"ديروز، امروز، فردا" (آذر منصوری)

🖊حاکمانی که صدای مردم خود را نشنیدند

✍️ بدرالسادات مفیدی

✳️ بشار اسد که در سال ۲۰۰۰ میلادی بعد از مرگ پدر قدرت را به دست گرفت، در ابتدا تلاش کرد دست به اصلاحاتی بزند، اما به دلیل ساختار منقبض اطلاعاتی امنیتی نظام حاکم در سوریه به‌عنوان میراث پدر و تمرکز قدرت در میان معدود وفاداران خاندان اسد و حزب بعث، به‌ جای رفاه و آبادانی، فقر و فلاکت و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی برای مردم و کشور خود بر جای گذاشت. نحوه حکمرانی اسدها به‌تدریج به سمتی رفت که فقدان مشروعیت و مقبولیت آن‌ها را نه‌فقط نزد مردم سوریه، بلکه از نگاه حامیان سنتی حزب بعث و نیز در درون ارتش به همراه داشت و زمینه فروپاشی و سقوط دولت بشار اسد را فراهم کرد.

✳️ به گواه تاریخ، وسعت و عمق جنایات وحشیانه قذافی نسبت به مخالفان خود به حدی بود که طی سالیان دراز، رعب و دلهره سراسر فضای لیبی را پر کرده و کمتر کسی جرئت مخالفت داشت. اوج برخوردهای بی‌رحمانه و خشونت‌آمیز او در ایام خیزش بهار عربی بود که دست به سرکوب شدید و خونین معترضان زد و این به‌تدریج دایره اطرافیانش را کوچک و کوچک‌تر کرد؛ به‌طوری‌که در روزهای آخر حکمرانی معدود افرادی مزدور و گروهی اندک تحت فرمانش باقی ماندند. قذافی عاقبت پس از ۴۲ سال، تحت فشار مردم و نیروهای ناتو که از طریق عملیات هوایی به کمک انقلابیون مسلح آمده بودند و نیز دخالت بعضی از کشورهای عربی ازجمله قطر ناچار شد قدرت را رها کند و بگریزد. او پس از ماه‌ها فرار بالاخره در زادگاهش «سرت» درحالی‌که در کانال فاضلاب پنهان شده بود توسط گروهی از انقلابیون بیرون کشیده شود و به فجیع‌ترین وضع در زیر مشت و لگد آن‌ها شکنجه شد و سپس به نحو نامعلومی کشته شد. این در حالی بود که اگر قذافی به جای بی‌تدبیری و خودرأیی در عرصه داخلی و بین‌المللی و نیز تلاش برای به ارث گذاشتن قدرت برای یکی از فرزندان خود، مردم لیبی را درمی‌یافت و هر چه زودتر دست به اصلاحاتی از جنس اصلاحات پادشاه مراکش در پی گسترش انقلاب بهار عربی می‌زد یا هر چه سریع‌تر از قدرت کناره می‌گرفت شاید به این صورت فجیع جان خود را از دست نمی‌داد و از این مهم‌تر کشورش را در معرض یک دهه آشوب و ناآرامی پس از خود و حرص و طمع گروه‌های مافیایی و نیروهای خارجی پشت سر آن‌ها برای تسلط بر منابع این کشور نفت‌خیز قرار نمی‌داد.

✳️ سقوط نیکلای چائوشسکو، رئیس‌جمهور و دبیرکل حزب کمونیست رومانی، نمونه اروپایی همین وضع است که طی دوره مسئولیت خود چه در جایگاه دبیر کل حزب حاکم و چه ریاست‌جمهوری از سال ۱۹۶۵ تا سال ۱۹۸۹ میلادی که با اعتراضات سراسری کارش به پایان رسید، فضای پلیسی-امنیتی و خفقان‌آوری را در کشور خود ایجاد کرده بود. به‌طوری‌که تحلیلگران در آن زمان حکومت او را به‌عنوان سرکوبگرترین حکومت در بلوک شرق توصیف می‌کردند. افزون بر این، سوء‌مدیریت چائوشسکو در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی، رومانی را به کشوری ضعیف با بدهی‌های خارجی بسیار و اعمال جیره‌بندی برای خدمات اولیه مردم ازجمله غذا، دارو، آب و برق تبدیل کرده بود. حال‌آنکه سال‌های پایانی حکومت چائوشسکو هم‌زمان با به قدرت رسیدن میخائیل گورباچف در اتحاد جماهیر شوروی بود و او اصلاحات ضروری و مهمی ازجمله تجدید ساختار در حوزه اقتصادی و گشودگی در فضای سیاسی و فراهم کردن بستر برای آزادی بیان و آزادی مطبوعات را در شوروی شروع کرده بود، اما چائوشسکو به‌رغم هشدار بسیاری از روشنفکران و فعالان اجتماعی-سیاسی و حتی برخی از اعضای حزب کمونیست رومانی، استبداد فردی خود را کنار نگذاشت و حاضر به انجام اصلاحات نشد.

✳️نمونه‌های ذکرشده در بالا حکایت از یک واقعیت مهم دارد و آنکه فاصله گرفتن از مردم برای بیشتر حاکمان، عاقبت و سرنوشت خوشی نداشته و چنان‌که همه آن‌ها به ترتیبی یا با خشونت و خونریزی و یا تحت فشار نیروهای خارجی و یا... ناچار به کنار رفتن از قدرت شدند. در این میان اما کشورهایی به‌ویژه در شرق آسیا وجود دارند که حاکمان آن‌ها با درک واقعیت‌ها و عمق مسائل، با شجاعت، رویکرد و سیاست‌های گذشته را اصلاح کرده و کشور خود را در مسیر پیشرفت و توسعه قرار داده‌اند. چین هم نمونه‌ای ازجمله همین کشورها محسوب می‌شود که رهبران آن به‌رغم اعمال محدودیت‌های سیاسی در کشور، با تجدیدنظر در سیاست‌های اقتصادی خود و تعامل با غرب توانسته‌اند درآمد مردم را به بیش از پنجاه برابر دوره مائو برسانند و از این طریق رضایتمندی ایجاد کنند.

🔻(متن کامل این مقاله را در نشریه شماره 149 بخوانید)

🗓چشم‌انداز ایران را از کتابفروشی‌های معتبر و کیوسک‌های روزنامه‌فروشی بخواهید.

@cheshmandaz_iran
@azarmansouri

🖊 پاسخ‌های بی‌پرسش

✍️ جواد کاشی

✅دوباره به دوران پاسخ‌های مشخص برای سوالات نامشخص رسیده‌ایم. این وضعیت را در آستانه انقلاب تجربه کرده بودیم.

✅جامعه ایران با حجم گسترده‌ای از معضلات عظیم مواجه است. از اقلیم و آب و اقتصاد و فرهنگ و سیاست گرفته تا تک تک سلول‌های حیات تاریخی و اجتماعی ما دست به گریبان مشکلات عدیده‌اند. هر کدام از این معضلات، نیازمند پرسش‌های سترگ و بحث و گفتگوهای عمیق‌اند. اهل نظر باید تشنه بحث برای پاسخ گرفتن برای پرسش‌های عمیق باشند.

✅دو گروه شده‌ایم و در دو اردوگاه لشکر آراسته‌ایم: طرفداران نظام و براندازان نظام. در این میان اصلاح‌طلبان نیز هستند. خوب که نظر کنی، همانها هم دو شاخه‌اند: شاخه‌ای نزدیک به طرفداران نظام و شاخه‌ای نزدیک به براندازان. برای این هر دو گروه، همه چیز روشن است. لازم نیست در باره چیزی پرسش جدی کنند. دیگر وقت تامل و اندیشیدن نیست. قلب‌ها می‌تپد تا زمانی که یکی بر آن دیگری غلبه کند و کار خاتمه یابد.

✅بحث و گفتگو فراوان است. همه جا میزهای گفتگو چیده‌اند. از تلویزیون جمهوری اسلامی تا بسترهای پرطرفدار در کلاب هاوس و یوتیوب، تا بی بی سی و ایران اینترنشنال. اما طرفین گفتگو نمی‌کنند، به سولات مشخص پاسخ نمی‌دهند. از ابتدا تا انتهای یک بحث چند ساعته می‌نشینی جز رجز خوانی و تحقیر یکدیگر نمی‌شنوی. بک نمونه هم نمی‌بینید حریف اظهار کند که فلان گزاره را پذیرفته و از فلان مدعای خود عقب می‌نشیند. یک مورد نیز نمی‌بینی که در انتهای بحث هر دو از جایی که ایستاده بودند حرکتی کرده باشند.

✅کسی گفتگو می‌کند که خود را در یک معضل و کاستی دیده اینک نیازمند دیگری است تا گرهی را در ذهن خود یا در ذهن جامعه بگشاید. این طرف‌ها که این روزها با هم گفتگو می‌کنند، بیشتر نمایندگان لشکریان حریف‌اند که هر کدام به تحقیر دیگری آمده‌اند. منازعات سیاسی هنگامی که به ابتذال تحریک عوام‌الناس می‌رسد، به تحمیق نیازمند است. لاجرم همه چیز را به گرداب تحمیق می‌کشاند منجمله گفتگو را.
پرسش‌های بی‌پاسخ محرک فکر است و پاسخ‌های بی پرسش محرک بلاهت و جهل.

🆔 @javadkash
@azarmansouri