البساتین | محمدرضا معینی

‌‌
‌💠 سمپوزیوم کتاب
🗓 اخلاق و وحی در اندیشه اسلامی و فرای آن: یک مسأله شرّ جدید؛ نوشته امیر صائمی

💳 جمعه ۳ اسفند ۱۴۰۳ / ۲۱ فوریه ۲۰۲۴
ساعت ۱۷ - ۲۰:۳۰
📍 آنلاین

🍔 ارائه‌دهندگان:
رابرت آودی (دانشگاه نوتردیم)
لارا بوشک (دانشگاه پرینستون)
عمران اعجاز (دانشگاه میشیگان-دیربورن)
فربد اخلاقی (دانشگاه دوبلین)
امیر صائمی (پژوهشگاه دانش‌های بنیادین - IPM)

🔗برای حضور در این سمپوزیوم می‌توانید از این لینک استفاده کنید.

#رویداد_علمی
@AlBasatin

‌
‌💠 کنفرانس سه روزه
🗓ابن‌سینا، ابن‌سیناگروی(ها) و سنت‌های فلسفی متأخر

💳 ۲۷-۲۵ آبان ۱۴۰۳ / ۱۵-۱۷ نوامبر ۲۰۲۴
📍 دانشگاه مونیخ، آلمان (با امکان مشارکت آنلاین)

🍔عناوین ارائه‌ها و ارائه‌دهندگان:

🔺 پنل ۱: بازخوانی ابن‌سینا🔺

💬 امکان و قوهٔ وجود: پیرامون تمایز دو مفهوم مرتبط در متافیزیک شفا
👤 آنا-سوفی لانژ (دانشگاه سوربون)

💬عقل و علم: تقسیمات فلسفه در ابن‌سینا و ظهور یک نظریهٔ فرمان الهی سینوی-اشعری
👤حنیف امین‌بیدختی (دانشگاه رادبوند)

🔺 پنل ۲: تفاسیر جدید ابن‌سینا🔺

💬هنر خیال‌پردازی: تخییل در بوطیقای ابن‌سینا و عبدالقاهر جرجانی
فاطمه زرکت (دانشگاه پرینستون) و حسین ابراهیم (دانشگاه مونیخ)

💬رسالهٔ عشق ابن‌سینا و بنیادهای عرفان فلسفی
👤روزابل انصاری (دانشگاه استونی بروک)

🔺 پنل ۳: فلسفه و پزشکی🔺

💬ابن‌سینا خوانندهٔ رسالهٔ جالینوس درباب اسپرم: دینامیک انتخاب، تملک و رد
👤توماسو آلپینا (دانشگاه پاویا- دانشگاه آمریکایی بیروت)

💬درباب قواعد طبی در برخی شروحِ قانون ابن‌سینا
👤اما گناژه (دانشگاه آمریکایی بیروت)

🔺 پنل ۴: معرفت‌شناسی و ادراک🔺

💬فارغ از عقل فعال: ابوالبرکات بغدادی و فخرالدین رازی علیه ابن‌سینا
👤پیتر آدامسون (دانشگاه مونیخ)

💬دفاع نصیرالدین طوسی از نظریهٔ انطباع سینوی
👤ژنیو کای (دانشگاه پکن)

🔺 پنل ۵: کلام🔺

💬ابن سینا یا کلام؟
👤فدور بنویچ (دانشگاه ادینبرا)

💬مواجهات با برهان ابن‌سینا بر وجود خدا در کلام شیعی متأخر
👤ایلیاس حریفی (CNRS-SPHERE و دانشگاه پاریس سیته)

🔺 پنل ۶: فخرالدین رازی🔺

💬تحول فکری رازی: از ماده‌گرایی اشعری تا دوگانه‌گرایی سینوی
👤امل عوض (دانشگاه کمبریج)

💬القول الحق: فخرالدین رازی دربارهٔ ابن‌سینا، فلاسفه و «حقیقت» در الملخص
👤مایکل راپاپورت (دانشگاه فلوریدا آتلانتیک)

🔺 پنل ۷: نصیرالدین طوسی🔺

💬چه نوع ابتنای بر خارج؟ طوسی و اصل تبعیت علم از معلوم
👤آگنیشکا ارت (دانشگاه یواسکیلا)

💬کمال و تولّی: طوسی درباب کمال عملی
👤رضا حدیثی (دانشگاه تورنتو)

🔺 پنل ۸: تفسیر قرآن🔺

💬تفسیر بین تعدد وحی و فهم فلسفی
👤توماس ورتس (موسسه شرق‌شناسی بیروت)

🔺 پنل ۹: منطق🔺

💬منطق پس از ابن‌سینا: گرایش(های) منطقی دورهٔ متأخر
👤فاطمه کارااسماعیل (استانبول)

🔺 پنل ۱۰: هستی‌شناسی🔺

💬ظهور و افول اشتراک معنوی وجود در کلام (قرن ۱۱ تا ۱۴)
👤زاکاری کندی (دانشگاه مونیخ)

💬بازنگری در مسئله تحدید: پرداختن به بحثی سینوی از طریق دیدگاه‌های اسماعیل گلن‌بوی
👤محمد نجم‌الدین بسیکچی (دانشگاه کمبریج)

🔺 پنل ۱۱: مواجهات معاصر🔺

💬دربارهٔ تفاسیر مارکسیستی از ابن‌سینا در حوالی سال ۱۹۵۲
👤جنس هانسن (موسسه شرق‌شناسی بیروت و دانشگاه تورنتو)

💬فلسفهٔ سینوی در حوزه‌های علمیهٔ شیعی معاصر
👤حیدر حب الله (موسسه المهدی، برمینگام)

💳برنامهٔ زمانی کنفرانس
💬چکیده‌ها و معرفی سخنرانان

🔗برای حضور در این کنفرانس می‌توانید از این لینک استفاده کنید.

#رویداد_علمی
@AlBasatin

‌
📔 جبرئیلِ نوتردام، قرآن و بایبل!

⏺مطالعات قرآنی در دو-سه دههٔ اخیر به یکی از زنده‌ترین و پویاترین حوزه‌های مطالعات دانشگاهی اسلام در جهان مبدل شده، تأسیس «انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی (IQSA)» و انتشار سالانه ده‌ها کتاب و مقاله در این حوزه، نشانه‌های از این پویایی است.

⏺یکی از موضوعات جذاب و پرطرفدار در مطالعات قرآنی معاصر، توجه به ارتباط بینامتنی قرآن و سایر سنت‌های دینی و فرهنگی متقدم بر آن (مثل سنت‌های بایبلی، پیرابایبلی، یونانی، ایرانی و...) است. برخلاف رویکرد سنتی به قرآن که عموماً آن را بر اساس میراث تفسیری مسلمانان -که از نظر تاریخی متأخر از متن قرآن است- یا خود قرآن می‌فهمید، این رویکرد جدید تلاش می‌کند قرآن را -به مثابه یک متن تاریخی- در تعامل و گفتگو با میراث فرهنگی زمانه‌اش فهم کند. توجه به ارتباط قرآن با متون متقدم بر آن امر غریبی نیست و سابقه طولانی‌ای دارد، اما در دهه‌های اخیر و با افزایش توجه به مطالعات تاریخی دورهٔ باستان متأخر و انتشار آثار متعدد آن دوره، از جمله آثار مرتبط با مسیحیت سریانی، این حوزه از مطالعات قرآنی نیز رونق بسیار گرفته است. ما نیز در نخستین و چهارمین مدرسهٔ تابستانی انعکاس🔵 تلاش کردیم گوشه‌ای از این حوزه مطالعاتی جذاب و جدید را به نمایش بگذاریم.

⏺از آثاری که در رابطه با بینامتنیت قرآن و سنت‌های بایبلی در سال‌ ۲۰۱۸ در انتشارات دانشگاه ییل منتشر شد و مورد توجه عمومی قرار گرفت، کتاب «قرآن و بایبل: متن و تفسیر | The Qur'an and the Bible: Text and Commentary» نوشته گابریل سعید رینولدز، استاد دانشکدهٔ الهیات دانشگاه نوتردیم، است. گابریل رینولدز، که خود یکی از چهره‌های پیشرو در مطالعات قرآنی معاصر است، آیه به آیه قرآن را پیش رفته و در کنار ترجمهٔ انگلیسی علی‌قلی قرائی، ذیل هر فراز از قرآن به مجموعهٔ پژوهش‌هایی که ارتباط آن فراز با سنت‌های بایبلی را کاویده، اشاره کرده است. بنابراین خوانندهٔ این کتاب می‌تواند ذیل هر فراز از قرآن، تصویری اجمالی از همه پژوهش‌هایی که حول آن فراز و ارتباط آن با میراث دینی یهودی-مسیحی پیشاقرآنی انجام گرفته به دست آورد. کتاب رینولدز -به یک معنا- تلخیص و جمع‌بندی مجموعهٔ عظیمی از پژوهش‌های بینامتنی پیش از خود است و ناگفته پیداست که چنین اثر ارزشمندی چقدر می‌تواند برای ادامه پژوهش‌ها دربارهٔ روابط بینامتنی قرآن مفید باشد.

⏺گذشته از متن «قرآن و بایبل»، مقدمهٔ تفصیلی رینولدز بر آن، تلاشی است برای شفاف‌سازی مرزهای روش‌شناختی و دیدگاه‌های مختلف دربارهٔ رابطهٔ قرآن با سنت‌های پیش از خود. همین مقدمه به طور خاص سبب شد تا محسن گودرزی (استاد مطالعات اسلامی دانشکدهٔ الهیات دانشگاه هاروراد) در گزارش تحلیلی مفصل خود درباره کتاب رینولدز، با عنوان «نظری به ما بین سطور»، به برخی از چالش‌های روشی و نقایص محتوایی این کتاب بپردازد. از جمله اشکالات گودرزی آن است که رینولدز منابع اسلامی را تماماً به کنار نهاده، بافتار تاریخی-اجتماعی نزول قرآن را بیش از اندازه مسیحی-یهودی فرض کرده، به نقاط افراق و اختلاف قرآن با سنت‌های مسیحی-یهودی توجه کافی نکرده و تعامل قرآن با سنت‌های غیر بایبلی را تقریباً به حساب نیاورده است. گودرزی به عنوان یک نمونه، نحوهٔ تعامل رینولدز با آیات مربوط به پیامبران غیر بایبلی (هود و صالح) را مثال می‌زند. گودرزی همچنین تمرکز بیش از اندازه یا حتی انحصاری رینولدز بر ارتباط قرآن با منابع برجای مانده از سنت مسیحیت سریانی را به نقد کشیده و معتقد است که برای فهم دقیق‌تر تعامل قرآن با میراث پیشین‌اش، باید بیش از این به سایر سنت‌های مسیحی-یهودی و غیر آن که در عربستان عصر نزول وجود داشته توجه کرد. به هر حال، همانطور که محسن گودرزی می‌گوید، شکی نیست که کتاب رینولدز نقطهٔ عطفی در مطالعات بینامتنیت قرآن است و ثمره و خلاصهٔ صدها پژوهش پیشین در آن در کنار هم ترکیب شده و در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.

⏺بد نیست همین‌جا اشاره کنم که حدود چهار سال قبل، جلسه‌ای به همت و میزبانی دوست عزیزم محسن فیض‌بخش برای معرفی و نقد کتاب رینولدز برگزار شد و در آن جلسه گابریل رینولدز کتاب خود را معرفی کرد و گودرزی به بیان مجموعه‌ای از نقدهای خود به این کتاب پرداخت و گفتگوی ارزشمندی پیرامون کتاب شکل گرفت. فیلم کامل این جلسه را می‌توانید از این لینک در یوتوب📺 مشاهده کنید.

💠 آنچه نوشتم، مقدمه‌ای بود برای این خبر خوش که اخیراً ترجمهٔ فارسی مقدمهٔ کتاب رینولدز به همت دوست گرامی‌ام زهیر میرکریمی در کانال «عنقاء» منتشر شده و در دسترس همهٔ فارسی‌زبانان علاقه‌مند به مطالعات قرآنی قرار گرفته است. اگر به موضوع رابطهٔ قرآن و بایبل علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم مطالعهٔ این مقدمه را، که نشان‌دهنده خطوط کلی نگاه رینولدز درباره ارتباط قرآن و سنت‌های بایبلی است، از دست ندهید.

#معرفی_کتاب
@AlBasatin

‌
📔 از میراث تاریخی فلسفهٔ اسلامی تا فلسفهٔ ذهن معاصر

در سال‌های اخیر، مطالعهٔ دانشگاهی میراث «فلسفهٔ اسلامی» با رویکردی فلسفی و نه صرفاً تاریخی، رو به فزونی نهاده است. از ثمرات این رویکرد فلسفی به سنت فلسفهٔ اسلامی، تلاش برای بازسازی و بازخوانی این سنت پر شاخ و برگ و بهره‌گیری از بینش‌های آن برای فهم و پاسخ به سوالات فلسفی معاصر است.

«ژورنال بریتانیایی تاریخ فلسفه British Journal for the History of Philosophy» با همین رویکرد، در شمارهٔ اخیر خود (شماره ۳۲، سال ۲۰۲۴) ویژه‌نامه‌ای با عنوان «ذهن و شناخت ذهن در فلسفهٔ کلاسیک اسلامی» با یک مقدمه و شش مقاله پژٰوهشی منتشر کرده است. مقالات این ویژه‌نامه مروری است بر مساهمت‌های فلسفهٔ اسلامی کلاسیک درباره مسائل «فلسفهٔ ذهن» معاصر و تلاشی برای برقرار کردن ارتباط میان مباحث فلسفهٔ کلاسیک اسلامی و تحقیقات معاصر در فلسفهٔ ذهن. مقالات این ویژه‌نامه با رویکردها و دیدگاه‌های متنوع متکفل توضیح این است که چگونه فیلسوفان مسلمان جنبه‌های مختلف ذهن، عقل و روح را بررسی کرده و این مفاهیم را با مباحث متافیزیک، معرفت‌شناسی، روان‌شناسی و اخلاق ترکیب کرده‌اند. هر شش مقالهٔ این ویژه‌نامه، بر آراء فیلسوفان دورهٔ شکل‌گیری فلسفهٔ اسلامی، به‌ویژه ابن‌سینا، تمرکز کرده است.

🍔مقالات این ویژه‌نامه به شرح زیر است:

⏺مقدمه: ذهن و شناخت ذهن در فلسفهٔ کلاسیک اسلامی
👥آنتونی رابرت بوث (دانشگاه ساسکس)، یاری کاوکاو (دانشگاه یووسکوله)، اندرو استفنسن (دانشگاه ساوت‌همپتون)
ویراستاران مهمان این ویژه‌نامه، در مقدمهٔ خود بر ارتباط دیدگاه‌های تاریخی، به ویژه در تاریخ فلسفهٔ اسلامی، با بحث‌های معاصر در فلسفهٔ ذهن تأکید کرده و سهم بالقوهٔ نظریه‌های فیلسوفان اسلامی را در مباحث جاری درباره آگاهی، مسألهٔ ذهن-بدن، ادراک، تخیل و ماهیت عقل برجسته ساخته‌اند.

⏺نظریهٔ فارابی در باب کسب مفاهیم فلسفی
👤محمد علی خالدی (دانشگاه شهری نیویورک)
خالدی در این مقاله دیدگاه فارابی دربارهٔ کسب مفاهیم فلسفی را بررسی می‌کند و استدلال می‌کند که فارابی قائل به ارتباطی وثیق میان مفاهیم روزمره و مفاهیم تخصصی فلسفی بوده است.

⏺«دانشی مستقل یا جزئی از یک دانش»: منطق در مرز متافیزیک و روانشناسی در کتاب الشفاء ابن‌سینا
👤سیلویا دی وینچنزو (مدرسه مطالعات عالی Lucca)
دی وینچنزو دیدگاه ابن سینا دربارهٔ منطق در جایگاه یک علم مستقل و همچنین آلتی برای سایر علوم، به ویژه متافیزیک و روانشناسی را می‌کاود.

⏺ماهیت امکانی آینده و علم خداوند به جزئیات در اندیشه ابن‌سینا
👤یاری کاوکاو (دانشگاه یووسکوله)
در این مقاله، کاوکاو دیدگاه ابن‌سینا دربارهٔ رابطه خدا و جهان را به بحث گذاشته و به‌ویژه بر مسألهٔ علم الهی به جزئیات و پیامدهای آن برای معرفت انسانی تمرکز کرده است.

⏺دیدگاه ابن سینا درباره طبیعت مشترک و مبنای متافیزیکی مقولات
👤هاشم مروارید (دانشگاه ایلینوی، شیکاگو)
مروارید مفهوم ابن‌سینا از طبیعت مشترک و نقش آن را در مقوله‌بندی متافیزیکی وجود بررسی می‌کند و تفسیرهای جایگزینی از دیدگاه ابن سینا پیشنهاد می‌دهد.

⏺نظریهٔ ابن‌سینا در باب قصدمندی تهی: مطالعه‌ای موردی در ابن‌سیناگرایی تحلیلی
👤محمد صالح زارع‌پور (دانشگاه منچستر)
زارع‌پور در امتداد پروژه خوانش تحلیلی از فلسفه ابن‌سینا، در این مقاله رویکرد ابن‌سینا به قصدمندی را بررسی کرده و به ویژه مسأله قصدمندی تهی یا ارجاع به معدومات را مورد مداقه قرار می‌دهد.

⏺انواع آگاهی در اندیشهٔ کلاسیک عربی: ابن سینا، ابن رشد و متکلمان
👤دبورا بلک (دانشگاه تورنتو)
دبورا بلک گونه‌های مختلف مفهوم آگاهی را در تفکر کلاسیک اسلامی کاویده و دیدگاه‌های ابن‌سینا، ابن رشد و برخی از متکلمان درباره آگاهی را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

#معرفی_مقاله

@AlBasatin