به کلی با واقعیت فاصله داشتند.

مقاله زیر ۸ سال پیش، بعد از نخستین پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا -و رفراندوم برگزیت- منتشر شد. مقاله، واقعیت‌هایی را یادآوری کرده که انکارشان، به پیش بینی‌های کاملا اشتباه از نتایج صندوق‌های رای انجامیده، و مشخصا، دورنمای تکرار اشتباهات مشابه را در رای‌گیری‌های بعدی مورد بحث قرار داده است.

با توجه به تکرار مجدد همین پدیده در انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا، شاید بازخوانی آن نوشته قدیمی، بی‌فایده نباشد:

https://www.bbc.com/persian/iran-37964195

@HosseinBastaniChannel

 
🔻برنامه هسته‌ای تهران در دوره انتقال قدرت در واشنگتن
 
طی ۱۰ هفته آینده، احتمالا نهادهای تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی، درگیر انتخاب‌های‌ راهبردی سختی در ارتباط با برنامه هسته‌ای خواهند شد. از جمله، انتخاب اینکه آیا باید در زمان باقی مانده تا استقرار دولت دونالد ترامپ، این برنامه را -در حد ممکن- به نقطه بی‌بازگشت نزدیک کنندیا نه؟
 
با توجه به خاستگاه فکری جریان‌های حکومتی رقیب در ایران، قابل تصور است که در سطح نظام، در همین ارتباط دو دیدگاه مشخص وجود داشته باشد:
 
۱- «توسعه حداکثری» برنامه هسته‌ای؛ برای رسیدن به نقطه‌ای که بتوان از آن، به مثابه ابزاری بازدارنده در مقابل دولت بعدی آمریکا -یا حتی به عنوان اهرمی برای چانه‌زنی احتمالی با واشنگتن- استفاده کرد.
 
۲- «احتیاط حداکثری» در پرونده هسته‌ای؛ برای پرهیز از درگیری حداکثری با دولت ترامپ -مشخصا برای پرهیز از واکنش بی‌سابقه‌اسرائیل که ممکن است واشنگتن را هم، در ابعادی غیرمنتظره درگیر کند.
 
پیش‌بینی اینکه حامیان کدام یک از دو رویکرد، بخت بیشتری برای به پیش‌بردن حرف خود خواهند داشت، به‌آسانی ممکن نیست. حتی نمی‌توان مطمئن بود که رهبر جمهوری اسلامی ایران، لزوما مسئولیت «تعیین تکلیف» مباحثاتی از این جنس را خواهد پذیرفت یا نه.
 
ولی با در نظر گرفتن محورهای آشنای اختلاف نظر حکومتی در موضوع هسته‌ای، تصور آنکه در دو ماه و نیم آینده، حلقه‌های تصمیم‌گیر نظام درگیر چنین بحث‌هایی نشوند، دشوار به نظر می‌رسد.
 
@HosseinBastaniChannel

🔻«وقتی همه جمعیت شهید شدند، با ایران هر کاری می‌خواهید بکنید»

اشغال سفارتخانه آمریکا در ایران در ۴۵ سال پیش، به سرعت به میانجی گری های متعدد با هدف پایان بحران گروگان‎گیری منجر شد که تهران تمام آنها را، یکی پس از دیگری رد کرد.

شروط اولیه جمهوری اسلامی ایران برای خاتمه این بحران، بازگرداندن محمدرضا شاه پهلوی برای «محاکمه» و تحویل دارایی های او به تهران بودند که محقق نشدند. با ادامه بحران، مطالبه اصلی تهران برای آزادی گروگان ها، به آزادی دارایی های توقیف شده اش از سوی آمریکایی ها تبدیل شد. یعنی همان دارایی هایی که اگر اشغال سفارت صورت نمی گرفت، اساسا توقیف نمی شدند که نیاز به انجام معامله برای آزاد کردنشان باشد.

چهار روز پس از گروگان گیری، با وضع نخستین مجازات های اقتصادی ایالات متحده، «رویه» تحریم ایران کلید خورد -که درواقع تا به امروز ادامه دارد. در ۱۷ آذر، جیمی کارتر صادرات هرگونه اسلحه ایران را ممنوع کرد، که به معنی بی اثر شدن آخرین قرادادهای ایران و آمریکا برای خرید اسلحه و هواپیماهای جنگی، حتی در صورت پیش‌پرداخت قیمت آنها از سوی تهران بود.

در واکنش به شروع تحریم ها، روح‌الله خمینی در ۱۹ آبان گفت: «ما یک ملتی هستیم که به این گرسنگی خوردن‌ها عادت کرده‌ایم... ما روزه می‌گیریم... ما در هر هفته یک روز گوشت می‌خوریم... یک وعده هم ممکن است غذا [در روز] بخوریم.» وی با اشاره به جمعیت ایران در آن زمان به آمریکا هشدار داد: «ما سی و پنج میلیون جمعیت داریم که اینها بسیاری‌شان، بسیار زیادشان، آرزوی شهادت می‌کنند. ما با این سی و پنج میلیون به میدان می‌رویم. بعد که ما همه شهید شدیم، خودتان با ایران هر کاری می‌خواهید بکنید.»

در ۲۱ آبان، آمریکا نفت صادراتی ایران را نیز تحریم کرد. در ۲۳ آبان، دامنه تحریم های دولت کارتر به کلیه سپرده‌های دولت ایران در بانک‌های آمریکایی -در ایالات متحده و اروپا- گسترش یافت. دولت کارتر، همچنین به بانک های آمریکایی اجازه داد که مطالبات ادعایی خود علیه تهران را، از حساب های مسدود شده ایران در اروپا برداشت کنند.

نهایتا، حدود ۱۴ ماه بعد، در حالی که مقام های ایرانی در ابتدا از مطالبات ۲۴ میلیارد دلاری خود از آمریکا سخن می گفتند، مبلغی که در ازای آزادی گروگان ها از واشنگتن دریافت کردند، حدود ۸ میلیارد دلار بود. مبلغی که ۵ میلیارد آن صرف پرداخت مطالبات متقابل بانک های آمریکایی شد و در انتها بیش از ۳ میلیارد دلار باقی نماند. آن هم در شرایطی حکومت ایران، گروگان ها را در زمانی با بیشترین فایده قابل تصور برای رونالد ریگان، یعنی درست در حین مراسم سوگند ریاست جمهوری او آزاد کرد.

روی کار آمدن رونالد ریگان بعد از جیمی کارتر، با وعده پایان «مدارا» با جمهوری اسلامی ایران همراه بود. در عمل نیز اقدامات او علیه تهران، به مراحلی چون انهدام نظامی تاسیسات نفتی و کشتی های جنگی ایران رسید که تا این لحظه، در زمان هیچ رئیس جمهور دیگری تکرار نشده است.

https://www.bbc.com/persian/iran-features-50239961

@HosseinBastaniChannel

🔻روایت جدید رهبر از «مسئولان»

رهبر جمهوری اسلامی امروز گفت: «کیفیت فهماندن قدرت و اراده ملت ایران به رژیم صهیونیستی را باید مسئولان تشخیص دهند و آنچه را که صلاح این ملت و کشور است انجام گیرد.»

علی خامنه‌ای ۵ سال پیش، بعد از سه برابر شدن قیمت سوخت و کلید خوردن وقایع آبان ۹۸ گفت: «مصوبه سران کشور است... بنده در این قضیه سررشته ندارم... صاحب‌نظر نیستم در این قضیه ... مسئولین کشور تصمیم گرفتند.»

رهبر همچنین ۶ سال قبل، تاکید کرد مسئولیت نهادهای انتصابی را قبول نمی‌کند ولی وضعیت نیروهای مسلح فرق دارد: «آنچه مربوط به نیروهای مسلّح و مانند اینهاست، آنجا بحث مدیریّت رهبری است؛ یعنی آنجا رهبری مدیریت می‌کند در زمینه‌ نیروهای مسلّح؛ صداوسیما این‌جوری نیست، قوه‌ قضائیه این‌جوری نیست.»

او ۷ سال پیش هم، از «مسئولانی» که مسئولیت کارهایشان را نمی‌پذیرند گلایه کرد: «این کسانی که کشور در اختیارشان است یا در اختیارشان بوده... باید موضع مسئولانه [بگیرند]، باید پاسخگو باشند.»

بدون شرح.

@HosseinBastaniChannel

🔻خودزنی «جوانان مومن انقلابی»

خبرگزاری سپاه، صبح روایت کرد «حمله حزب‌الله به مقر نتانیاهو» یک «رویداد تاریخی» است. همین رسانه چند ساعت بعد با این عبارت عقب‌نشینی کرد: «انتصاب [انتساب] حمله به حزب‌الله قطعی نیست». چند ساعت بعد هم، اساسا ارتباط حمله با «نمایندگان ایران» را «توهم» دانست.

«بین‌سطور» این تغییر جهت، قاعدتا -در حد کافی- واضح است.

لینک خبر اولیه:
https://x.com/tasnimnews_fa//Tasnimnews_Fa/status/1847548954470138183

لینک عقب نشینی اول:
https://x.com/tasnimnews_fa//Tasnimnews_Fa/status/1847603450529321302

لینک عقب نشینی بعدی:
https://x.com/tasnimnews_fa//Tasnimnews_Fa/status/1847690341027369464

@HosseinBastaniChannel

🔻دوران «بعد از خامنه‌ای» در غیاب فرماندهان کلیدی

حذف پی در پی چهره‌های کلیدی جمهوری اسلامی از صحنه معادلات ایران و منطقه، تاثیری غیرمستقیم دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته است: اینکه برخی از آن چهره‌ها -از ابراهیم رئیسی و قاسم سلیمانی گرفته تا حسن نصرالله- ممکن بود در دوره پس از رهبری علی خامنه‌ای، نقشی تعیین کننده‌ داشته باشند.

حذف چهره‌های -بالقوه- موثر از فضای معادلات سیاسی، وقتی مهم‌تر می‌شود که احتمال ادامه این روند مورد توجه قرار بگیرد. چون بعید است که در نگاه موافقان یا مخالفان جمهوری اسلامی، رهبر حزب‌الله لبنان، لزوما آخرین چهره‌ تعیین‌کننده‌ای باشد که ترور شده. همچنین بعید است موافقان و مخالفان نظام، اطمینان داشته باشند که مقامات رده اول حکومت ایران، در نوبت ترور قرار نخواهند داشت.

بسیاری از تحلیل‌گران، البته معتقدند که اسرائیل در این زمینه از خط قرمزهایی مشخص عبور نخواهد کرد -و شاید حق با آنها باشد. از سوی دیگر اما، باید این تجربه را در نظر داشت که سرنوشت بسیاری از اهداف عملیات اخیر -از اسماعیل هنیه گرفته تا حسن نصرالله- به طور کامل ناظران و تحلیل‌گران را غافلگیر کرد.

درحقیقت، منطقا تضمینی نیست که مجموعه عملیات آینده اسرائیل، غافگیری‌های بیشتر یا بزرگ‌تری را به دنبال نداشته نباشند.

البته در ارتباط با حذف متوالی چهره‌های کلیدی حکومت، هنوز ابهامات بی‌شماری وجود دارند. مثلا هنوز مشخص نیست که احیانا آیا اسرائیل در مرگ ابراهیم رئیسی نقش داشته یا نه؟ به علاوه، معلوم نیست آیا عملیات متاخر اسرائیل علیه فرماندهان رده بالا، هدف تاثیر بر معادلات قدرت در ایران را هم دنبال می‌کرده یا نه؟ از همه مهم‌تر، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که روند حذف‌ فیزیکی چنین چهره‌هایی، مشخصا تا کجا ادامه خواهد داشت؟

اما تردیدی وجود ندارد که ادامه این فرایند، بر وضعیت آینده جمهوری اسلامی ایران، تاثیرات عمیق و واقعی بر جای خواهد گذاشت.

هرچند دامنه نهایی این تاثیرات، لاجرم به مجموعه‌ای از متغیرهای داخلی و خارجی، و به‌ویژه میزان آمادگی بازیگران حکومتی، غیرحکومتی یا ضدحکومتی برای استفاده از شرایط جدید بستگی دارد. بازیگرانی که متناسب با میزان آمادگی‌ -یا عدم‌آمادگی- خود برای موقعیت‌های غیرمنتظره، توانایی استفاده از این موقعیت‌ها را خواهند داشت -یا نخواهند داشت.

🔷متن کامل مقاله در لینک زیر در دسترس است:

https://www.bbc.com/persian/articles/c1m98rx744do

@HosseinBastaniChannel

🔻«بصیرت» رهبر

رهبر جمهوری اسلامی بعد از حمله ۱۵ مهر (۷ اکتبر) پارسال گفت همه می‌گویند اسرائیل شکست خورده ولی او لازم می‌داند تاکید کند که شکست نظامی و اطلاعاتی اسرائیل «غیرقابل ترمیم» خواهد بود: «تأکید من به “غیر قابل ترمیم بودن” است.‌ من می گویم این زلزله‌ ویرانگر توانسته است بعضی از سازه‌های اصلی حاکمیت رژیم غاصب را ویران کند که تجدید بنای آن سازه‌ها به این آسانی امکان‌پذیر نیست. من عرض می‌کنم از شنبه‌ پانزدهم مهر، رژیم صهیونیستی [دیگر] رژیم صهیونیستیِ قبلی نیست.»

عبارات فوق، «جنس» تحلیل مقام اول حکومت ایران را -از واقعه‌ای که در ۱۲ ماه گذشته چنین تبعات عظیمی برای مهمترین فرماندهان و متحدانش داشته- به‌شفافیت توضیح می‌دهند.

مشکل ملتزمین به ولایت فقیه، البته آن است که «هر» طور دیگر هم بشود، باز مجبورند از «آینده‌نگری» و «بصیرت» رهبر تجلیل کنند.

@HosseinBastaniChannel

🔻مدیران جنگ چگونه از نوجوانان داوطلب استفاده کردند؟

اکثریت قاطع نوجوانان حاضر در جنگ، در عملیات تهاجمی و مشخصا در عملیات متعدد سپاه در خاک عراق مورد استفاده قرار گرفتند. این نوجوانان به‌ویژه در عملیات مختلفی به کار گرفته شدند که با هدف تصرف بصره یا قطع ارتباط آن با بقیه عراق صورت گرفتند -و همگی در تامین این هدف شکست خوردند.

استفاده گسترده از بسیجیان نوجوان در عملیات تهاجمی، تا آخرین عملیات سپاه برای تصرف بصره یعنی کربلای ۵، مرتبا ادامه یافت. تصاویر و مستندات به جا مانده از کربلای ۵، از حضور تعداد بی‌شماری از نیروهای نوجوان در آن عملیات حکایت دارند. کربلای ۵، پرتلفات ترین عملیات جنگ برای هر دو طرف بود که در جریان آن بخشی از اراضی نزدیک به بصره به تصرف درآمدند ولی نیروهای ایرانی، کماکان موفق به گرفتن یا محاصره این شهر نشدند.

بازخوانی روایت‌های سیاستمداران و فرماندهان، حکایت از آن دارد که بسیاری از آنها، از همان نخستین عملیات برای تصرف بصره -عملیات رمضان در تابستان ۶۱- به بعد، در توهم پایان قریب‌الوقوع جنگ بودند. در حالی که بعد از عملیات رمضان، طیفی از فرماندهان ارتش و سپاه متوجه شده بودند که گرفتن بصره عملی نیست، فرماندهان و سیاستمداران ارشد اصرار داشتند که گرفتن این شهر ممکن است و تکلیف جنگ را یکسره خواهد کرد.

در نگاه کلان‌تر، علی‌‌رغم اظهارات روح‌الله خمینی از قبیل آنکه اگر «بیست سال هم این جنگ طول بکشد ما ایستاده‌ایم»، اصولا نگاه مجموعه حاکمیت به نبرد با عراق، کوتاه‌مدت و به دور از نگاه راهبردی بود.

این در حالی است که عراقی‌ها، پس از شکست‌های سنگین خود در خاک ایران -و به ویژه بعد از اخراج از خرمشهر- به‌تدریج به سازماندهی برای جنگی درازمدت پرداختند که یکی از مهم‌ترین جنبه‌های آن، تامین نیروی انسانی آموزش دیده بود. در نیروهای مسلح عراق، البته انواع تبعیض‌های سیاسی و عقیدتی، فسادهای مدیریتی، و دخالت‌های غیرحرفه‌ای صدام حسین و نزدیکانش در تصمیم‌گیری های جنگی، مشکل‌ساز بود. ولی مدیران جنگ، یک برنامه حرفه‌ای سربازگیری و آموزش نظامی را پیگیری کردند که در نتیجه آن، از نظر تعداد نیروهای آماده رزم، نسبت به ایران با جمعیت سه برابر، به برتری مطلق دست یافتند.

حسین علایی از فرماندهان سپاه در زمان جنگ، در کتاب «تاریخ تحلیلی جنگ» تخمین زده در سال ۶۷، تعداد نیروهای آماده رزم عراق به ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر رسیده بود که حدود «سه برابر» نیروهای مشابه در ایران می‌شد. این برتری، علاوه بر برتری تسلیحاتی عظیم عراق در زمینه‌های مختلف و از جمله از نظر هواپیما، تانک، توپخانه و انواع موشک بود.

این فرمانده در جای دیگر می‌نویسد به دنبال بازپس گیری غیرمنتظره فاو توسط عراق، که دو ماه پیش از پذیرش آتش‌بس از سوی ایران صورت گرفت، تبلیغات گسترده‌ای برای ترغیب نیروهای داوطلب به اعزام انجام شد، اما تنها ۱۶ هزار بسیجی به نیروهای موجود در جبهه‌ها پیوستند.

کریم عبادت از فرماندهان ارتش در زمان جنگ، در خاطرات خود روایت می‌کند که در آن مقطع، شرایط به گونه‌ای شده بود که برخی از نیروهای اعزامی به مناطق جنگی «تا به جبهه برسند، چون فرمانده و مسئولی همراهشان نبود، بین راه کمتر می‌شدند و اتوبوس‌های خالی به منطقه می‌رسیدند.»

وضعیت این مقطع، در نامه ۲۵ تیر ۶۷ روح‌الله خمینی به مسئولان کشور در مورد پذیرش ناگزیر آتش بس با عراق نیز، به صراحت مورد اشاره قرار گرفته است. او در بخشی از این نامه به نقل از مسئولان سیاسی وقت می‌نویسد: «از آنجا که مردم فهمیده‌اند پیروزی سریعی به دست نمی‌آید شوق رفتن به جبهه ها در آنها کم شده است.»

البته جمعی از سخنگویان حکومت ایران، در توجیه وضعیت وخیم نیروی انسانی در پایان جنگ، استدلال می‌کنند که کشور، به لحاظ اقتصادی و تدارکاتی، توان بسیج نیروهای بیشتر را نداشت. ولی بین سطور این توجیه، اذعان به درستی مهم‌ترین استدلال مخالفان ادامه جنگ بعد از خرمشهر است: اینکه امکانات جمهوری اسلامی ایران، به‌خصوص با توجه به روابط بحرانی آن با آمریکا، شوروی، اروپا و قدرت‌های منطقه، متناسب با تحقق رویای پیروزی نظامی با تصرف شهرهای اصلی عراق نبود... [ادامه بحث در نسخه پادکستی قابل شنیدن است.]

🔷 شماره جدید پادکست «بین سطور»، به بازخوانی ادعاهای بی‌مبنایی می‌پردازد که در دهه‌های گذشته، در توجیه نحوه به‌کارگیری نوجوانان در جنگ ایران و عراق مورد استفاده سخنگویان حکومت ایران قرار گرفته‌اند:

https://tinyurl.com/bddnz97p

🔷 برای اطلاع از شماره‌های جدید این پادکست، با رفتن به لینک زیر و انتخاب گزینه Subscribe مشترک کانال «بین سطور» شوید:

https://tinyurl.com/24v5mf2m

@HosseinBastaniChannel