📕 کتاب روایت «پرویز» منتشر شد
📚هشتمین روایت از مجموعه گفت‌و‌گو‌های توسعه
✍️ بخشی از مقدمه دکتر محسن رنانی بر کتاب روایت پرویز پیران
🔹 نمی‌دانم چرا هرگاه نام «پیران» را می‌شنوم، اولین مفهومی که به ذهنم می‌آید، عبارت «پیر توسعه ایران» است. گویی در ذهن من «پیران» از ترکیب حروف اول و آخر این عبارت پدیدار شده است.
🔹 دکتر پرویز پیران، استاد برجسته جامعه‌شناسی و نظریه‌پرداز توسعه ایرانی را می‌گویم. محققی که از شهری بزرگ (همدان) و خاندانی مسلمان برخاست و در شهری کوچک (صحنه) در کنار مردمانی یارسان بالید؛ در ایران و آمریکا درس خواند؛ در دانشگاههای هر دو کشور تدریس کرد؛ و تا مشاورت ارشد سازمان‌های بین‌المللی رفت؛ به فارسی و انگلیسی، مقالات و کتابهای متعدد نوشت؛ برخی کتابهایش توسط نهادهای بین‌المللی منتشر شد؛ برای توسعه ایران به نظریه پردازی روی آورد؛ در آکادمی‌ها و مجامع مختلف علمی جهانی در حوزه توسعه، پژوهش و سخنرانی کرد؛ جوایز و نشان‌های علمی مهمی دریافت نمود؛ پژوهش‌های میدانی فراوانی را به انجام رساند؛ اما نظریه‌پردازی و کار آکادمیک صرف راضی‌اش نمی‌کرد؛ همزمان با کار اندیشگی، در مناطق دورافتاده و محروم ایران، به صورت عملی و میدانی روی فقرزدایی و توسعه جوامع محلی کار می‌کرد؛ و با روستائیان و حاشیه‌نشینان و فقرا دم‌خور بود؛ و از جمع‌آوری زباله در محلات (محله پاک) تا تقویت تعاملات اجتماعی و مدیریت مدرسه و محله، آنها را آموزش داد؛ و در عین حال هرگاه شرایط در مرکز آماده بود و سیاست‌گذاران روی‌خوش نشان می‌دادند، به سیاست‌گذاریهای توسعه‌ای سطح ملی نیز مشاوره می‌داد.
🔹 پرویز پیران، برخلاف بسیاری از متفکران ایرانی توسعه، مشغول نظریه‌آزمایی غربی نشده است. او با اینکه بر نظریات مختلف جامعه‌شناسی و توسعه کاملاً مسلط است، اما این را عمیقاً درک کرده که نظریه‌ای که می‌خواهد مسئله توسعه ایران را تبیین کند، می‌باید از زمینه و بافت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران بیرون بیاید. با این نگاه بوده که چندین دهه با گروه‌هایی از دانشجویانش، مباحث و اسناد و کتب تاریخی ایران را بررسی نموده و از دلِ تجربه ایرانی و مناسبات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، نظریه‌پردازی کرده، و در واقع، دکتر پیران به جای «نظریه آزمایی»، به «نظریه آمایی» پرداخته است؛ آن هم یک نظریه آمایی متکی بر بافت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی در یک فرایند تاریخی.
🔹 نگاه دکتر پیران به مسئله توسعه ایران، یک نگاه تلفیقی است. او با یک نگاه تاریخی، بهطور همزمان، سه سطح را در تحلیل مسئله توسعه در ایران با یکدیگر تلفیق می‌کند و از دلِ آن، نظریه‌ای نوین درباره توسعه جامعه ایرانی ارائه میدهد: سطح کلان، میانی و خرد. سطح کلان، مربوط به ساختارهاي عيني و انتزاعي است؛ سطح ميانه، مربوط به سيستمهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، سياسي و شخصيتي است؛ و سطح خرد، مربوط به رخدادها است. به‌زبان خود پیران، مهمترین عنصر سطح کلان (زمانِ دیرگذر- قرن)، تاریخی شدن پدیده‌‌ها است. سطح میانه (زمانِ میان‌مدت - دهه) سطح فرایندها است که در شکل نهاد و سازمان متجسد می‌شوند و در دلِ ساختار کلان و عنصرِ تاریخی‌بودن به حیاتِ خود ادامه می‌دهند. سطح خرد (زمانِ کوتاه‌مدت - لحظه)، سطح رخدادها است که به فرایندها و ساختارها به صورت لحظه‌ای عینیت می‌بخشند و شاخص آنها می‌شوند. رخدادها بر فرایندها و ساختارها اثر می‌گذارند، اما آنها را شکل نمیدهند. فرایندها و ساختارها علاوه بر اثرپذیری از رخدادها، حیاتِ مستقل خودشان را دارند.
🔹 نقطه عطف اندیشه دکتر پیران، خلق ایده دیالکتیک عام و خاص است: یعنی بومی کردن مفاهیم عام علوم اجتماعی در مقام امری عام و کلی به مقام امری خاص و متعین. مثلاً نظریات عام جامعه‌شناسی، مفاهیم، تعاریف و توضیحات مشخصی دارند (دیالکتیک عام) اما در زمین واقعیت اجتماعی ایران، به همان شکلی که در نظریات جامعه شناسان غربی آمده، رخ نمیدهند و چهره‌ای کاملاً ایرانی بهخود میگیرند، یعنی رخداد «هست» اما «رخداد خاص» است و ما باید به کمک آن نظریات عام و با توجه به ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی ایران، برای این رخداد‌های خاص، تبیینی خاص فراچنگ آوریم.
🔹 به باور پیران تا زمانی که در ایران، دیالکتیک عام و خاص شکل نگیرد، علوم اجتماعی بومْنهاد نیز متولد نخواهد شد؛ چراکه در حال حاضر، با شرح آراء متفکران غربی علوم اجتماعی، صرفاً بازتولید این علوم در ایران رخ میدهد. از نظر او، تا زمانی که نظریه‌های علوم اجتماعی در ظرف خاص ایران قرار نگرفته و مثلاً مشخص نشده است که فلان نظریه از چه‌منظری و چقدر و چگونه باید تغییر کند یا اصلاح و تکمیل شود تا بتواند مسئله اجتماعی مورد نظر را در بستر جامعه ایرانی پوشش دهد و تبیین کند...
📃 برای خواندن ادامه مطلب کلیک کنید.
📕 برای تهیه کتاب روایت پرویز کلیک کنید.
📚هشتمین روایت از مجموعه گفت‌و‌گو‌های توسعه
✍️ بخشی از مقدمه دکتر محسن رنانی بر کتاب روایت پرویز پیران
🔹 نمی‌دانم چرا هرگاه نام «پیران» را می‌شنوم، اولین مفهومی که به ذهنم می‌آید، عبارت «پیر توسعه ایران» است. گویی در ذهن من «پیران» از ترکیب حروف اول و آخر این عبارت پدیدار شده است.
🔹 دکتر پرویز پیران، استاد برجسته جامعه‌شناسی و نظریه‌پرداز توسعه ایرانی را می‌گویم. محققی که از شهری بزرگ (همدان) و خاندانی مسلمان برخاست و در شهری کوچک (صحنه) در کنار مردمانی یارسان بالید؛ در ایران و آمریکا درس خواند؛ در دانشگاههای هر دو کشور تدریس کرد؛ و تا مشاورت ارشد سازمان‌های بین‌المللی رفت؛ به فارسی و انگلیسی، مقالات و کتابهای متعدد نوشت؛ برخی کتابهایش توسط نهادهای بین‌المللی منتشر شد؛ برای توسعه ایران به نظریه پردازی روی آورد؛ در آکادمی‌ها و مجامع مختلف علمی جهانی در حوزه توسعه، پژوهش و سخنرانی کرد؛ جوایز و نشان‌های علمی مهمی دریافت نمود؛ پژوهش‌های میدانی فراوانی را به انجام رساند؛ اما نظریه‌پردازی و کار آکادمیک صرف راضی‌اش نمی‌کرد؛ همزمان با کار اندیشگی، در مناطق دورافتاده و محروم ایران، به صورت عملی و میدانی روی فقرزدایی و توسعه جوامع محلی کار می‌کرد؛ و با روستائیان و حاشیه‌نشینان و فقرا دم‌خور بود؛ و از جمع‌آوری زباله در محلات (محله پاک) تا تقویت تعاملات اجتماعی و مدیریت مدرسه و محله، آنها را آموزش داد؛ و در عین حال هرگاه شرایط در مرکز آماده بود و سیاست‌گذاران روی‌خوش نشان می‌دادند، به سیاست‌گذاریهای توسعه‌ای سطح ملی نیز مشاوره می‌داد.
🔹 پرویز پیران، برخلاف بسیاری از متفکران ایرانی توسعه، مشغول نظریه‌آزمایی غربی نشده است. او با اینکه بر نظریات مختلف جامعه‌شناسی و توسعه کاملاً مسلط است، اما این را عمیقاً درک کرده که نظریه‌ای که می‌خواهد مسئله توسعه ایران را تبیین کند، می‌باید از زمینه و بافت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران بیرون بیاید. با این نگاه بوده که چندین دهه با گروه‌هایی از دانشجویانش، مباحث و اسناد و کتب تاریخی ایران را بررسی نموده و از دلِ تجربه ایرانی و مناسبات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، نظریه‌پردازی کرده، و در واقع، دکتر پیران به جای «نظریه آزمایی»، به «نظریه آمایی» پرداخته است؛ آن هم یک نظریه آمایی متکی بر بافت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی در یک فرایند تاریخی.
🔹 نگاه دکتر پیران به مسئله توسعه ایران، یک نگاه تلفیقی است. او با یک نگاه تاریخی، بهطور همزمان، سه سطح را در تحلیل مسئله توسعه در ایران با یکدیگر تلفیق می‌کند و از دلِ آن، نظریه‌ای نوین درباره توسعه جامعه ایرانی ارائه میدهد: سطح کلان، میانی و خرد. سطح کلان، مربوط به ساختارهاي عيني و انتزاعي است؛ سطح ميانه، مربوط به سيستمهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، سياسي و شخصيتي است؛ و سطح خرد، مربوط به رخدادها است. به‌زبان خود پیران، مهمترین عنصر سطح کلان (زمانِ دیرگذر- قرن)، تاریخی شدن پدیده‌‌ها است. سطح میانه (زمانِ میان‌مدت - دهه) سطح فرایندها است که در شکل نهاد و سازمان متجسد می‌شوند و در دلِ ساختار کلان و عنصرِ تاریخی‌بودن به حیاتِ خود ادامه می‌دهند. سطح خرد (زمانِ کوتاه‌مدت - لحظه)، سطح رخدادها است که به فرایندها و ساختارها به صورت لحظه‌ای عینیت می‌بخشند و شاخص آنها می‌شوند. رخدادها بر فرایندها و ساختارها اثر می‌گذارند، اما آنها را شکل نمیدهند. فرایندها و ساختارها علاوه بر اثرپذیری از رخدادها، حیاتِ مستقل خودشان را دارند.
🔹 نقطه عطف اندیشه دکتر پیران، خلق ایده دیالکتیک عام و خاص است: یعنی بومی کردن مفاهیم عام علوم اجتماعی در مقام امری عام و کلی به مقام امری خاص و متعین. مثلاً نظریات عام جامعه‌شناسی، مفاهیم، تعاریف و توضیحات مشخصی دارند (دیالکتیک عام) اما در زمین واقعیت اجتماعی ایران، به همان شکلی که در نظریات جامعه شناسان غربی آمده، رخ نمیدهند و چهره‌ای کاملاً ایرانی بهخود میگیرند، یعنی رخداد «هست» اما «رخداد خاص» است و ما باید به کمک آن نظریات عام و با توجه به ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی ایران، برای این رخداد‌های خاص، تبیینی خاص فراچنگ آوریم.
🔹 به باور پیران تا زمانی که در ایران، دیالکتیک عام و خاص شکل نگیرد، علوم اجتماعی بومْنهاد نیز متولد نخواهد شد؛ چراکه در حال حاضر، با شرح آراء متفکران غربی علوم اجتماعی، صرفاً بازتولید این علوم در ایران رخ میدهد. از نظر او، تا زمانی که نظریه‌های علوم اجتماعی در ظرف خاص ایران قرار نگرفته و مثلاً مشخص نشده است که فلان نظریه از چه‌منظری و چقدر و چگونه باید تغییر کند یا اصلاح و تکمیل شود تا بتواند مسئله اجتماعی مورد نظر را در بستر جامعه ایرانی پوشش دهد و تبیین کند...
📃 برای خواندن ادامه مطلب کلیک کنید.
📕 برای تهیه کتاب روایت پرویز کلیک کنید.