مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى

🔹آخرین سخنران «غلامعلی حداد عادل»، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود که گفت: شاید در اذهان ما را رقیب یکدیگر بدانند اما بیش از آنکه رقیب باشیم، رفیق یکدیگریم، دو مؤسسۀ بزرگ‌ که هر دو به‌عنوان قدیمی‌ترین نهادهای علمی مشغول فعالیت هستند که رقابتی هم بین آن‌ها وجود دارد. گاه مدخل‌هایی هم یکسان است و سعی کردیم این رقابت زیان‌بخش و فرساینده نباشد و این رقابت انگیزاننده باشد. تصورمان این است که فرهنگ ایران آنقدر ظرفیت دارد که دو مؤسسه دربارۀ موضوعی واحد کار کنند زیرا سرمایه‌گذاری برای آینده است که استادان گذشته را حفظ و از وجودشان استفاده کرده و در دامن این استادان نسل آینده تربیت می‌شود. هم من و هم آقای بجنوردی امیدواریم دانشنامۀ جهان اسلام و دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به حرف «ی» برسد و کامل شود.

♦️ در پایان از جایگاه علمی جمعی از اعضای شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ سیدفتح‌الله‌ مجتبابی، محمدحسن سمسار، علی بلوکباشی، مهدی رفیع، محمد خاکی، ژاله آموزگار و عنایت‌الله مجیدی تجلیل شد.
@cgie_org_ir

🔹دبا: سپس «احمد مسجدجامعی»، قائم‌مقام و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به ایراد سخن پرداخت: کار بجنوردی پرداختن به مسئله «حب ایران» بود و ایران را در کلیت خود پرداخته است و از این جهت در مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، مدخل‌هایی دربارۀ ایران مورد توجه است؛ تاریخ جامع ایران در ۲۰ جلد و جغرافیای جامع ایران در پنج جلد تدوین یافت یا در مجموعۀ دیگر این نهاد دانشنامه‌ای به باورهای مردم ایران می‌پردازد که تا کنون هفت جلد آن منتشر شده است.

🔸او افزود: اگر بخواهم تعبیری از آقای بجنوردی ارائه کنم، هرچند نمی‌توانم به‌صورت شفاف تعریف کنم، «آقا» است ازجمله آن‌که بسیاری از افرادی که پس از انقلاب از دانشگاه‌ها اخراج شدند و حقوق‌شان قطع شد، در دائره‌المعارف بزرگ اسلامی جمع کرد تا در اینجا مشغول شوند و این نشان از آقایی و بزرگی ایشان دارد. اکنون این مرد دریادل این زحمت عظیم را وقف مردم، تاریخ ایران و تمدن ایران کرد. کار بزرگی است که ایشان انجام داد و از این جهت آقاست که اهل معامله نیست. این بزرگ‌ترین وقف فرهنگی و علمی ایران است. قبلاً وقف آموزشی داشتیم که مرحوم هاشمی رفسنجانی انجام داده و دانشگاه آزاد را وقف کرده بود.
@cgie_org_ir

🔹«سیدمصطفی محقق داماد»، مدیر بخش حقوق و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی در سخنانی گفت: ۴۰ سال قبل به انگشتر سلیمانی یکی از سلاله‌های حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و بزرگ‌زاده‌ای از تبار بزرگان اسلامی این بنیاد نهاده شد. شخصی با کوله‌باری از تجربه، رنج‌دیده و سرد و گرم دهر چشیده، آزرده از رنج و ظلم و ستم به مدت مدیدی در زندان ستم‌شاهی، و اینک با شرح صدری وسیع که گویا دعای موسی را برایش مستجاب ساختند، با سینه‌ای گشاده با دستی خالی و شجاعتی انقلابی که یادم افتاد به اینکه این موضوعات مقداری ژنتیک است. به مرحوم آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، نیای بزرگوار ایشان پیشنهاد کردند مرجعیت را قبول کند درحالی‌که حتی خانه نداشت و حوزۀ نجف هم خرج داشت اما پذیرفت و به‌زودی مشکلات حوزه حل شد. روزی در معیت ایشان [موسوی بجنوردی] بودم، آه در بساط نداشت ولی سینه‌ای گشاده داشت و گویی همه چیز برایش حل بود. آنچه برایم جالب بود این است که دعای ابراهیم نیز دربارۀ ایشان مستجاب شده بود و مدتی نگذشت اتاق شورا پر از استادان درجر یک شد، همه با عشق و علاقه دعوت ایشان را پذیرفتند و به گرد جلسه شورا درآمدند و خامه در دست گرفتند و مقالات را نوشتند.

🔸او ادامه داد: من دانشگاه‌ دیده بودم و استادان را می‌شناختم ولی هیچ‌گاه نزدیک آن‌ها نبودم اما افتخار یافتم از نزدیک با آن‌ها آشنا شدم و دیدم چه شخصیت‌هایی در ایران وجود داشتند و نمی‌دانستیم. کاری که دائره‌المعارف کرد، نشان داد شخصیت‌های فراموش‌شده‌ای در کشور بودند. البته این کار بزرگ انجام شد اما مخفی نماند که کودکانی بودند که وقتی شی‌ء عظیمی را می‌بینند، می‌ترسند و خم می‌شوند و ریگی را برمی‌دارند و پرتاب می‌کنند، کودکانی این کردارهای زشت‌ را کردند، اما این مرد بزرگ نهراسید و خم به ابرو نیاورد و گاه با لبخند می‌گذشت.

🔸محقق داماد مرکز دائرة‌المعارف را از گل‌های روییده بعد از انقلاب عنوان کرد و گفت: همانطور که گفته شد، نگرانی نسبت به آینده نیست زیرا عزیزانی در اینجا تربیت شدند که آینده این بنیاد را حفظ خواهند کرد. همۀ فعالیت‌ها سرمایه‌های عظیمی برای این کشور خواهند بود و برای سید بزرگوار عمری به درازای خورشید آرزو می‌کنیم.

🔸 او در پایان گفت: انتظار دارم کسانی که دست‌اندرکار فرهنگ ایران هستند، فرهنگ‌دوست هستند و اهتمام به فرهنگ ایران دارند، مشکلاتی که برای اینگونه موسسه‌ها پیش می‌آید، با کفایت آنان حل شود و از پیشرفت فرهنگ و ادبیات حمایت کنند زیرا سرمایه‌ای است برای آیندگان.
@cgie_org_ir

🔹سخنران بعد، «ژاله آموزگار»، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف اسلامی بود که اظهار کرد: در سنت‌های ایران باستان پانزده سالگی اوج نبوغ جسمانی است و چهل سالگی نشان از بلوغ فرزانگی دارد و این مؤسسۀ عالی‌قدر مدت‌ها پیش دوران بلوغ جسمانی را گذرانده است و اکنون در چهلمین سال پایه‌گذاری دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می‌تواند با افتخار سرش را بالا بگیرد و به کارنامۀ درخشانش ببالد.

🔸استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران افزود: همۀ ما به تجربه دریافته‌ایم که در ایران نهادهایی موفق بوده‌اند که بیشتر غیردولتی و قائم به بنیان‌گذاری بوده‌اند مصمم و معتقد و علاقه‌مند به اهدافی که آن نهاد به خاطر آن اعلام وجود کرده است. بودن‌ آقای بجنوردی در رأس این نهاد بسیار مفید و مؤثر بوده است. او برای پیشبرد اهداف این مؤسسه از هیچ تلاشی دریغ نکرد و به نظر من کاری کرد کارستان. او دانشمندان متخصص و کارآگاه و برجسته‌ای را دعوت‌ به‌ کار کرد که برخی از آنها در آن زمان به غلط مغضوب بودند. توجه به فهرست نام بزرگانی که دائرةالمعارف با خدمات آنان موجودیت علمی خود را یافته است بهترین شاهد این مدعاست.

🔸آموزگار ادامه داد: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی همچون نهال سرسبزی با چنین حسن نیتی پا گرفت. البته تا آن نهال رشد کند رویدادهای بسیاری پیش آمد. پستی‌ها و بلندی‌ها، قهرها و آشتی‌ها، دست‌تنگی‌ها و بی‌مهری‌ها و همزمان آفرین‌ها و پشتیبانی‌ها در سر راه بودند. این درخت پربار و تنومند در مسیر بادهای موسمی و آزاردهنده و حتی گردبادهای ویران‌کننده قرار گرفت. ولی از آنجا که ریشه در خاک ایران عزیز داشت و نیت پایه‌گذاران پاک بود، از پا درنیامد، و همچنان راست‌قامت ماند.

🔸عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: زمانی که من افتخار یافتم که عضوی از این نهاد خوشنام باشم در وهلۀ اول مجذوب تساهل و تسامحی شدم که محیط جلسات شورا را گرم و سازنده می‌کرد. در آن آزادی کلام بود، انتقادهایی که از سر دلسوزی انجام می‌گرفت شنیده می‌شد. در مورد مدخل‌های مسئله‌دار بحث در می‌گرفت. حتی اجازۀ برگشت و جرح و تعدیل برخی مدخل‌های پیشین و به‌خصوص آن‌هایی که در ابتدا در جوی خاص نوشته شده بودند در دستور کار قرار می‌گرفت. چنین روشی که امید دارم ادامه داشته باشد تحسین‌برانگیز است. چهل سال دوام آوردن و چنین مؤسسه‌ای را در شرایط خاصی که همگی بدان واقفیم برپا نگاه داشتن کار آسانی نیست. باید عاشق بود و پشتکار داشت.
@cgie_org_ir

🔹در ادامه «سیدعباس صالحی»، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پشت تریبون حاضر شد و گفت: علاقه‌مندان حوزۀ فرهنگ و کتاب در دهه‌های چهل، پنجاه و شصت احساس غم می‌کردند چراکه جریان دائرةالمعارف نویسی در ایران تأخر تاریخی دارد. غربیان دائرةالمعارف‌نویسی را از انقلاب فرانسه داشتند و در حوزۀ اسلامی، دائرةالمعارف لیدن در سال‌های ۱۹۱۳ تا ۱۹۳۶ در چهار جلد و یک تکمله منتشر شد و سپس ویرایش دوم آن در سال ۱۹۵۴ منتشر شد. عرب‌ها زودتر به میدان آمدند و دائرةالمعارف بستانی در سال ۱۲۵۴ شمسی جلد اول آن منتشر شد و دائرةالمعارف ‌ القرن العشرین فرید وجدی نزدیک به یک سده قبل منتشر شد، هرچند این دو آداب و اسلوب لازم را نداشتند اما بالأخره نام دائرةالمعارف را زودتر آغاز کردند.

🔸وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: غم فرهنگی در وجود علاقه‌مندان فرهنگ در ایران شکل گرفته بود چون فاصلۀ قابل توجهی با جریان دائرةالمعارف‌نویسی جدید داشتیم، چه این‌که گرچه در تاریخ و تمدن اسلامی کتاب‌های جامع‌نویسی چون نفایس‌الفنون، احصاء‌العلوم، نهایة‌الارب، صبح‌الاعشی و... داشتیم اما دائرة‌المعارف‌ با این منابع جامع نویسی گذشته تفاوت داشت.
وی با بیان اینکه کتاب‌های جامع داشتیم اما دائرةالمعارف‌نویسی از اهمیت دیگری برخودار بود، افزود: گروه کارهایی در دهۀ چهل و پنجاه شروع شد اما چندان کافی نمی‌نمود تا این که خبر تأسیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در زمستان ۱۳۶۲ به گوش‌ها رسید و سال ۱۳۶۷ اولین جلد دائرةالمعارف منتشر شد و دریچۀ امید جدیدی را گشود. صالحی تصریح کرد: اتفاقاتی که یکی بعد از دیگری در این مرکز شکل گرفت غرور ملی، ایرانی و اسلامی را پدید آورد که محدود به دائرةالمعارف نبود؛ ترجمۀ آن به زبان‌های انگلیسی و عربی، دانشنامه‌های متعدد، کتابخانۀ کم‌نظیر و... انصافاً شجرۀ طیبه‌ای بود که پیرامون آن اتفاقات زیادی رخ داد.

🔸 وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: به استاد بجنوردی که با همتشان این مسیر را طی کردند دست‌مریزاد می‌گویم؛ امیدوار هستم این شجرۀ طیبه همچنان ببالد و میوه‌های آن افزون‌تر شود.

♦️سپس با حضور حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری؛ غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ ژاله آموزگار؛ نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران؛ مصطفی معین و محمدحسن سمسار از کتاب «چهل‌چراغ» (تاریخ شفاهی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی) به‌کوشش حمیدرضا محمدی رونمایی شد و محمدی توضیحاتی دربارۀ روند گردآوری این کتاب ارائه کرد.
@cgie_org_ir

🔹آیین چهلمین سال بنیادگذاری مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، صبح شنبه، یازدهم اسفند در مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن برگزار شد.

🔸در آغاز «کاظم موسوی بجنوردی»، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به ایراد سخن پرداخت: اکنون بیش از چهل سال از آن روز می‌گذرد که مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی به‌صورت قانونی در زمستان ١٣۶٢ به ثبت رسید. راهی دراز و پرفرازونشیب پشت سر گذاشته‌ایم. انتشار دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی، دستاورد بزرگ این مرکز است که فارسی آن به مجلد ٢۵ رسیده و جلد ٢۶ نیز در آستانۀ انتشار است.

🔸او افزود: دانشنامه‌های تخصصی دیگر هم در دست تألیف و تدوین است که مجلداتی از آن‌ها نیز منتشر شده است. مانند: دانشنامۀ ایران، دانشنامۀ تهران بزرگ، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، دانشنامۀ حقوق ایران، دانشنامۀ هنر ایران، دانشنامۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، دانشنامۀ خلیج فارس و دانشنامۀ ایران باستان. هم‌چنین تألیف و تدوین مجموعۀ بیست جلدی تاریخ جامع ایران و مجموعۀ پنج جلدی جغرافیای جامع ایران را بر این کارنامه باید افزود. همکاری شمار قابل توجهی از متخصصان ایرانی و گاه غیرایرانی، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دستاوردهای این مرکز در سطح ملی است. به همۀ این‌ها باید افزود، تشکیل کتابخانه‌ای عظیم با بیش از یک‌میلیون و سیصدهزار جلد کتاب در زمینه‌های تخصصی اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی و بیش از ۱۸۵ مجموعۀ شخصی از معاریف این کشور که هریک گنجینه‌ای بی‌همتاست.

🔸رئیس مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اضافه کرد: با همت مدیریت این کتابخانه، فهرستوارۀ کتاب‌های فارسی و نیز فهرست مقالات فارسی در دست تدوین است. هم‌چنین فهرست کتاب‌های خطی و چاپ سنگی این کتابخانه در دست انجام است. شورای عالی علمی مرکز همواره مجمعی از بزرگان علم و تحقیق و فرهنگ ایران در نیم‌قرن اخیر بوده است. از همه مهم‌تر، نسلی از محققان و پژوهشگران جوان در طی این چهل سال در کار تحقیق و تألیف و ویرایش پرورش یافتند که مرکز همواره به آن‌ها افتخار می‌کند و آن‌ها را سرمایه‌های بی‌همتای فرهنگ ملی می‌داند.

🔸او تصریح کرد: کوشش کردیم نیازهای فرهنگی و ملی را بشناسیم و براساس آن پیش برویم. این مرکز، نگاهبانی از فرهنگ ملی و زبان فارسی را از آغاز برعهدۀ خویش شناخته و بر‌همین‌اساس حرکت کرده است. در یک کلام، این مرکز و کتابخانۀ آن و هر آن‌چه داشته و خواهد داشت، وقف ایران و مردم ایران است.
@cgie_org_ir